.تا به امروز این سند هویتی تغییرات گسترده‌ای داشته است؛ ظاهر آن از کاغذی به کارت‌های هوشمند و به جنس PVC همراه با کیت الکترونیک تبدیل شده؛ اما ظرفیت‌های استفاده از آن و موارد استفاده آن بسیار گسترده شده است. حال در آستانه اتمام تحویل آخرین سری کارت‌های ملی هوشمند ثبت نامی که با توان داخلی تولید شده‌ است، به بررسی و مرور تاریخچه و فراز و فرود تکامل کارت‌های ملی از کاغذی تا هوشمند پرداخته شده است

هیأت وزیران در نخستین روز اسفندماه سال ۱۳۸۷ بر اساس پیشنهاد مشترک وزارتخانه های کشور و پست و تلگراف و تلفن و سازمانهای برنامه و بودجه و امور استخدامی کشور و به استناد ماده (۶) قانون الزام اختصاص شماره ملی و کدپستی برای کلیه اتباع ایرانی، آئین نامه اجرایی قانون الزام و اختصاص شماره ملی و کدپستی را تصویب کرد و نخستین کارت ملی در سال ۸۷ صادر شد تا به این ترتیب هر شهروند دائمی ساکن در ایران یا ساکن در خارج از ایران که دارای تابعیت ایرانی باشد و بالای ۱۵ سال سن، کارت ملی در اختیار داشته باشد یا شماره ملی مخصوص خود را از سازمان‌ها و نهادها مرتبط با وزارت کشور بگیرد.

در ابتدا کارت های ملی کاغذی به صورت یک کارت مقوایی معمولی یا یک کارت pvc ساده بود و فقط شماره ملی بر روی آن درج شده بود. کارت‌های شناسایی ساده هیچ خصوصیات مغناطیسی خاصی نداشت و صرفاً اطلاعات درج شده بر روی آنها مانند مشخصات فردی و مشخصات حرفه‌ای کاربرد داشتند.

اولین کارت‌های ملی ایرانیان کی صادر شد؟

به مرور زمان با پیشرفت تکنولوژی، سازمان ثبت احوال کشور به عنوان مرجع امور هویتی کشور تلاش کرد طی یک طرح برنامه‌ریزی شده کارت های ملی هوشمند را جایگزین کارت های ملی قدیمی کند تا علاوه بر کاربردهای قبلی کارت ملی، کارت‌های جدید به عنوان کلید ورود به دولت الکترونیک و حرکت به سمت جامعه اطلاعاتی، این فرصت را فراهم کند تا افراد به شیوه ای امن وارد فضای دیجیتالی شوند. در حقیقت کارت ملی هوشمند به عنوان مقدمه‌ای برای ورود به جامعه اطلاعاتی، می‌توانست موجب توزیع عادلانه فرصت‌ها، کاهش بسیاری از هزینه‌های دولت، مردم و بنگاه‌ها شود و این امور نقش به سزایی در پویایی اقتصادی داشت.

کارت هوشمند ملی یا کارت ملی هوشمند نوعی کارت دیجیتالی است که توسط سازمان ثبت احوال کشور به عنوان مرجع امور هویتی کشور، تولید شده‌ است. این کارت‌ها جایگزین کارت‌های ملی شده‌اند. دسترسی به اطلاعات درون کارت هوشمند ملی به یک کارت‌خوان نیاز دارد. با پیاده‌سازی طرح کارت ملی هوشمند، این امکان فراهم می‌شود که خدمات به روشی ساده، سریع و با کیفیت بالاتر به مردم ارائه شوند. اعتبار کارت‌های ملی قدیمی تا پایان سال ۱۳۹۶ بود و روند صدور کارت‌های ملی هوشمند از ابتدای همین سال آغاز شد؛ اما در انتهای سال با اعمال تحریم‌ها و نبود تراشه‌ها این کار با مشکل مواجه شد.

