قهر ده ساله در چه سالی تمام شد؟

عصر خبر :حجت الاسلام رضا صنعتی نویسنده کتاب “گفتمان مصباح” و “هاشمی در سال 88” در مصاحبه با هفته نامه پنجره به سوالاتی پیرامون “خاطره هاشمی از قهر ده ساله رهبری” پاسخ داد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آِت الله هاشمی، در بخشی از این مصاحبه آمده است:
اخیراً آقای هاشمی از تاریخ مبارزات و جایگاه آقای مصباح در نهضت انقلاب اسلامی روایتی نقل کرده اند که حاکی از آن است تئوری آقای مصباح برای مقابله با رژیم پهلوی ،با تئوری غالب در میان جریان انقلابی متفاوت بوده است. شما صحت و سقم این خاطره را چگونه تحلیل می کنید؟                            
خاطره ای که اخیراً نقل شده مسئله جدیدی نیست. زیرا حدود 9 سال پیش همین خاطره با ادبیاتی متفاوت به نقل از آقای هاشمی مطرح شده بود .درآن ایام بنده مشغول نگارش مراحل نهایی کتاب ((گفتمان مصباح)) بودم چون برخی از مواضع آیت الله مصباح در جریان انتخابات نهم ریاست جمهوری و نیز مطالب مطرح شده در مصاحبه آقای کروبی سوالاتی را برای بنده ایجاد کرد .برای شنیدن پاسخ آن ها از دفتر ایشان تقاضای دیدار کردم ،پس از مدتی زمینه این دیدار فراهم شد.در آنجا پرسش های خود را مطرح کرده و کیفیت این ماجرا را جویا شدم .توضیحات ایشان درباره این خاطره شبیه به همان چیزی بود که در دیدار با مرحوم عسگراولادی بیان کرده اند و اخیراً منتشر شده است.علی رغم آنکه آن جلسه ضبط شد بنده نتوانستم نوار آن را در اختیار داشته باشم، لذا مجبور شدم از توضیحاتی که در هفته نامه پرتو در این رابطه منتشر شده بود در کتاب خود استفاده کنم.
چند سال بعد دیداری با آیت الله هاشمی رفسنجانی فراهم آمد. در آنجا از ایشان نیز کیفیت این ماجرا را جویا شدم. حکایت ایشان از این ماجرا،گرچه با نقل قول آقای کروبی و نیز آنچه اخیراً منتشر شده است تفاوت هایی در برخی تعابیر داشت اما وجه مشترک همه آن ها عدم همراهی آیت الله مصباح با انقلاب بود.من در آن جلسه شرکت کردم که اعلامیه های متعددی از سال 42 وجود دارد که حاکی از همراهی آقای مصباح با نهضت است. آقای هاشمی گفتند :بله .من هم در اطرافم به برخی از فعالیت های ایشان اشاره کرده ام اما این مربوط به یک مقطع خاص بود و بعد ادامه پیدا نکرد. من باز اشکال کردم که حتی در سال های 56 و 57 اعلامیه هایی با امضای ایشان موجود است .آقای هاشمی پاسخ دادند :از سال 46 تا 56 چه چیزی هست ؟ بعد اضافه کردند که در سال 56 و 57 خیلی ها همراه شدند ،اما از 46 تا 56 ایشان همراهی نکردند.      
                                                   
پس آیت الله هاشمی معتقد است در این 10 سال آیت الله مصباح با جریان مبارزه همراهی نمی کرده است؟  
                                                                                                                                               
نهضت امام خمینی از سال 40 آغاز و در بهمن 57 به پیروزی رسید.ما در این فاصله فراز و نشیب های فراوانی را شاهد هستیم .برداشت من نسبت به شخصیت آیت الله مصباح این است که ایشان بیش از هر چیز جذب ابعاد فرهنگی شخصیت امام و نهضت ایشان شدند. با تبعید امام و در دسترس نبودن ایشان کم کم گروه ها و شخصیت های پر نفوذی پیدا شدند که گرچه اهل مبارزه با رژیم بودند اماا ز پشتوانه های قوی اعتقادی برخوردار نبودند.این ها به نام مبارزه، برخی از مبانی دینی و اسلامی را تحریف و تفسیر به رای می کردند. آیت الله مصباح به عنوان شخصیتی با حساسیت بالای دینی از این وضعیت به شدت ناراحت و نگران بود ،لذا می بینیم که در مقطعی از دوران مبارزه،لااقل در مقام عمل،اولویت اول ایشان مبارزه با التقاط است .این در حالی است که قریب به اتفاق یاران امام و روحانیت مبارز ،اولویت اول خود را ساقط کردن رژیم می دانستند و مشغول به اموری چون مبارزه با اندیشه ای افرادی چون دکتر شریعتی را خواست حکومت وقت و انحراف از مسیر مبارزه ارزیابی کردند .این البته تحلیل من از شرایط آن زمان است.      
                         
