جدایی ری از تهران را در مجلس جدید هم دنبال می کنیم

سرنوشت شهر زیرزمینی و باستانی ری، کارخانه سیمان متروکه این شهر؛ قطع شدن آب چشمه علی تنها بخشی از مشکلاتی هستند که ری با آنها دست به گریبان است. به همین بهانه گفتگویی انجام دادیم با حسن خلیل آبادی ، رییس کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شورای شهر تهران با محوریت ری و بررسی مشکلات آن.

شما در چند سال اخیر و در دوره مجلس قبلی، تلاش زیادی برای تصویب طرح جدایی “ری” از تهران کردید که البته مخالفان زیادی هم داشت. اما در نهایت این تلاش ها به نتیجه نرسید و به عمر مجلس پیشین قد نداد. می خواهید باز هم در دوره جدید مجلس، این طرح را دنبال کنید؟

بله. صد درصد. چون بسیاری از مشکلات “ری” به همین مساله بر می گردد. یعنی اگر ری شهر مستقلی بود و شورای مجزایی داشت؛ اینهمه تعدی و بی مهری به آن نمی شد. مثلا همین احداث موزه صنعت را نگاه کنید… الان شهرداری قول داده که کارخانه سیمان ری را تبدیل به موزه کند. ولی از آنجاییکه شهردای باید شهری ۱۰ میلیونی را اداره کند، با مشکلات فراوانی روبروست و شاید پیگیری مسایل حقوقی و مالی تبدیل کارخانه سیمان به موزه، چندان برایش کار ساده ای نباشد. ضمن آنکه واقعیت این است که نگاهش بیشتر به مرکز و شمال تهران است. همین مساله باعث شده تا مناطق جنوبی شهر با مشکلات عدیده ای روبرو باشند. این هم به ساختار شورا و مدیریت شهری برمی گردد. اگر شورای شهر به جای اینکه ۲۱ نفره باشند و کلانشهر تهران با همین ۲۱ نفر اداره شود، با شوراهای محلی و منطقه ای اداره می شد، مسلما وضعیت اداره شهر بسیار بهتر از اینها بود. این مساله بخصوص در مورد مناطقی مانند منطقه ری که سابقه تاریخی بیش از ۸ هزار ساله را دارند بیشتر اهمیت دارد.

پس بگذارید سوالم را اینگونه مطرح کنم؛ آخرین تصمیمی که مجلس دوره دهم در مورد جدایی ری از تهران گرفت چه بود؟

پس از بررسی های طولانی موضوع در کمیسیون شوراهای مجلس، ازآنجاییکه مسلم شده بود که تصمیم گیری در مورد جدایی ری از تهران که به پشنهاد ۳۸ نماینده مطرح شده بود؛ به عمر مجلس دهم قد نخواهد داد، مقرر شد تا پیشنهاد “مسکوت” ماندن این طرح در صحن مطرح و در مورد آن تصمیم گیری شود. اما خب… همانطور که می دانید این موضوع به مساله کرونا و تعطیلی مجلس برخورد کرد و عملا مسکوت ماند. ولی مسلما در مجلس یازدهم دوباره آن را پیگیری خواهیم کرد و از همین جا به عنوان یکی از شهروندان “ری” از نمایندگان جدید مجلس می خواهم که به سوگندی که برای پاسداری از قانون اساسی خورده اند پایبند باشند و این حق مسلم بر زمین مانده مردم ری را به آنها بازگردانند.

به کارخانه سیمان اشاره کردید. یادم هست که فعالیت این کارخانه به خاطر آسیبی که می توانست به کوه بی بی شهربانو و آثار تاریخی آن بزند، بارها از سوی شما و حتی مسئولان میراث فرهنگی مورد نقد قرار گرفته بود. اما این مجموعه تا جاییکه می دانم همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد؛ درست است؟

بله. متاسفانه همین طور است. همانطور که گفتید مجموعه سیمان تهران همچنان به تخریب کوه بی بی شهربانو و آسیب رساندن به آثار تاریخی و باستانی آن ادامه می دهند و تلاش های ما نیز برای متوقف کردن فعالیت آن به نتیجه ای نرسیده است! چه خود مجموعه بی بی شهربانو، چه ساختمان نقارخانه، چه برج رشکان.

یعنی آنهمه تلاش برای توقف فعالیت سیمان تهران نتیجه ای نداشته است؟

متاسفانه همین طور است. البته با پیگیری های ما هر دفعه برای مدتی کار را متوقف یا کند می کنند ولی دوباره یعد از مدتی با همان شکل قدیم، به کارشان ادامه می دهند. گرچه چارچوب اختیارات ما در شورای شهر هم، چارچوب محدودی دارد. البته ما به دنبال تدوین لایحه ای در شورا هستیم تا مانند “توچال”، کل کوه “بی بی شهربانو” را ثبت ملی کنیم. چون شاید این تنها راه برای حفظ این میراث کهن و تاریخی پایتخت امان باشد.

