داستان «ایران» خانم؛ از چنگال شکارچیان تا مادرشدن

دوشنبه (۴ دی ماه ۱۳۹۶) توله یوز هشت ماهه ماده‌ای طی همکاری مشترک یگان حفاظت محیط زیست و پلیس امنیت از قاچاقچیان حیوانات کشف و به پردیسان منتقل می‌شود. این توله یوز که«ایران» نام گرفت، در زمان کشف از سوء تغذیه رنج می‌برد و در کنار آن به علت جدایی زودهنگام از زادگاه خود، بسیاری از مهارت‌های بقا را فرا نگرفته بود.

دو سال می‌گذرد و در دومین روز اردیبهشت ماه ۹۸ اخبار امیدوار کننده ای از «ایران» به گوش می‌رسد. حمید ظهرابی- معاون وقت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست- اعلام می‌کند: «ایران» یک ماده خوب است و سن پایینی دارد. رفتارهای جفت‌گیری را هم از خود نشان می‌دهد.

حدود یک سال بعد مرحله جدیدی در زندگی «ایران» جوان آغاز می‌شود. قرار است ماده یوز جوان از پردیسان کوچ کند و به زیستگاه اصلی خود در سمنان باز گردد. ۱۷ فروردین ماه ۱۳۹۹ با تایید امیر عبدوس- مدیر کل محیط زیست استان سمنان- «ایران» به محل تکثیر در اسارت یوز که در استان سمنان قرار دارد، منتقل می شود. این سفر نگرانی زیادی در دل دغدغه مندان محیط زیست ایجاد می‌کند چراکه این اقدام تداعی کننده خاطرات انتقال پرتلفات گورهای ایرانی به این استان است.

۱۷ خرداد ۱۳۹۹ مرتضی پورمیرزای – مدیرعامل انجمن یوز ایران – می‌گوید: یوزپلنگ سه ساله ماده‌ای که اکنون در منطقه حفاظت شده توران در استان سمنان نگهداری می‌شود، هنوز شانس زیادی برای زادآوری دارد بنابراین نباید فرصت را از دست بدهیم. «ایران» در بهترین دوران خود برای زادآوری قرار دارد و ما راه حل دیگری برای حفاظت از گونه‌هایی نداریم که در اسارت هستند. درست است که این اقدام با ریسک‌های زیادی همراه است اما راه حل دیگری وجود ندارد و باید در راستای حفظ و ایجاد جمعیت پشتیبان در اسارت اقدامی کنیم.

بیش از یک سال ازاظهار نظرهای کارشناسان محیط زیست درباره پتانسیل باروری ایران می‌گذرد، ۶ بهمن ماه ۱۴۰۰ است و در روزهای پایانی قرن اخبار خوبی از ایران به گوش می‌رسد. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان می‌گوید: ساعت ۷ صبح روز شنبه (۲ بهمن ماه) علائم استروس(فحلی) در یوز ماده پارک ملی توران مشاهده شد و طی این مدت دوربین‌های تحقیقاتی ۱۷ بار در ساعات مختلف شبانه روز، تلاش دو یوزپلنگ ماده و نر را برای انجام عمل لقاح ثبت کردند. اگر سه شبانه روز تلاش یوزپلنگ نر و ماده (ایران) برای انجام عمل لقاح موفقیت آمیز باشد، در اوایل اردیبهشت‌ماه باید منتظر تولد توله‌هایشان باشیم.

حسن اکبری – سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست – در این زمینه می‌گوید: جفت‌گیری در شرایط طبیعی انجام شد و برنامه ما این است که کمترین استرس را به ایران وارد کنیم. می‌توان با روش سونوگرافی به‌طور دقیق از حاملگی مطلع شد اما چون این روش نیازمند بیهوشی است از آن صرف نظر می‌کنیم. علائم ظاهری نشاندهنده حاملگی «ایران» هستند.

اوایل اردیبهشت ماه همه ایران منتظر فرزندان «ایران» هستند. بالاخره و پس از چند سال کش و قوس، ماده یوز توران، مادر سه یوز ماده می‌شود. ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ علی سلاجقه – رییس سازمان حفاظت محیط زیست- با اعلام سالم بودن فرزندان «ایران» می‌گوید: با توجه به حضور تیم دامپزشکی از یک هفته گذشته و بررسی شبانه‌روزی رفتارهای این جانور، مشخص شد که بارداری کامل است و با توجه به شرایط فیزیکی گونه و عدم توانایی برای زایمان طبیعی، با نظر دامپزشکان مشاور و دامپزشک معتمد سازمان، نسبت به انجام زایمان سزارین صحرایی اقدام شد. خوشبختانه با توجه به حضور تیم دامپزشکی مجرب، سه توله یوز ایرانی در این زایمان سزارین صحرایی، سالم متولد شدند.

این داستان، ماجرای سفر پرفراز و نشیب «ایران» است که از چنگال قاچاقچیان به آغوش زندگی هرچند در اسارت بازگشت و اکنون سه فرزند خود را به مادر طبیعت هدیه کرده است همچنین نباید فراموش کرد که هنوز در پستی و بلندی‌های دشت‌های ایران یوزهایی هستند که مشکلاتی مانند تکه تکه شدن زادگاه و محدودیت در دسترسی به غذا و آب دست و پنجه نرم می‌کنند. بدون شک حفاظت از یوز ایرانی چه در اسارت و چه در زیستگاه، خواسته دوستداران محیط زیست است. آنان و حتی مردم ایران، پدرخوانده‌های سه بچه یوز تازه متولد شده هستند. فرزندان «ایران»، فرزندان کل ایرانند