آیا نگرش و روش مبارزاتی آیت الله مصباح نقشی در ایجاد سوء تفاهم نسبت به سوابق انقلابی ایشان نداشته است؟                                                                                                                                           
قطعاً چنین است .آیت الله مصباح در آنجا که به مبارزه با رژیم می پرداخت نیز به شدت احتیاط کرده ،جوانب حفاظتی را رعایت می کرد .مقام معظم رهبری در قسمتی از خاطرات خود در این رابطه فرمودند: (آقای مصباح تا آخرش هم الحمدالله گیر نیفتاد از بس که ایشان آرام و با ملاحظه کار می کرد.این در حالی است که بخش مهمی از نیروهای مبارز بر مبارزه علنی ولو به قیمت زندان و شکنجه و شهادت اصرار داشتند.)  
                                                                           
حضور رهبر انقلاب در جلسه ای که موضوع خاطرات آقایان است مورد تایید هر دو نفر است. به نظر شما آیا می توان این حضور را نادیده گرفت ؟شما صحت این تحلیل که موضع رهبری را همسو با آقای هاشمی ارزیابی نمی کند ،تا چه حد درست می دانید؟              
                                 
قطعاً نمی توان این حضور را نادیده گرفت .علی رغم اینکه آیت الله مصباح می گویند که رهبری در آن جلسه سخنی نگفته اند ،اما از فحوای کلام خود ایشان نیز چنین بر می آید که رهبری با آقای هاشمی هم رای بوده اند چرا که آقای مصباح در سخنان خود با آقای عسگراولادی با به کار بردن فعل و ضمیر جمع می گویند : (در حال حاضر هم نمی گویم که آن ها کار بدی کردند .شاید وظیفه شان در آن شرایط همان بود ) علاوه بر این واضح است که روش مبارزاتی مقام معظم رهبری به آقای هاشمی نزدیک تر از آقای مصباح بود.اگر ایشان آقای هاشمی هم نظر نبودند که او را همراهی نمی کردند .آن ها دنبال یافتن راهی برای تشدید مبارزه علیه رژیم و فعال تر کردن ظرفیت آیت الله مصباح در این راستا بوده اند .حتی بنده بر اساس برخی از قرائن معتقدم علت آنکه بیشتر گفت و گو میان آقایان هاشمی و مصباح رد و بدل شده است ،به خاطر احتمال تاثیر بیشتر سخنان آقای هاشمی بر آقای مصباح بوده است،زیرا اولاً روابط و همکاری های آقای هاشمی و آقای مصباح خصوصاً در نیمه اول دهه چهل بیش از روابط آیت الله خامنه ای بود. ثانیاً:آن ها هم سن بودند.                               
                          
ماجرای قهر 10 ساله رهبر انقلاب با آقای مصباح نیز در این خاطره از سوی آقای هاشمی بازگو شده است. با توجه به اینکه رهبری در سال های میانی 70 و 80 تعاریف زیادی از آقای مصباح داشته اند،این دو محور را چه طور با هم قابل جمع می دانید؟
                                             
واضح است که بنده نمی توانم در این رابطه اظهار نظری کنم ،اما آقای هاشمی در آن جلسه ای که اشاره کردم از تیرگی روابط مقام معظم رهبری با آیت الله مصباح پس از آن دیدار سه نفره خبر داد و گفت این وضعیت تا سال 60  که آیت الله خامنه ای پس از ترور در بیمارستان بستری شدند، ادامه داشت. به عبارتی پس از ترور رهبری بود که آیت الله مصباح -سالها پس از آن دیدار سه نفره-  به ملاقات ایشان در بیمارستان آمدند و کم کم روابط حسنه شد .