مردمی بودن سینما به معنی عوام فریبی نیست

سرویس فرهنگی فردا – حسن رحیم پور ازغدی، در نخستین مجموعه سخنرانی های ششمین دوره جشنواره فیلم های مردمی عمار، سخنان خود را با کلامی از امام خمینی(ره) در آغاز انقلاب و در اوج درگیری هایی که مباحث تئوریک و هنر خیلی مطرح نبود و شنونده نداشت آغاز کرد و گفت: بعد از سال 42 که روشنفکری با درون مایه های مذهبی تقویت شد، در کل کشور 50 انسان که تفکر انقلابی داشته باشند و سینماگر نیز باشند نبودند، اما امروزه با نسل انبوهی از سینماگران آموزش دیده و ندیده روبرو هستیم.

وی با بیان این که بررسی بیانات امام خمینی(ره)، رویکرد ایشان را در حوزه هنر مشخص می کند، اظهار داشت: وقتی امام خمینی(ره) فرمودند، «رادیو، تلویزیون و رسانه ها وجه مصلحانه و مفسدانه دارند»، به این معنی است که بسته به میزان تأثیر هر رسانه، در اخلاقیات و سبک زندگی، آن رسانه اهمیت اسلامی هم پیدا می کند.

هر رسانه یک دستگاه تربیتی است
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان این که هر رسانه و هنری که تأثیر آن در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی بیشتر باشد، از نظر اسلامی اهمیت دارد، تصریح کرد: باید به تمام رسانه ها و هنرها به چشم دستگاه تربیتی نگاه می کنیم.

وی افزود: سرگرمی الزاما مساوی با غفلت نیست و این هنرمند است که باید مفاهیم الهی و انسانی را با لذت به مخاطب ارائه دهد و هنرمند مانند آشپزی ماهر است که می تواند با مواد مسکر و مخدر، غذایی لذیذ را به مخاطب عرضه کند.

رحیم پور ازغدی با اشاره به ویژگی های هنرمند ارزشی خاطرنشان کرد: هنرمند ارزشی کسی است که ارزش های الهی و حقایق در عالم را در حوزه اعتقادات و اخلاقیات به گونه ای طباخی کند که یک انسان عادی و عام نیز آن را به راحتی بپذیرد.

سینمای مردمی به معنای سینمای عوام فریبانه در برابر نخبگان نیست
وی مخاطب سینما را اقشار مختلف مردم دانست و به تبع آن مخاطب سینمای دینی را هم گروه های مختلف مردم برشمرد و گفت: سینمای انقلابی لزوما مردمی است و مردمی به معنای عوام فریبانه و در مقابل نخبگان نیست بلکه این مردمی در مقابل اشراف قرار دارد.

رحیم پور ازغدی، مردم را در سینمای مردمی، قاعده اصلی جامعه بشری که تاریخ و انقلاب را می سازند، دانست و اضافه کرد: طبق فرمایش امام علی(ع) توده های مردم در هنگام خطر در میدان هستند و به بخشی از حق خویش هم راضی اند اما اشراف در هنگام خطر ایستادگی نمی کنند و هنگام پیروزی در صف اول غنیمت هستند.

عماریون را در صحنه های حساس و پر التهاب باید جستجو کرد
رحیم پور ازغدی با بیان این که مشکلات مردم باید مسئله اصلی سینماگران عماری باشد، تصریح کرد: سینما گران عمار فقط پشت جبهه نیستند و همانطور که می بینیم مستندسازان این جبهه به سوریه و عراق می روند و آن ها را باید در نقاط پرالتهاب جستجو کرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه افزود: روشنفکر واقعی کسی است که با متن جامعه خویش پیش رود و مشکلات کنونی جامعه را بداند.
وی با بیان این که در مفاهیم فقه، اخلاق و عرفان اسلامی هنر براساس ابزار تقسیم نمی شود، اظهار داشت: این تئوری که «هر میزان خیال در هنر دخالت کند آن هنر نیز غیردینی تر می شود» صحیح نیست؛ چرا که انواع خیال وجود دارد که برخی شرک آمیز و برخی اسلامی است.

دینی بودن یک اثر به آثار و نتایج آن در جامعه بستگی دارد
رحیم پور ازغدی، در پاسخ به این پرسش که آیا می شود گفت برخی شاخه ها دینی ترند، گفت: نمی شود چنین گفت، بلکه دینی بودن و نبودن به مبادی شناختی، غایات، اهداف و آثار و نتایج آن در جامعه و روش ها بستگی دارد، دینی بودن یا نبودن شاخه های هنری بستگی به این دارد، که شما با چه ایده ای سراغ آن می روید و چه تأثیری در جامعه می گذارید.

