حفره‌های خالی زیر پوست شهر؛ آثار باستانی و تاریخی یزد در آستانه تخریب

زنگ خطر برای سفره‌های آب زیرزمینی استان یزد به صدا درآمده است و میزان برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی استان بیشتر از ورودی آن است و این موضوع یزد را با مشکل جدیدی روبرو کرده و نشست پی در پی زمین در مناطق مختلف مردم را نگران پدیده فرونشست کرده است.

این نگرانی تا جایی پیش رفته که مردم ساکن در شهر یزد در نقاط مختلف به وضوح شکستگی دیوارهای خانه خود را مشاهده می‌کنند و حتی نشست زمین نیز به وضوح دیده می‌شود.

دست تنگ آسمان از یک سو و زیاده‌خواهی انسان‌ از سوی دیگر، طاقت زمین را طاق کرده و هر از گاهی ایجاد شکاف در برخی نقاط استان و حتی تشکیل فروچاله‌ها در برخی مناطق شهری هم گزارش می‌شود؛ اسفند سال گذشته بود که مسیر منتهی به بلوار جمهوری اسلامی به علت فرونشست زمین مسدود شد و پیش از آن نیز چندین مرتبه در محدوده‌های بافت تاریخی که قناتها از دل زمین میگذرد نیز فرونشست‌ها دردسرساز شدند.

خشکسالی های مکرر و برداشت‌های بی‌رویه عامل عمده فرونشست

محمدمهدی جوادیان زاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد با اشاره به چالش‌های ناشی از کاهش بارندگی و خشکسالی های مکرر یزد، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی را عامل ایجاد فرونشست و فروچاله می‌داند.

وی با بیان اینکه استان یزد دارای ۱۹ دشت است که ۱۴ دشت آن ممنوعه و از این تعداد چهار دشت در حالت ممنوعه بحرانی هستند اضافه کرد: دشت بهادران، دشت چاهک، دشت یزد- اردکان و دشت ابرکوه از جمله این دشت‌ها هستند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد با بیان این که تأثیر زمین در اثر خشکسالی و برداشت‌های بی‌رویه در هر دشت متفاوت است، افزود: این تاثیر در دشت یزد-اردکان و دشت ابرکوه به صورت نشست زمین و ایجاد فروچاله خود را نشان داده و در برخی دیگر از دشت‌ها نیز شاهد شور شدن منابع آبی زیرزمینی هستیم.

وی بیان داشت: در دشت یزد-اردکان بیشتر شاهد فرونشست زمین یعنی ایجاد شق در زمین هستیم و در دشت ابرکوه نیز بیشتر فروچاله مشاهده می‌شود.

جوادیان‌زاده تصریح کرد: فرونشست به معنای ترک‌هایی که در سطح زمین ایجاد می‌شود و معمولاً در مساحت بزرگی اتفاق می‌افتد اما فروچاله در مساحت کمتر و با سرعت بیشتری ایجاد می‌شود و از این حیث خطرناک‌تر است.

وی ادامه داد: بیشتر تعداد فروچاله‌های استان نزدیک به پنجاه مورد در دشت ابرکوه گزارش شده است و نشست زمین نیز بیشتر در دشت یزد-اردکان به ویژه در منطقه رستاق مشاهده می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان، مهم‌ترین عامل بروز فرونشست و فروچاله را افت سطح آب‌های زیرزمینی در اثر کاهش بارندگی‌ها به عنوان عامل طبیعی و برداشت‌های بی‌رویه به عنوان عامل انسانی می‌داند و تصریح کرد: بهترین راهکار برای کاهش این پدیده‌های طبیعی، مدیریت مصرف آب و بهینه سازی مصارف در بخش‌های مختلف است.

افت ۴۵ سانتیمتری سالانه‌ سفره‌های آب زیرزمینی در یزد

جوادیان زاده افزود: تاکنون سالانه ۴۵ سانتیمتر با افت سطح سفره‌های آب زیر زمینی در استان روبرو بوده‌ایم که با اجرای سند سازگاری در سال‌های آینده سطح آبهای زیرزمینی باید افزایش یابد تا این افت که در سال‌های گذشته رخ داده جبران و روند تخریبی دشت‌های استان متوقف شود.

وی اضافه کرد: بر اساس برنامه سند سازگاری با کم آبی اگر خرد جمعی و کار تیمی اتفاق نیفتد، کاری از بیش از نخواهیم برد، بنا بر این همه دستگاه های اجرایی استان باید در ارتباط با اجرای برنامه های این سند همکاری لازم را داشته باشند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای یزد افزود: اگر روند کنونی مدیریت مصرف آب همچنان ادامه پیدا کند، تخریب سفره های زیرزمینی و دور شدن از فضای توسعه پایدار و سند آمایش زمین بیش از پیش تشدید می شود.

خطر فرونشست در استان کویری یزد از میان دشت‌ها به شهر جهانی و بافت تاریخی رسیده و این‌طور که نماینده مردم یزد در مجلس می‌گوید وضعیت بحرانی است و بیم آن می‌رود که هر لحظه بخشی از بناهای تاریخی ثبت شده نیز با خطر ریزش مواجه باشد.

آثار باستانی یزد در آستانه تخریب از فرونشست زمین

محمدصالح جوکار؛ نماینده مردم یزد در مجلس گفت: به علت فرونشست زمین ناشی از بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی آثار باستانی و تاریخی یزد در آستانه تخریب قرار دارد.

وی افزود: مردم یزد در فصل گرما و در ماه‌های پائیز که در فصل سرد سال قرار داریم هم با پدیده قطعی آب مواجه هستند و به ناچار از آبهای زیرزمینی که کیفیت هم ندارد استفاده می‌کنند.

نماینده مردم یزد در مجلس اظهار داشت: متأسفانه طبق آمار استان یزد یکی از استان‌هایی است که در میان محدوده‌های واقع بر پهنه‌های با خطر بالای فرونشست زمین قرار گرفته و جزو استان‌هایی است که بیشترین تعداد واحدهای مسکونی بدون اسکلت را در پهنه‌های فرونشستی با خطر بالا دارند و این زنگ خطر جدی است.

وی با بیان اینکه در پی برداشت بی رویه آب از سفره‌های آب زیرزمینی، چاه ها و قنوات، اضافه برداشت، حفر چاه‌های غیرمجاز و… سطح سفره‌ها ی آب زیرزمینی افت پیدا کرده عنوان کرد: امروزه هیچ راهی جز کاهش و جلوگیری از اضافه برداشت از چاه های آب در استان نداریم.

موقعیت استان یزد در منطقه گرم و خشک و کم بارش بیابانی مرکز ایران، شرایط این استان را از دیگر استان های کشور شکننده تر کرده است و در صورت کم توجهی به مدیریت منابع آب، تداوم حیات در این استان با مخاطره‌ جدی مواجه می شود.