دغدغه‌های همه طرف‌های برجام در مقابل ” مکانیسم ماشه “

جهانبخش ایزدی در گفت‌وگو با ایسنا درباره اقدام آمریکا برای اجرایی شدن مکانیسم ماشه و واکنش کشورهای اروپایی و همچنین روسیه و چین گفت: در تحلیل این موضوع باید گفت آمریکایی ها مصّر هستند که برجام با همه ابعادش هیچ سود سیاسی، اقتصادی و امنیتی برای ایران نداشته باشد. روزی هم که از برجام بیرون رفتند هدف همین بود.

وی معتقد است که تا این لحظه می توان گفت برجام بلااثر است زیرا هیچ‌کدام از طرفین دعوا به تعهدات خود یا به دلیل   ناتوانی و ضعف و یا تحریم ها عمل نکردند، بنابراین غیر از آمریکا که از برجام خارج شد سایر طرفین صرفا بر روی کاغذ در برجام ماندند.

ایزدی افزود : از نظر اصولی آمریکایی ها معتقدند این قرارداد حتی روی کاغذ هم نباید بماند و کوچکترین اثری نداشته باشد، با توجه به این که 27 مهر ماه سال جاری مدت زمان پنج ساله تحریم های تسلیحاتی تمام می شود، تلاش کردند تا این موضوع را پی گیری کرده و تمدید کنند که به نتیجه نرسیدند و به سراغ مکانیسم ماشه رفتند.

این کارشناس روابط بین الملل همچنین بیان کرد : مکانیسم ماشه از نظر حقوقی برای آمریکایی ها مفید نیست به دلیل این که آمریکا از برجام خارج شده و استدلال اروپا، روسیه و چین هم این است که چون عضو برجام نیست نمی تواند خواستار اجرایی شدن مکانیسم ماشه باشد. اما آمریکا چنین استدلال می کند که گرچه از برجام خارج شده ولی به عنوان عضو دائم شورای امنیت می تواند قطعنامه 2231 را فعال کند. ضمن این که قاطبه حقوقدانان معتقدند این استدلال آمریکا قابل قبول نیست زیرا قطعنامه 2231 سند مکمل برجام است و حالا که از یک سند خارج شده نمی تواند از یک سند علیه سند دیگر استفاده حقوقی کند.

ایزدی تصریح کرد : باید در نظر داشت در قطعنامه 2231 قید مشارکت ذکر شده و منظور آمریکا هم این است که شرکت کرده اما تلقی دیگر اعضا همان عضویت است که چون عضو نیست نمی تواند از این ابزار استفاده کند اینجاست که استدلال  آمریکایی ها از نظر حقوقی مسموع نیست.

این کارشناس روابط بین الملل ادامه داد: از سوی دیگر اروپایی ها هم معتقدند برجام توانسته تا حدی ایران را کنترل کند که به سمت تولید سلاح هسته ای نرود، لذا برای اروپا مساله امنیت مهم‌ است، برای آمریکا مساله ایران حیثیتی است، برای روسیه حفظ فاصله ایران با آمریکا دارای اهمیت است، برای چین هم استفاده از کارت ایران برای بازی با آمریکا است، در نتیجه دغدغه ها یکی نیست.  مساله دیگر این است چین، روسیه و اروپا معتقدند آمریکا قدرت عریان را به رخ می کشد که در تعامل با نهادهای بین المللی و چند جانبه نیست. به هر حال در عمل تحریم ها اثر خود را بر جای گذاشته است.

وی درباره این که آیا آمریکا موفق  می‌شود کشورهای اروپایی و حتی روسیه و چین را به سمت خود بکشاند؟ گفت: آمریکایی ها در تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران موفق نشدند، اکنون پس از گذر از آن وضعیت به دنبال فعال سازی  مکانیسم ماشه هستند.  بنابراین ابعاد راهبردی حقوقی سیاسی پیچیده ای دارد لذا اگر شورای امنیت نتواند در این مقوله تصمیمی بگیرد خودش( شورای امنیت) به چالش کشیده می شود.

این کارشناس مسائل بین الملل همچنین خاطرنشان کرد: نظم مستقر فعلی با این چارچوب شورای امنیت و سازمان ملل 70 سال است فعالیت دارد و اگر ترامپ بخواهد به جامعه آمریکا بگوید که این نهادها را خودمان ساختیم ولی برای مردم آمریکا حاصلی نداشته است، در این شرایط ممکن است اقداماتی مانند خروج از سازمان ملل یا قطع کمک های مالی را انجام دهد که چالش جدی برای سازمان ملل و نظم موجود بین المللی است.

ایزدی اظهار کرد : بنابراین تلاش اتحادیه اروپا، چین و روسیه معطوف به این است که چنین اتفاقی رخ ندهد، در این میان روسیه طرح نشست مجازی را مطرح کرد که مورد قبول واقع نشد لذا آمریکایی ها فعلا هشدار داده اند تا با فعال کردن پیش نویس  مکانیسم ماشه تمامی تحریم ها اجرایی شود، بنابراین اگر تا 10 روز به نتیجه نرسد رئیس شورای امنیت پیشنهاد رای گیری می دهد بعد از آن هم مجددا 30 روز فرصت دارند در این مدت اگر آمریکایی ها موفق به رای گیری شدند که از طریق مکانیسم ماشه بتوانند لغو تحریم ها را وتو کنند به مطلوب خود رسیده اند.

وی درباره این که در این شرایط ایران چه اقدامی می تواند انجام دهد، گفت: ایران با توجه به تعهداتی که دارد و پیامدهای مثبتی که باید از برجام ببرد، به دلیل اعمال گسترده تحریم ها از مزایای برجام بهره مند نمی شود البته  نسبت به مقوله برجام ابعاد و ملاحظات استراتژیک مهمی وجود دارد مانند این که اگر آمریکا می خواست از مکانیسم ماشه استفاده کند وقتی عضو برجام بود هم می توانست اما این کار را نکرد زیرا برجام برای آمریکا هم مفید است مانند بازرسی های گسترده ای که انجام می شود در نتیجه آمریکا این مسیر را انتخاب کرد تا هم از مزایای برجام بهره ببرد هم اجازه ندهد طرف مقابل یعنی ایران از مزایای مربوط به خود استفاده کند.

این کارشناس روابط بین الملل یادآور شد: اگر جو بایدن هم رئیس جمهور آمریکا شود، برجام دیگر به سبک و سیاق قبلی نخواهد بود، ملاحظاتی مانند مساله موشکی، منطقه ای و … آمریکایی ها دارند و می خواهند در یک پکیج گسترده تری با ایران حل کنند، اگر ایران مایل باشد در برجام، فرجام خواهی کند و در دوره آینده با آمریکا وارد مذاکره شود برجام به سبک و سیاق قبلی نخواهد بود و این مساله ای است که پیش روی ایران وجود دارد.