پنج دلیل نگرانی پوتین از وضعیت تاجیکستان

عصرخبر به نقل از ایسنا:  تاجیکستان ۱۴۰۰ کیلومتر با افغانستان مرز مشترک رخنه پذیری دارد که در هفته‌های اخیر با تهدید افزایش فعالیت طالبان در مناطق شمالی آن کشور رو به رو بوده است.
در ماه گذشته درگیری‌هایی در داخل تاجیکستان نیز رخ داده و دولت، اسلام گرایان را عامل آن دانسته است.
“اتحاد جهاد اسلامی”، یک گروه متشکل از ازبک‌های طرفدار طالبان که در افغانستان مستقر است، اخیرا مدعی شد که “بسیاری” از مناطق مرزی افغانستان با تاجیکستان را تحت کنترل خود درآورده است.
روسیه پایگاه بزرگی با شش تا هفت هزار نیروی قدرتمند نظامی در تاجیکستان دارد. نیروهای مرزبان روسیه تا سال ۲۰۰۵ از مرز تاجیکستان با افغانستان مراقبت می‌کردند و باور می‌رود مقامات روسیه قصد دارند دوباره کنترل مرز را به دست خود بگیرند.»
بی‌بی‌سی مونیتورینگ در گزارشی پنج دلیل عمده را که چرا ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در مورد وضعیت تاجیکستان نگران است، بررسی کرده است:
قیام طالبان
طالبان در ماه گذشته میلادی به شهر قندوز که در موقعیتی راهبردی در شمال افغانستان واقع است، یورش بردند و قبل از آن که از مناطق کلیدی آن مجبور به خروج شوند، سه روز این شهر را در تصرف خود داشتند. همچنین افزایش فعالیت شورشیان طالبان در بخشهایی از قلمرو ولایات شمالی بدخشان، تخار، بلخ، جوزجان و فاریاب مشاهده شده است. این مناطق با کشورهای تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان هم مرز هستند.
ولادیمیر پوتین در دیدار روز ۷ اکتبر خود با امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان، که در شهر سوچی برگزار شد، گفت که وضع امنیتی منطقه نگران کننده است. رحمان هم در تایید نگرانی او گفت که درگیریهای نظامی در بیش از ۶۰ درصد مناطق مرزی در شمال افغانستان ادامه دارد.
افزایش تندروی
احتمال متحد شدن گروه‌های مختلف تندرو در افغانستان هم اسباب نگرانی روسیه را فراهم کرده است. نشریه روسی “کمرسانت” در این باره نوشت: “تندروترین اعضای طالبان در حال پیوستن به گروه داعش هستند که این امر تهدیدی جدی برای کشورهای آسیای میانه و به همین دلیل برای روسیه ایجاد می‌کند.”
سمیون باگداسارف، مدیر مرکز مطالعات خاور میانه و آسیای میانه، معتقد است که فعالیت داعش در افغانستان در حال افزایش است. داعش افراد جداشده از گروههای دیگر تندرو را که رزم دیده و دارای تجربه جنگی هستند، به صفوف خود جلب می‌کند.
به گفته باگداسارف، حالا حدود ۸۰۰۰ نیروی داعش در افغانستان حضور دارند.
ناامنی‌های روزافزون
روسیه از آن بیم دارد که بی ثباتی در شمال افغانستان ممکن است به قلمرو آسیای میانه هم گسترش یابد. در جریان همایشی که روز ۱۵ سپتامبر در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، دایر شد، پوتین گفت که این “متحد و شریک راهبردی” روسیه با تهدیدها و تلاشهایی برای ایجاد بی ثباتی در منطقه روبرو است.
وی گفت: “خطر ورود گروه‌های تروریستی و افراط گرا به کشورهای همسایه افغانستان رو به افزایش است. علاوه بر گروههای موجود در افغانستان تقویت روزافزون حضور داعش این خطر را جدی تر می‌کند.”
داعش
دورنمای نقل مکان کردن گروههای تندرو وابسته به داعش از سوریه به منطقه، نگرانیهای امنیتی در روسیه و کشورهای متحدش در آسیای میانه را افزایش داده است. هم اکنون شمار زیادی از شبه‌نظامیان از جماهیر شوروی سابق در صفوف داعش می‌جنگند.
پوتین در همایش دوشنبه گفت: “ما از این بابت نگران هستیم، به خصوص به این دلیل که شبه‌نظامیانی که توسط داعش آموزشهای نظامی و ایدئولوژیک دیده‌اند، متاسفانه، از کشورها و مناطق مختلف جهان، مانند روسیه و اروپا و برخی از جماهیر شوروی سابق، برخاسته‌اند و ما البته از بازگشت احتمالی آنان به سرزمینهایمان نگران هستیم.”
گزارشها حاکی است که داعش به طور فعال کارگران مهاجر تاجیک در روسیه را به صفوف خود جلب می کند، کارگرانی که درآمدهای آنان به دلیل رکود اقتصادی روسیه کاهش یافته است.
تنش داخلی تاجیکستان
در داخل تاجیکستان نیز درگیریهایی اخیرا اتفاق افتاد که مقامات، تندروها را در آن مقصر دانسته‌اند. ماه گذشته مقامات از شورشی مسلحانه به رهبری عبدالحلیم نظرزاده، معاون سابق وزیر دفاع تاجیکستان گزارش دادند و خود او در عملیات نیروهای امنیتی کشته شد.
به دنبال آن، چندین نفر از فعالان حزب نهضت اسلامی که تنها نیروی مذهبی در قلمرو شوروی سابق محسوب می‌شد، به اتهام توطئه برای کودتا در همکاری با نظرزاده بازداشت شدند. محی‌الدین کبیری، رهبر این حزب، هنوز هم در تبعیدی خودخواسته در خارج از کشور به سر می‌برد.
دادگاه عالی تاجیکستان روز ۲۹ سپتامبر حزب نهضت اسلامی را “سازمانی تروریستی” خواند و فعالیت آن را ممنوع کرد. حزب نهضت اسلامی دومین حزب بانفوذ بعد از حزب حاکم خلق دمکراتیک در تاجیکستان محسوب می‌شد که در انتخابات پارلمانی ماه مارس هیچ کرسی در پارلمان به دست نیاورد.