رتبه نخست ایران در فرار مغزها

سرمايه ‌انساني هر کشور به عنوان ثروت اصلي آن کشور محسوب می‌شود که با توجه به این تعریف می‌توان دانشجویان، متخصصان و تحصیل کردگان را به عنوان نخبگان و این سرمایه‌ها معرفی کرد.

به گزارش عصرخبر، توجه به امور نخبگان همیشه از تاکیدات مهم رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران و تمامی مسئولان عالی رتبه کشورمان بوده، اما در پاره‌ای از موارد این حمایت‌ها به اندازه کافی و وافی انجام نشده و مشکلات بعدی را رقم زده است.

یکی از مشکلاتی که هر کشوری در قبال عدم توجه به نخبگان و از دست دادن این سرمایه انسانی با آن رو به رو است، زمینه سازی دانسته یا نادانسته “فرار مغزها” به دیگر کشورها است.
حال باید چه کاری انجام داد تا کشورمان شاهد از دست دادن نخبگان و سرمایه‌های انسانی و طلایی خود نباشد؟

وزارت ورزش و جوانان مطابق با مصوبه شورای عالی جوانان همه ساله جشنواره ملی حضرت علی اکبر (ع) را در روز جوان برگزار می‌کند که توجه به توسعه ارزش¬هاي متعالي و روحيـه فداكاري و ايثار، خلاقيت، افزايش نشاط اجتماعي و اميد به آينده، روحيه خودباوري و اعتماد به نفس ملي، ايجاد زمينه‌هاي مشاركت در عرصه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و علمي، ابداع و ابتكار از
جمله محورهای آن محسوب می‌شود.

اما سوال اینجاست که آیا معرفی نخبگان در قالب برگزاری این دست جشنواره‌ها آنها را برای ماندن در کشورشان دلگرم می‌کند و یا اینکه نیاز است تا از پتانسیل آنها در بخش‌های مختلف کشور جهت حرکت چرخ توسعه ایران اسلامی استفاده کرد؟

این در حالی است که اکنون پس از معرفی سالانه چهره‌های برتر و شاخص نخبگی، شاهد عدم توجه کافی به امور نخبگان هستیم؛ به این صورت که هربار با معرفی این چهره‌ها، دستگاه‌های مختلف آمادگی خود را جهت بکارگیری ایشان اعلام می‌کنند، اما ناگفته پیداست که اگر این وعده وعیدها اجرایی می‌شد، دیگر فرار مغزها معنایی نداشت.

مطمئنا عدم توجه کافی به توانایی و شاخص‌های این چهره‌های تحصیل‌کرده و نخبه جامعه، باعث گریز ایشان در اولین مجال دست داده و سوق این افراد به سمتی می‌شود که دست کم احساس توجه کرده و بتوانند دورنمایی از آینده ترسیم کنند؛ این همان پدیده فرار مغزها است که بسیاری از آمارها حکایت از آن دارند که کشورمان رتبه بالایی (به ویژه در تناسب با جمعیت) در آن دارد!

این عارضه به مانند دیگر مولفه های اجتماعی متاثر از عوامل گوناگونی است اما آنچه از همه مهم تر به نظر می‌رسد، بی توجهی به ماهیت علم، پژوهش، شایسته سالاری، عوامل اقتصادی، سیاسی و قانونی، برخی انحصارات دولتی، میزان امید به آینده و عواملی از این دست است که به نظر اصلاح هر کدامشان به زمانی طولانی نیاز دارد.

این در حالی است که کماکان روند خروج افراد تحصیلکرده از کشور ادامه دارد، تا جایی که بر اساس گزارش گذشته صندوق بین‌المللی پول، سالانه 200 هزار نفر از ایرانیان تحصیلکرده اقدام به خروج از کشور می کنند که این آمار ایران را در بین 91 کشور در حال توسعه و توسعه نیافته در رتبه نخست قرار داده است.

همچنین طبق آماری که پیشتر از سوی سازمان‌ها و نهادهاي دولتي اعلام شده، 90 نفر از 125 دانش‌آموزي که در چند سال گذشته در المپيادهاي جهاني رتبه کسب کرده‌اند، هم اکنون در دانشگاه‌هاي آمريکا تحصيل کرده و متاسفانه بسياري از آنان هرگز به ايران جهت زندگي دائم باز نمي‌گردند.

تحقيقات ديگري که در سطح دانشگاه‌هاي معتبر ايران انجام شده نشان داده که به طور متوسط از هر 18 نفري که از سوي دانشگاه براي کسب تخصص به کشورهاي توسعه يافته اعزام شده‌اند، تنها 3 نفر به ايران بازگشته‌اند.

اکنون اگر از منظر دیگری به ماجرا بنگریم، شناسایی محل انباشت منفعت های از دست رفته امثال کشور ما چندان دشوار نیست؛ از ميان کشورهايي که به دليل در اختيارگذاشتن امکانات پژوهشي و رفاهي به صاحبان انديشه بيشترين نخبگان ايراني را به خود جذب کرده‌اند، آمريکا و کانادا به ترتيب رتبه اول و دوم را به خود اختصاص داده‌اند.

به نظر می‌رسد که این آمارهای نگران کننده به تنهایی برای جلب توجه ویژه مسئولان و متولیان امر کافی باشد، چراکه اگر نخبگان را از جمله سرمایه های انسانی کارآمد بدانیم، آن وقت از دست دادن ایشان می‌تواند هم راستا با تبعات بسیار ناگواری برای توسعه کشور بوده و زنگ خطر بحران را به صدا درآورد.

با این تفاسیر کافی است به مقوله برگزاری جشنواره‌هایی همچون «جشنواره حضرت علی اکبر(ع)» برگشته و اینگونه نتیجه بگیریم که برای پیشگیری از عواقب مخرب پدیده فرار مغزها، حداقل کاری که می‌توان انجام دهد، معرفی نخبگان به جامعه و دستگاه‌های مختلف بوده و این حمایت ادامه دار شود.

گفتنی است، امسال شاهد برگزاری پنجمین دوره جشنواره حضرت علی اکبر(ع) با همکاری دستگاه‌ها و نهادهای مختلف کشور هستیم که قرار است جوانان برتر را در عرصه‌های مختلف فرهنگی، علمی، هنری و اجتماعی معرفی و حمایت کند.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در انتخاب جوانان برتر در موضوعات فرهنگی و هنری؛ مرکز مدیریت حوزه علميه قم، نهاد محوري در انتخاب طلبه جوان برتر؛ وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي در انتخاب کارآفرینان؛ جوان برتر و انتخاب جوانان دارای توانایی‌های خاص؛ وزارت جهاد کشاورزی در انتخاب جوان برتر کشاورز و روستایی؛ كميته‌اي متشكل از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بنیاد ملی نخبگان، جهاد دانشگاهی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در انتخاب جوان برتر علم و فناوری؛ كميته‌اي متشكل از وزارت ورزش و جوانان، وزارت كشور، جمعيت هلال‌احمر، نيروي مقاومت بسيج و جهاد دانشگاهي در انتخاب جوان برتر در حوزه فعالیت های اجتماعي؛ شوراي عالي ايرانيان در انتخاب جوان ايراني برتر خارج ازکشور؛ ستاد کل نیروهای مسلح در انتخاب جوان برتر سرباز مشارکت دارند که هرکدام مجری حمایت ازجوان برتر درحوزه خود می باشند.