مراقب آمریکا باشیم اما نفوذ روس ها را نیز جدی بگیریم!

قرار نیست رقابت شرق و غرب در ایران تمامی پیدا کند! اگرچه بعد از انقلاب در قانون اساسی «اصل نه شرقی و نه غربی» به عنوان پایه و اساس سیاست خارجی جمهوری اسلامی نهادینه شد؛ اما همواره شاهد بوده ایم که در هر فرصتی، کشمکش تاریخی میان غرب و شرق برای حضور در ایران شدت گرفته است.
حضور غرب و شرق در ایران از دیرباز به عنوان یکی از معضلات اصلی سیاست خارجی ایران همواره دغدغه اصلی حکام ایرانی بوده است. در این چارچوب گاهی سیاست موازنه منفی، گاهی سیاست موازنه مثبت را برای جلوگیری از این نفوذ اتخاذ کرده اند که هیچکدام نیز کامل این هدف ایران را تامین نکرده است.
با انقلاب اسلامی و پایه ریزی تئوری «نه شرقی و نه غربی» دامنه فعالیت های این دو طیف به شدت کاهش یافته است. اما برخی از ایادیان داخلی آن ها که در قبل از آنها با نام «انگلوفیل ها» یا «رسوفیل ها» یاد می شد؛ بدشان نمی آمد که دوباره پای آنها را به کشور باز کنند.
هدف غربی ها از نفوذ به داخل کشور ایران کاملاً مشهود و نیاز به توضیح مکررات ندارد. در همین راستاست که رهبر انقلاب نیز بارها از خطر نفوذ غربی ها به خصوص آمریکا بیم داده اند و همگان نز باید مراقب نفوذ این کشور در همه عرصه ها باشند.
اما روس ها در این عرصه کمی ناشناخته تر و از سوی دیگر مرموزانه تر عمل می کنند. از زمان پتر کبیر دسترسی روسیه به آب های گرم یکی از آرزوهای روس ها بوده است. اما امروزه روس ها در داخل ایران و با استفاده از ابزارهای متفاوت اقتصادی و سیاسی به دنبال اهداف متعدد اقتصادی و سیاسی و همچنین امنیتی هستند.
روس ها در مجموع روابط با ایران در بعد از انقلاب به هیچ وجه کارنامه خوبی ندارند. به نحوی که برای همه ایرانی ها بارها خلف وعده آنها آشکار بوده است. پروژه نیروگاه هسته ای بوشهر، اس 300 و.. نمونه های بارزی از عدم پایداری روس ها به عهود خودشان می باشد که زبان زد عام و خاص است.
با این حال با مذاکرات هسته ای در دولت یازدهم و احتمال توافق هسته ای از تقریبا بیش از یک سال پیش خبرهای زیادی در ارتباط با تهاتر نفتی میان ایران و روسیه که حتی برخی خبرها از 70 میلیارد یورو تهاتر نفتی میان ایران و روسیه خبر می دادند.
سرانجام زمزمه‌های تهاتر ایران و روسیه محقق و در یازدهمین جلسه کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه، ۷۰ میلیارد یورو پروژه اقتصادی بین ایران و روسیه امضا شد؛ قراردادی که هرچند به گفته مقامات دو کشور، کلی بود.
در این راستا برخی از تحلیلگران معتقد بودند که پس از تحریم نفتی ایران و روسیه از سوی آمریکا و کشورهای غربی،دو کشور ایران و روسیه ـ که دارای منابع عظیم نفت و گاز هستند ـ می‌توانند با یکدیگر همکاری مشترک تجاری و اقتصادی را آغاز کنند که همین می‌تواند سرانجام به توسعه اقتصادی دو کشور در این شرایط تحریم تحمیلی منجر شود.
این در حالی است که روسیه در تاریخ ثابت کرده، دوستدار آن است که با بندبازی میان ایران و غرب هم از کارت ایران سود ببرد و هم از غرب. البته تنها ایران مصداق این نگاه روس‌ها نیست؛ عراق و لیبی دو نمونه معاصر این سیاست روس‌ها هستند.
به عنوان مثال در بحران سوریه شاهد هستیم که اگرچه ایران همواره از مواضع روسیه در سوریه دفاع کرده است. اما چندی پیش وزاری خارجه امریکا، روسیه،ترکیه و عربستان بدون حضور ایران در مورد مسئله سوریه به گفت و گو نشستند. در واقع این کشور حتی حاضر نشد نارضایتی خود را از عدم حضور ایران در کنفرانس وین با عدم حضور نشان دهد.
بنابراین مشخص است که روس ها حتی در موضوعات سیاسی و امنیتی نیز شریک قابل اعتمادی نبوده و نیستند. مثال دیگر این که علی رغم اینکه امریکایی ها بارها اعلام کرده اند که فروش اس 300 به ایران حتی نقض قطعنامه های شورای امنیت از جمله 1929 نیست و با توجه به اینکه توافق هسته ای نیز شکل گرفت؛ اما هنوز روس ها حاضر به ارسال این سیستم موشکی به ایران نشده اند.
حال بعد از گذشت یک سال از موضوع تهاتر نفتی میان ایران و روسیه که به ظاهر به فراموشی سپرده شده بود، در روزهای اخیر خبر قرارداد جدیدی میان ایران و روسیه که میزان آن به 40 میلیارد دلار است به گوش می رسد.
«الکساندر نوواک» وزیر انرژی روسیه که به تازگی در رأس هیأت بلندپایه اقتصادی و نفتی 40 نفره به ایران سفر و با شماری از مقام‌های ارشد کشورمان دیدار کرده است از آمادگی مسکو و تهران برای سرمایه گذاری 35 تا40 میلیارد دلاری در طرح‌های مشترک دوکشور خبر داد.نوواک روز جمعه در گفت‌و‌گو با شبکه خبری «روسیه24» تصریح کرد: در مذاکراتی که با مقام‌های ایرانی صورت گرفت درباره مجموعه‌ای از طرح‌ها توافق کردیم.
وزیر انرژی روسیه تاکید کرد،طرح های چندین میلیارد دلاری که قرار است بین ایران و روسیه اجرا شود، مربوط به یکسال نیست بلکه این پروژ‌ها در مدت طولانی اجرا خواهد شد.ایران و روسیه قرار است،طرح ساخت راه‌آهن بین دو کشور را به ارزش 5 میلیارد دلار اجرا کنند.همچنین هزینه به روز رسانی نیروگاه برق بخار به ارزش حدود 6 میلیارد دلار و چندین طرح دیگر توسط «زاروبژ نفت» شرکت نفتی دولتی روسیه، به ارزش 6 میلیارد دلار در ایران اجرا خواهد شد.در این حال طرف ایرانی فهرست 21 طرح شامل توسعه حمل و نقل لجستیکی به ارزش 25 میلیارد دلار ارائه کرده است.
به هرحال باید مواظب بود که در شرایط پساتحریم که شرکت های غربی و شرقی به دنبال استفاده از بازار ایران هستند؛ شرق و غرب برای دست اندرکاران و تصمیم گیران فرق نداشته باشد و اجازه ایجاد بستر نفوذ را برای هیچ کشور و یا شرکت خارجی را فراهم نکنند.