یعنی میراث فرهنگی هم نتوانست جلوی فعالیت مجموعه سیمان تهران را بگیرد؟

واقعیت این است که اداره میراث فرهنگی “ری” قدرت چندانی ندارد تا بتواند مانع از تخریب آثار تاریخی شود. این اداره تشکیل شده از چند کارمند که مهمترین کاری که می توانند بکنند، انجام امور روتین و اداری خودشان است. درحالیکه شهر ری باید یک اداره کل میراث داشته باشد، باید یک “پایگاه ملی” میراث داشته باشد. مثل همدان یا شیراز. چون رصد و پیگیری مسایل تاریخی و حفظ آنها نیروی زیادی را می طلبد که از عهده اداره ای مانند اداره میراث فرهنگی ری؛ خارج است.

حالا که به موضوع تعرض نسبت به آثار باستانی در ری اشاره کردید، بد نیست اشاره ای داشته باشیم به موضوع فراموش شده شهر زیرزمینی ری. تا جاییکه به خاطر دارم قرار بود فکری برای اکتشاف و حفظ این شهر زیرزمینی انجام شود ولی دیگر خبری از این مساله نشد. بالاخره تکلیف این شهر تاریخی به کجا رسیده است؟

همانطور که حتما شنیده اید، شهر زیرزمینی ری قدمتی بسیار کهن دارد. قدمتی به اندازه ۵ تا ۶ هزار سال قبل از ایجاد ری جدید. در زمان احداث بزرگراه امام علی، وقتیکه شهرداری می خواسته مجوز ساخت و ساز به مردم در این محدوده بدهد، هنگام حفاری با آثار باستانی برمی خورند. این بوده که جلوی ساخت و سازها را می گیرند و بعد از بررسی معلوم می شود که یک شهر دو طبقه در آنجا ورود دارد که در حقیقت متعلق به دو دوره باستانی “ری”باشد. برای همین کارشناسان میراث بلافاصله به شهردار وقت گزارش می دهند که بر اساس نقشه های طراحی شده، این بزرگراه درست از روی این شهر دو طبقه و منحصر بفرد عبور می کند متاسفانه شهردار وقت اهمیتی نمی دهد و جلوی احداث این بزرگراه را نمی گیرد. در نتیجه امروز این بزرگراه دقیقا روی شهر قرار دارد و می تواند صداماتی جدی به این تاریخ استثنایی ری که در دامنه کوه بی بی شهربانو بزند. اما الان به خاطر مشکلات ساختاری میراث هنوز دست به این شهر اسرارآمیز نزده اند و همانطور سربسته باقی مانده است.

اول صحبت اشاره ای هم داشتید به مشکلات موجود برای واگذاری کارخانه سیمان ری به شهرداری تا تبدیل به موزه صنعت شود. این مشکل دقیقا در کجاست؟

موضوع به یک اختلاف قدیمی بر می گردد. در مورد این کارخانه که در زمان قدیم بخش عظیمی از سیمان مورد نیاز کشور را تولید می کرده، دولت مدعی است که زمین این کارخانه متعلق به وی است و حالا برای ۳۰ سال آن را به شهرداری واگذار کرده است. اما مالک و هیات مدیره آن مدعی هستند که سند دارند و کل کارخانه متعلق به آنهاست. حتی اینطور که شنیده ام طی یکی دو سال اخیر بخش هایی از زمین های این کارخانه متروکه به چند شرکت و اشخاص حقیقی فروخته شده است. حالا همین مسایل باعث اختلاف بین شهرداری و شرکت سیمان شده است.

راستی در این روزهای داغ تابستان آیا چشمه علی آب دارد یا همچنان قطع است؟

خوشبختانه بعد از اینکه کار تکمیل مترو در آن محدوده تمام شد خود به خود آب به چشمه علی برگشت و دوباره این دریاچه طبیعی، پرآب شده است و باز بچه ها، در این روزهای گرم تابستان در آن آب تنی می کنند.

و سوال آخر…. الان چند روزی است که خبری در مورد دزدی در موزه مردم شناسی در فضای مجازی منتشر شده است. البته فکر می کنم چند وقت قبل هم چنین خبری را شنیده بودم. ولی در هر صورت می خواهم بدانم این خبر تا چه حد صحت دارد؟

همانطور که گفتید این خبر قدیمی است و متعلق به یکی – دو ماه قبل است. نمی دانم چرا دوباره پخش شده است. زیاد هم در جریان چند و چون آن نیستم. فقط همین قدر می دانم که دزد آن با کمک بررسی دوربین های مداربسته دستگیر شده است.

آخر چرا باید یک نفر بخواهد مجسمه ها و اجناس چنین موزه ای را بدزدد؟ اصلا اینکه گفته می شود دزد از کارکنان شهرداری بوده درست است؟

گفتم که زیاد در جریان این موضوع و جزییات آن نیستم ولی تا جاییکه می دانم؛ فردی که دستگیر شده اصلا ارتباطی با شهرداری نداشته است.