وی با بیان این که دین پیام خداوند به بشر است که نوع نگاه درست را به عالم ارائه می دهد، تصریح کرد: اینگونه نیست که هنر اسلامی هنر کم هزینه تر باشد، بلکه تعادل میان هزینه و فایده باید وجود داشته باشد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان این که شعر سرآمد همه هنرهاست، گفت: هنرمند و شعر ترکیب واقعیت و تخیل است، اما اینگونه نیست که چون با تخیل همراه است، پس اسلامی نیست بلکه بستگی دارد، به این که تخیل در چه مسیری به کار گرفته شود و چه محتوایی داشته باشد تا اسلامی بودن یا کفرآمیز بودن آن را تشخیص داد.

رحیم پور ازغدی در ادامه خاطرنشان کرد: همانطور که یک مارکسیست برای هنر مارکسیستی باید به مبانی آن آگاهی داشته باشند، یک سینماگر اسلامی هم باید به مبانی اسلامی آگاهی داشته باشد.

وی در ادامه تأکید کرد: هر هنر و شاخه ی هنری که فرد و جامعه دینی را در شناخت عقائد و ارزش های اخلاق اسلامی کمک دهد، و سبک زندگی اسلامی را ترویج دهد به همان اندازه اسلامی است و بدین صورت یک هنر ممکن است از یک منظر اسلامی باشد، مثل این که می خواهد رفتار درست به دیگران را بیاموزد اما در روش غیر اسلامی باشد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان این که ارزش های اسلامی که مروج ایثار، انصاف و محبت است، در همه جای دنیا مورد پذیرش است، چون به وجه دنیوی آن توجه دارند که این فضائل اخلاقی آثار دنیوی هم دارند، اظهار داشت: سینمای سکولار اگر اخلاق انسانی را نشان دهد به جنبه اخروی آن توجه ندارد.

وی با اشاره به کلیپ هایی که ارزش هایی مانند صله رحم و محبت به خانواده را نشان می دهد، گفت: این کلیپ ها با توجه به مبانی انسانی ساخته شده اما از نظر اسلامی هم قابل قبول است، بعضی فیلم های هالیوودی و کره ای مضامین اسلامی را خیلی زیبا نشان می دهند.

رحیم پورازغدی، با تأکید بر اهمیت توجه به کل اسلام نه جزئی از آن، تصریح کرد: سینما فعل انسانی است که ترکیب صفت، هنر و تکنیک است و فعل انسانی حسن و قبح فعلی و فاعلی دارد.
وی با اشاره به این که هنر ظرفی برای ارائه افکار است و بستگی دارد که چه چیزی را با آن ارائه می دهید، گفت: شما باید یاد بگیرید که چگونه قهرمان سازی کنید و این قهرمان همانند فیلم های هالیوودی دروغگو نباشد بلکه باید بر اساس تعالیم اسلامی صادق و درستکار باشد.