بر همین اساس سیف الله ابوترابی، سخنگوی وقت سازمان ثبت احوال کشور اعلام کرده بود که تا پایان سال ۱۳۹۶ تعداد کارتهای ملی هوشمند صادر شده ۲۴ میلیون کارت است. پس از اعمال تحریم‌ها و مشکل تأمین بدنه کارت‌های جدید ملی و تراشه‌های الکترونیک که از خارج کشور وارد می‌شد، صدور کارتهای هوشمند ملی با وقفه روبه‌رو شد، به طوریکه فقط ثبت نام‌ها انجام و صدور کارت‌ها به دلیل نداشتن بدنه کارت محدود شد.

اما در پایان سال ۹۸ با موفقیت شرکت‌های داخلی ایرانی برای تولید کارت‌های ملی هوشمند، از ۵۴ میلیون و ۱۵۰ هزار نفری که برای دریافت کارت ملی هوشمند ثبت نام خود را تکمیل کرده بودند، ۴۶ میلیون کارت ملی هوشمند صادر شد و مابقی کارت‌ها یعنی چیزی حدود ۹ میلیون کارت به دلیل عدم تامین تراشه با تعویق مواجه شده بودند.

تولید کارت های ملی هوشمند در کشور

به این ترتیب پس از حدود ۲ سال و نیم وقفه در تولید کارت های ملی هوشمند به دلیل نبود تراشه های الکترونیک آن که در داخل تولید نمی شد و امکان واردات آن نیز به دلیل تحریم‌ها نبود، تحویل کارت های هوشمند به افرادی که ثبت نام کرده بودند به تعویق افتاد. نهایتا در شهریورماه سال جاری هاشم کارگر، رئیس سازمان ثبت احوال کشور از تحویل کارت‌های ملی هوشمند خبر داده و گفته بود: در ابتدای آغاز به کار معوقاتی در حوزه کارت ملی داشتیم به شکلی که دو سال و نیم این موضوع به تعویق افتاده بود. لذا با هماهنگی سراسر کشور تلاش شد در این راستا گام موثری برداشته شود و خوشبختانه امروز با توان داخلی کشور بیش از پنج میلیون کارت ملی تحویل داده شده و تا سه ماه آینده مابقی کارت‌های متقاضیان نیز به شهروندان تحویل داده خواهد شد.

وی تاکید کرده بود: تولید انبوه کارت‌ها را از اواخر دی ماه سال ۱۴۰۰ شروع کردیم و با استفاده از توان داخلی و شرکت‌های دانش بنیان در این مدت توانستیم بیش از ۷ میلیون کارت ملی هوشمند را صادر کنیم.

تغییر دوباره کارت‌های ملی هوشمند

کارگر همچنین درباره احتمال تغییر کارت‌های ملی هوشمند نیز گفته بود: هم اکنون در حال بازنگری، بازخوانی و مطالعه هستیم و اگر به همین کارت‌های ملی هوشمند فعلی برسیم همین را ادامه می‌دهیم و اگر نیاز باشد تغییراتی را انجام می‌دهیم که کارهای مطالعاتی آن در حال انجام است.

با توجه به اینکه صدور کارت‌های هوشمند ملی به صورت فراگیر از سال ۱۳۹۳ آغاز و تاریخ اعتبار آن ۷ سال در نظر گرفته شده بود. این سوال برای شهروندان ایجاد شد که تکلیف کارت‌هایی که اعتبار آن تمام شده چه‌می‌شود؟ و آیا قرار است تا کارت‌ها تعویض شود؟ که رئیس سازمان ثبت احوال کشور درباره اعتبار کارت های ملی هوشمند می‌گوید: اکنون تاریخ انقضا و پایان اعتبار برخی از آنها فرا رسیده است. بنابراین اعتبار کارت‌های هوشمند ملی که تاریخ اعتبار آنها تا پایان ۱۴۰۳ و قبل از آن بوده است تا پایان سال ۱۴۰۵ تمدید می‌شوند.

وی همچنین از احتمال تغییر در کارت های ملی هوشمند خبر داده و افزوده بود که نسل جدید کارت‌های هوشمند را براساس فناوری‌های روز تولید و صادر می‌کنیم و این امر یکی از مهم ترین دلایل تمدید کارت‌های ملی بوده است.