یک موزه داخل آپارتمان با وسایلی از دهه ۴۰ در تهران/ عکس

 موزه‌های خانگی شعاری بود که مدیرکل سابق موزه‌های کشور آن را اعلام کرد. اینکه هر خانه‌ای یک موزه باشد حتی در حد یک ویترین و هر روز به آن اضافه شود، سیاستی بود که اداره کل موزه‌های کشور در وزارت میراث فرهنگی دنبال می‌کرد.

در واقع قرار بر این بود که هر کسی شیء تاریخی یا قدیمی دارد بتواند با در اختیار داشتن مجوز میراث فرهنگی آن را برای خود نگه دارد و در عین حال با مجوز از وزارت میراث فرهنگی آن را در قالب یک موزه خانگی نگهداری کند.

از طرفی مجموعه داران کشور نیز دارای مجموعه‌های ارزشمندی هستند که توانسته‌اند آنها را گردآوری کرده و با مجوز از وزارت میراث فرهنگی آن اشیا را حتی در منزل خود ثبت کنند. مجموعه داران از این طرح استقبال کردند به نحوی که در سالهای اخیر ایجاد موزه‌های خصوصی و خانگی ۵۰ درصد رشد داشته است. یکی از این موزه‌های کوچک خانگی متعلق به رضا سمایی است که البته وزارت میراث فرهنگی نام خانه گالری را به آن داده است.

او یکی از مجموعه داران تهران است که توانسته آثاری از دهه‌های قبل را در منزل خود جمع آوری و یک موزه خانگی تشکیل دهد. در واقع می‌توان گفت که موزه او متعلق به دهه ۴۰ شمسی است و هر آنچه که در این دوران وجود داشته، نمونه‌ای از آن در این مجموعه هست. مانند وسایلی که از هواپیمایی‌های آن زمان به جا مانده، حتی وسایل خانه که شاید هنوز هم خیلی از افراد از آنها در منزل شأن استفاده می‌کنند و نمی‌دانند که این وسایل می‌تواند اجزای یک خانه موزه را تشکیل دهد.

شرق تهران و در آپارتمانی کوچک ۵۰۰ کارتن از این وسایل توسط رضا سمایی جمع آوری شد. مجموعه داران اشیای قدیمی می‌دانند که وقتی نام کارتن می‌آید یعنی کارتن‌هایی که برای موز استفاده می‌شود چون آنها مقاوم‌تر از هر کارتنی هستند و به اشیا آسیب نمی‌زند. اصلاً همین واحد شمارش هست که مجموعه یک نفر را از لحاظ تعداد ارزیابی می‌کند. اما در این آپارتمان نقلی، گلچینی از این آثار چیده شده است. گوشه‌ای از یک خانه. هر چند که در همین خانه، هر آنچه که استفاده می‌شود نیز متعلق به دهه‌های اخیر است. از قاشق و چنگال و بشقاب گرفته تا بخاری و میز و صندلی.

این مجموعه از سالهای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ گردآوری شده‌اند یعنی می‌توان گفت از دهه ۴۰ تا ۵۰ خورشیدی. یکی دو کالا هم در این میان هستند که قدیمی تر به نظر می رسند مانند شمعدانی متعلق به ۱۲۰ سال پیش.

میز این خانه از سال ۱۳۵۱ سرپاست و مالک این خانه تنها شیشه به آن اضافه کرده است. بشقاب‌های دارای طرح لیلی و مجنون نیز متعلق به سالهای ۱۳۵۰ هستند. همان‌ها که الهام گرفته از طرح محمد علی زاویه هنرمند مینیاتور ایرانی بودند و شاید سالهاست که در کارتن‌هایی به گوشه انباری سپرده شده‌اند یا با جا به جایی خانه‌ها و کوچک‌تر شدن منازل، دور ریخته شدند. شاید چون دیگر قدیمی شده بودند و یا گوشه از آنها لب پر شده بود.

اما اینجا در این آپارتمان هیچ وسیله‌ای نه تنها دور ریخته نمی‌شود بلکه تعمیر هم می‌شود. مانند ۸۰۰ سشواری که در این مجموعه قرار دارد اما نمونه‌ای از آن در این گالری قرار گرفته است. سمایی خودش وسایل را تعمیر می‌کند شاید ۵۰ درصد. چون بسیاری از آنها یا دیگر تولید نمی‌شوند به همین دلیل قطعاتشان وجود ندارد، یا دیگر از کار افتاده‌اند.

اما تلفنی که به سفارش ایران در سال ۱۹۶۱ ساخته شده بود در همین مجموعه قرار دارد تلفنی که ساخته سوئد است و وقتی روی زمین گذاشته می‌شود، قطع شده و هر زمان برداشته شود، می‌توان به آن پاسخ داد. هنوز هم ساعتی قدیمی که از اول با آب کار می‌کند، با کمی آب یک سال تیک تاک خواهد کرد. این ساعت انرژی خود را ازالکتروریز آب می‌گیرد.

شاید خیلی‌ها یادشان باشد، دسته فرمون ماشین‌های قدیمی از جمله نیسان یا پیکان را که یک توپ شیشه‌ای با گل‌های خشک یا پلاستیک داخلش داشت. از محصولات کارخانه‌ای که این گوی های شیشه‌ای را تولید می‌کرد، می‌توان در این گالری موزه جاسیگاری آن را هم پیدا کرد.

در دهه ۱۹۶۰ و ۷۰ رنگ نارنجی رنگ غالب آن زمان بود. تلفن‌های زیادی به این رنگ ساخته شد حتی تاکسی‌های نارنجی رنگ متعلق به آن دوره است. از این رنگ وسایل زیادی ساخته شده که نمونه‌هایی از آنها در اینجا نگهداری می‌شود.

این گالری موزه در فهرست گالری موزه‌های ثبت شده اداره کل میراث فرهنگی استان تهران است که البته بازدید عمومی ندارد چون یک آپارتمان است که مالک خصوصی دارد. مگر زمانی که رایزنی‌ها با شهرداری و وزارت میراث فرهنگی برای اختصاص مکانی به آن نتیجه دهد.