این استاد دانشگاه با بیان این که افراد مذهبی وقتی وارد عرصه هنر می شوند، به دلیل نداشتن مطالعات اسلامی عمیق به سمت نسبی گرایی و شکاکیت می روند، گفت: این روند رابطه معکوسی در افزایش مطالعات سینمایی و مطالعات دینی دارد و هر چه قدر مطالعات سینمایی آن ها بالا می رود، مطالعات دینی آن ها کمتر می شود و این روند سبب خلق آثار خوب در فرم و خنثی در محتوا می شود.
وی با تصریح به این که موسیقی هم انواع مختلف دارد، گفت: گوش دادن به برخی موسیقی ها به انجام فعل حرام می کشاند و توصیه علمای اخلاق این است که حتی زیاد گوش دادن موسیقی های حلال نیز زمینه ساز گمراهی انسان می شود.
رحیم پور ازغدی ادامه داد: انسان حتی با موسیقی های حلال، در عالم خیال غرق می شود و نمی تواند، واقع بین باشد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان این که هدف هنرمند از خلق اثر، تعهد و غیر تعهدی بودن آن را مشخص می کند، تصریح کرد: بستگی دارد که تعهد هنرمند به چه چیزی است؛ تعهد به پول، جاه طلبی، شهوت یا تعهد به حقیقت، عدالت و تقرب به خداوند.
وی در ادامه تصریح کرد: همه هنرها به نحوی با واقعیت در ارتباط هستند و باید با پذیرفتن واقعیت در چارچوب توجیه واقعیت فیلم ساخت.
رحیم پور ازغدی، با اشاره به این که دعوت به حیا امری فطری است، اظهار داشت: اگر انسان حیای خود را از دست دهد به جایی نخواهد رسید و وقتی حیا نباشد، همه اشخاص برای گناه نکردن خود به دنبال دلیل هستند.
این استاد دانشگاه، در پاسخ به سؤالی مبنی بر این که «مبانی نظری سینمای مردمی، و مشارکت مردم در سینما چیست؟» عنوان کرد: اگر منظور از سینمای مردمی سینمای بدون آموزش باشد، باید گفت، سینما به عنوان یک حرفه نیاز به کسب تخصص دارد، و همانطور که نمی توان گفت سد سازی را مردمی کنیم سینما هم امکان مردمی شدن در این معنا را ندارد.
وی برخورد مطلق با هنر را رد کرد و ادامه داد: سینمای سفارشی اگر به این معنی باشد که پول و نفوذ را در راه نشان دادن ارزش ها به وسیله سینما گران به کار ببریم درست است.
رحیم پور ازغدی، با تصریح به این که برخی از مفهوم ازدواج موقت سوء استفاده می کنند، گفت: این سوء استفاده باعث می شود که ثبات و دوام خانواده ها متزلزل شود و کسانی که ازدواج موقت برای آن ها قرار داده شده تا به سمت گناه نروند به سراغ ازدواج موقت نمی روند.
این استاد دانشگاه، با بیان این که گاهی یک سوژه در اثری، توسط هنرمند مسلمان و غیر مسلمان پرداخت می شود، اظهار داشت: چگونه دیدن واقعیت و هنر تصویرگری، در کنار جذابیت و انتقال پیام مهم است.
وی مقصر اصلی ترویج سکولاریسم را حوزه های علمیه دانست و افزود: هرجا حوزه علمیه حضور ندارد، سکولاریسم فضا را آزاد می بیند و حضور پیدا می کند و دشمن با بهره گیری از این خلأ مفاهیم خود را ترویج می کند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در بسیاری از حوزه های علمیه به نظام اسلامی و اجتماعی تشکیل شده توجهی ندارند، اظهار داشت: این حوزه‌ها در احکام و اخلاق فردی متوقف شده اند و در آن سو دانشکده های هنری به ترجمه خوانی و تقلید کتب غربی مشغول هستند.
وی با انتقاد از عدم برگزاری درس خارج فقه در عرصه هنر و سینما و غفلت از بخش زیادی از آیات و روایات تاکید کرد: امروزه قوی ترین تاثیر برای افکار عمومی فضاس مجازی و سینماست.
رحیم‌پور با بیان اینکه در حوزه های علمیه، عده زیادی به فکر آیت الله شدن هستند و در دانشکده های هنر نیز تنها به مدل لباس و مو توجه می کنند، اظهار داشت: متاسفانه در مراکز علمی کسی به فکر تربیت متفکر نیست چرا که در حوزه های علمیه حافظان فقه و اصول و در دانشکده ها حافظان ترجمه کتب غربی تربیت می شوند.
عضو شورای عالی انقلاب اسلامی با بیان اینکه در هنر باید مردم را معیار قرار داد، اظهار داشت: این معیار بودن به معنای تربیت و تاثیرگذاری بر مردم است نه تبعیت از مردم، چرا که این اشتباه است؛ همانطور که دموکراسی اگر به این معنی باشد که بیشتر مردم هرآنچه را خواستند انجام دهند، اشتباه است.
وی با اشاره به سخنی از یک عالم لبنانی مبنی بر اینکه هدایت از همان جایی شروع می شود که از همان جا ضلالت شروع شده است، گفت: همان گونه که آمورش و پرورش می تواند آغاز هدایت و ضلالت را رقم بزند، هدایت نیز از سینما که روزی مروج ضلالت بوده آغاز شود.

رحیم پور، با بیان اینکه سینمایی دینی است که اثر مثبت در جامعه دارد، گفت: ماهیت سینمای دینی وابسته به محتوا و تاثیر و جهت آن است و همه آحاد بشر را می توان مخاطب سینمای دینی دانست.
وی با بیان اینکه منطق فقه شیعه این است که «کل شي هو لک حلال حتي تعلم انه حرام بعينه» فقهای شیعه قائل به اصالت برائت هستند، گفت: یک ابزار فی نفسه ممکن است حرام نباشد اما چگونگی نحوه استفاده از آن می تواند منجر به حرام شدن آن شود.
این استاد دانشگاه و حوزه، در ادامه تصریح کرد: امام معصوم برای کسی که مشروب می خورد و برای اهل بیت شعر می خواند، صله فرستاد و این گونه توجیه کرد که من برای شراب خواری او صله نفرستادم، بلکه برای شعرهای او فرستادم، همین گونه هم می توان درباره تمام فیلمهای خارجی و داخلی نمره داد و گفت از یک جهت دینی و از جهت دیگر غیردینی هستند.
وی در پایان خطاب به حاضران گفت: تا چه زمان می خواهیم بگوییم سینمای دینی ممکن است یا نه باید راه بیفتیم و عمل کنیم.