وحشت کاذب از «قارچ سیاه»
بیماری قارچ سیاه، مسری نیست، آمار شیوع بالایی در ایران ندارد و بیش از همه، بیماران مبتلا به کرونا که داروهای کورتون‌دار مصرف می‌کنند در معرض خطر آن قرار دارند.
روزنامه همشهری نوشت: «ترس از ابتلا به کرونا هنوز به پایان نرسیده که ماجرای جدیدی به فهرست نگرانی‌های مردم اضافه شده است؛ ابتلا به قارچ سیاه. از چند روز گذشته که یکی از متخصصان ماجرای ابتلا به این بیماری را مطرح کرد، موج جدیدی از ترس عمومی مردم شکل گرفته است. مردم به دنبال پاسخی به سؤال‌هایشان درباره این بیماری هستند، در حالی که متخصصان عفونی تأکید کردند که این بیماری جدیدی نیست، در سال گذشته ۵ مورد ابتلا در ایران گزارش شده، بیماری مسری نیست و بیش از همه بیماران مبتلا به دیابت یا بیماران دارای نقص ایمنی شدید که داروهای خاصی مصرف می‌کنند و درگیری عفونی شدیدی ناشی از ابتلا به کرونا دارند، در خطر قرار دارند.
مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا و شروین شکوهی، رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان در کنار بسیاری از متخصصان تأکید می‌کنند که هراس مردم بی‌اساس است و دلیلی برای وحشت نیست.
قارچ سیاه تجربه جدیدی در ایران نیست
مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا و متخصص بیماری‌های عفونی جزو نخستین کسانی بود که درباره دیده‌شدن این بیماری در ایران صحبت کرد. او حالا در توضیح بیشتر به همشهری می‌گوید: «این بیماری از گذشته در ایران و کشورهای دیگر وجود داشته است. تنها اتفاق جدیدی که رخ داده این است که برخی از بیماران کرونایی که کورتون با دوز فوق فیزیولوژیک مثل دگزامتازون را برای مدت زمان طولانی دریافت می‌کنند، ممکن است این قارچ به دستگاه تنفسی، چشم، مغز و اعصاب آنها ورود پیدا کرده و منجر به عفونت شود، این بیماری هم بسیار کشنده است.»
او به شیوع این بیماری در هند و کشورهای دیگر اشاره می‌کند: «این مسئله تنها در هند رخ نداده، بلکه در ایران هم چند ماه پیش در بیمارستان لقمان یک مورد ابتلا به قارچ سیاه را داشتیم که به دلیل تشخیص زودهنگام حال این بیمار با درمان ضد قارچ بهبود پیدا کرد. در کشور هند این موارد ابتلا اما بسیار قابل توجه است و می‌توان گفت که دلایلی ازجمله گرمای هوا، افزایش جمعیت مبتلا به کرونا و استفاده بیشتر از کورتون برای بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند این وضعیت را در آن کشور رقم زده است.»
این متخصص در توضیح بیشتر درباره دلایل ابتلا به این بیماری می‌گوید: «خود بیماری کرونا، التهاب و درگیری ریوی ایجاد می‌کند که محیط را برای رشد قارچ مناسب می‌کند، از سوی دیگر، تجویز بیش از اندازه کورتون سیستم دفاع سلولی بدن را پایین می‌آورد و قارچ‌ها در این محیط ایجاد بیماری می‌کنند.»
به گفته این متخصص، قارچ سیاه بیماری مسری‌ای نیست و تنها افرادی را هدف قرار می‌دهد که نقص سیستم ایمنی دارند؛ مثل مبتلایان به دیابت کنترل‌نشده، کسانی که استفاده بیش از حد از کورتون دارند یا بیماران دارای سرطان که شیمی‌درمانی شده‌اند. به همین دلیل نگرانی برای ابتلای عمومی به این بیماری وجود ندارد، فقط این که مردم از مصرف خودسرانه کورتون و دگزامتازون خودداری کنند.
گزارش تنها ۵ مورد ابتلا در یک سال گذشته
بیماران دیابتی که مبتلا به کرونا می‌شوند، بیشتر در خطر گرفتارشدن به قارچ سیاه هستند. پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری این موضوع را مطرح می‌کند و می‌گوید: «بیشترین موارد ابتلا به قارچ سیاه در میان بیماران مبتلا به دیابت گزارش می‌شود. علت آن هم کاملا مشخص است. دیابت این افراد پس از ابتلا به کرونا، از کنترل خارج می‌شود. به همین دلیل برای درمان این افراد، کورتون تجویز می‌شود و این مسئله آنها را معرض ابتلا به موکورمایکوزیس قرار می‌دهد.»
با این همه اما طبرسی این اطمینان خاطر را می‌دهد که شیوع این بیماری آن قدر نیست که نگرانی ایجاد کند اما به هر حال وجود دارد و باید مراقب بود: «میزان مرگ‌ومیر در اثر این بیماری، ۵۰ درصد است. در یک سال گذشته حدود ۵ مورد ابتلا در ایران گزارش شده که ۲ مورد از بیماران، جانشان را از دست دادند. تمام این بیماران دیابتی بودند و درگیری ریویی بالایی داشتند که ابتلا به قارچ سیاه، منجر به مرگ‌شان شد.»
به گفته این متخصص، هم‌اکنون، مهم‌ترین خطر، کرونا به دلیل کشندگی بالای آن است نه قارچ سیاه: «دلیل شیوع بالای این بیماری در هند، بالابودن جمعیت و آمار قابل توجه بیماران مبتلا به دیابت آنهاست. طی مدت اخیر هم با توجه به بحران کرونا مصرف کورتون به‌شدت افزایش پیدا کرده که این عوامل موجب افزایش بیماران کرونایی مبتلا به موکورمایکوزیس شده است.»
ایمنی پایین، دلیل ابتلا
نگرانی بالای مردم نسبت به ابتلا به قارچ سیاه، موضوعی است که از نظر شروین شکوهی، رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان، بی‌اساس است؛ چراکه این بیماری همیشه وجود داشته و نباید آن را پررنگ کرد. او می‌گوید: «تمام پزشکان متخصصان در حوزه عفونی حتی پیش از کووید-۱۹ بیماران مبتلا به این قارچ را دیده‌اند. این بیماری به‌هیچ‌وجه قابل انتقال نیست. اسپور قارچ موکورمایکوزیس در بینی هر فردی وجود دارد و اگر شخصی به دلیل کرونا بستری شود، ممکن است بعد از چند روز همان اسپور شروع به ریشه و خراب‌کردن سینوس‌ها کند. این قارچ برای افرادی با سیستم ایمنی سالم مشکلی ایجاد نمی‌کند اما در کسانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند می‌تواند منجر به بیماری شود.»
به گفته این متخصص، ایمنی کم افراد دارای بیماری زمینه‌ای، خود بیماری کووید-۱۹ و کاهش ایمنی بر اثر استفاده از داروهایی برای درمان کرونا تجویز می‌شود، منجر به عفونت موکور می‌شود؛ «از روز اول پاندمی کرونا هم ما با این بیماری مواجه بودیم و همین حالا هم، بیماری دارم که مبتلا به این عفونت است. این بیماری قارچی در سال‌های گذشته وجود داشته و همیشه هم مهم بوده، بنابراین اتفاق جدیدی نیست.»
او درباره نشانه‌های ابتلا به این بیماری می‌گوید: «نشانه‌های ابتلا به این بیماری، درگیری سینوس‌هاست. این بیماری در تعداد بسیار کمی از مبتلایان به کرونا به دلیل پایین‌بودن ایمنی بدن، داروها و حمله قارچ به بافت‌های سالم سینوس، ایجاد می‌شود و اگر زود تشخیص داده نشود، منجر به مرگ می‌شود.»
نیازی به وحشت نیست
مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا هم معتقد است که نباید مردم را نگران کرد. او با انتقاد از اخبار منتشرشده درباره عوارض نگران‌کننده ابتلا به بیماری قارچ سیاه در روزهای گذشته می‌گوید: «واقعا نمی‌دانم با وجود این که مردم با استرس و اضطراب‌های زیادی مواجهند، چرا باز هم برخی افراد با مطرح‌کردن کشندگی قارچ موکورمایکوزیس این نگرانی‌ها را دامن می‌زنند. موکورمایکوزیس همیشه در بیماران دارای قند بالا عفونت‌های سیستمیک را رقم می‌زند که در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان است و اصلا ما به‌عنوان قارچ سیاه از آن یاد نمی‌کنیم.»
به گفته محرز، این گونه نیست که اگر در هند، میزان ابتلا به این بیماری بالا رفته بنابراین ما در آینده نزدیک با شیوع آن در ایران مواجه می‌شویم؛ چرا که این بیماری مسری نیست: «در ایران این بیماری عفونی وجود دارد اما میزان ابتلای آن بالا نیست و نیاز به ایجاد چنین هراس و وحشتی در میان مردم ندارد. در کنار همه اینها، در میان قارچ‌ها، موکورمایکوزیس کمترین میزان انتشار را دارد.»
او درباره انتشار این بیماری از طریق دستگاه‌های اکسیژن‌ساز هم توضیح می‌دهد: «نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم که این دستگاه‌ها عامل انتشار قارچ از فردی به فرد دیگر نباشد اما دستگاه‌های اکسیژن‌ساز به طور مداوم، در حال ضد عفونی و استریل شدن هستند. از ابتدای پاندمی کرونا تاکنون هزاران بیمار مبتلا درمان شده‌اند اما تعداد افرادی که به این قارچ مبتلا شده‌اند، بسیار کم است.»
