چرا پای داعش به ترکیه و عربستان باز شد؟

نشریه دریا استان هرمزگان؛ رضا اشرفی: بیش از پنج سال از پدید آمدن گروهک تروریستی داعش می گذرد. این گروهک طی یک سال اخیر با ورود به عراق قصد گسترش اقدامات تروریستی خود را داشتند که در این امر با شکست مواجه شده اند. در همین راستا بسیاری از کشورهای حامی آن ها دست از حمایت آن ها کشیده یا قصد اتخاذ چنین رویکردی را داشتند. داعش نیز برای جلوگیری از ادامه چنین رویکردی توسط حامیان خود، دست به اقدامات تروریستی در بخش هایی از اروپا، ترکیه و عربستان زده است.  برای بررسی چرایی این موضوع و آگاهی از شاکله آن به گفتگو با دکتر « اصغر زارعی »، کارشناس مسائل سیاسی و حوزه بین الملل پرداختیم که در ادامه می خوانید. چرا در حال حاضر داعش حامیان خود را نیز مورد تهاجم قرار می دهد؟ در حال حاضر بیش از پنج سال از آغاز بحران در سوریه و شکل گیری شاکله جدیدی از گروهک های تروریستی-افراطی به نام داعش می گذرد. این گروهک بیشترین نقش را در کشتارها و ویرانی های سوریه بر عهده داشته است. آن ها طی یک سال اخیر با ورود به عراق و گسترش دامنه جنایات خود علیه جریانات اسلامی در منطقه، به قدرتی روزافزون نسبت به گذشته دست پیدا کرده اند. بر همین اساس به وجود آورندگان و حامیان این جریان تروریستی نیز باید پیش بینی می کردند که این جریان افراطی و تندرو در آینده از کنترل خارج شده و دامنه اقدامات خود را گسترده خواهد کرد. همانگونه که در حال حاضر مشاهده می شود، این گروهک علاوه بر اقدام علیه جریانات اسلامی در منطقه، دست به اقدامات تروریستی علیه کشورهای حامی خود نیز زده است، به تعبیری آن هایی که باد کاشته اند، حال باید طوفان درو کنند. چگونه داعش به چنین نیرو و جریان مخربی تبدیل شد؟ جریان تروریستی مانند داعش، نسل جدیدی از گروهک هایی مانند طالبان و القاعده هستند. این گروهک امروزه به عنوان یک جریان قدرتمند از حمایت های گسترده اطلاعاتی، امنیتی، مالی، تجهیزاتی و تسلیحاتی توسط کشورهای قدرتمند جهان از قبیل آمریکا و رژیم صهیونیستی برخوردار است. از ابتدا آموزش و تسهیل در رفت و آمد افراد آن ها، توسط کشورهای ترکیه و عربستان و اردن در منطقه انجام می شد. این عوامل موجبات قدرت یافتن این گروهک را فراهم آورد تا آنجا که در حال حاضر دامنه و دایره اقدامات افراطی و خشونت بار آن ها، تنها محدود به عراق و سوریه نشده بلکه کشورهای مختلف از بنگلادش تا نقاط مختلف اروپا و آمریکا را در بر گرفته است. چرا پای داعش به ترکیه و عربستان باز شده است؟ ورود داعش به خاک ترکیه و عربستان از قبل پیش بینی می شد، در نهایت نیز این امر به وقوع پیوست. طی چند ماهه اخیر، داعش برای باج خواهی و در خواست حمایت بیشتر، وارد اقدامات خشونت بار علیه منافع دولت های حامی خود در منطقه یعنی ترکیه و عربستان شد. آن ها با اقدام به عملیات های انتحاری و انفجارهای گوناگون در شهرهای مختلف ترکیه، در تلاشند تا بحران را به داخل مرزهای ترکیه کشانده و به نوعی به سردمداران و مسئولان دولت این کشور، این موضوع را القا کنند که بایستی همچنان از آن ها در پیشبرد اهدافشان در سوریه و عراق حمایت کنند. همچنین به آن ها هشدار دهند که هرگونه اقدام در جهت محدود سازی فعالیت های داعش یا هم سویی با برخی قدرت های بزرگ برای ضربه زدن به نیروهای این گروهک، هزینه های سنگینی را برای ترکیه در پی خواهد داشت. داعش در مورد عربستان نیز روشی مانند ترکیه را اعمال خواهد نمود. قطعا اگر عربستان نیز مانند ترکیه حمایت های خود از داعش را کاهش دهد، زمینه اقدامات انتحاری و انفجاری در این کشور، حتی از ترکیه نیز فراهم تر است. چرا داعش می تواند اقدامات گسترده تری در عربستان صورت دهد؟ این جریان تکفیری می تواند با جذب نیرو و امکانات، در درون جغرافیای عربستان تهدیدات جدی را برای آن ها به وجود آورد. چرا که جریانات افراطی در درون شهروندان وهابی عربستان، به شدت در قلیان بوده و فتواهایی که به وسیله برخی مفتیان وهابی صادر می شود، دقیقا در راستای هم سویی با اهداف و آمال های غیر انسانی داعش است. این امر باعث می شود که از میان شهروندان افراطی این کشور و وهابیانی که نگرشی یکسان با باورهای داعش دارند، به سرعت نیروهای مورد نظر این جریان جذب شده و با استفاده از آن ها دامنه عملیات های انفجاری خود را در جغرافیای عربستان گسترش دهند. بنابراین داعش از این اهرم فشار برای حفظ پشتیبانی و باج خواهی از عربستان استفاده می کند. آن ها قصد دارند از طریق ایجاد اینگونه تهدیدات و فشارهای درون جغرافیایی، رژیم آل سعود را وادار کنند تا همچنان به حمایت های مادی و تسلیحاتی خود ادامه دهند. در این راستا به سران این کشور اعلام کرده اند که هرگونه محدودیت و توقف همکاری میان رژیم آل سعود و داعش، می تواند هزینه های بسیار سنگینی را برای حکام آل سعود به همراه داشته باشد. آیا دیگر حامیان داعش نیز باید منتظر چنین رویکردی از سوی این گروهک باشند؟ بله. اگر کشورهایی که در گذشته به عنوان حامی و پشتیبان این جریان اقدام می کردند، قصد داشته باشند تا باعث کاهش دامنه اقدامات و عملیات های داعش شوند، از گزند آن ها در امان نخواهند بود. بنابراین کشورهایی از قبیل کویت، امارات و اردن که محل آموزش و گذرگاه نیروهای داعش در منطقه بوده اند، به عنوان اهداف بعدی داعش مطرح خواهند بود. چرا که این جریان به سادگی از اعمال هرگونه اقدامی که موجب محدودیت آن ها در منطقه شود، نخواهد گذشت. این گروهک با توجه به امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی متنوعی که از جغرافیای بیش از 70 کشور در اختیار دارد، توانایی ایجاد مشکل و اقدامات انفجاری علیه کشورهای مورد نظر خود را دارد. این موضوع به یکی از نگرانی های جدی سران کشورهای حامی جریان داعش در اروپا و آمریکای شمالی نیز تبدیل شده است. آیا یکی از دلایل ورود داعش به ترکیه و عربستان، از دست رفتن احتمالی پایگاه آن ها در سوریه و عراق است؟ در حال حاضر نیروهای مردمی و ارتش سوریه موفق شده اند با یاری حزب الله لبنان و مستشاری نیروهایی که از جمهوری اسلامی ایران دریافت کرده اند، سازماندهی و ساختار جدیدی را برای مقابله با داعش و دیگر گروهک های تروریستی برای حل بحران سوریه فراهم کنند. همچنین حمایت هایی که روسیه از دولت بشار اسد و جبهه مقاومت در سوریه انجام داده، موجب شد بخش عمده ای از مناطق و اراضی که به طور کامل در اختیار داعش قرار گرفته بود، به مرور از اختیار آن ها خارج شده و تنها بخش های محدودی از این مناطق در تصرف آن ها باقی بماند. داعش در عراق نیز بخش های قابل توجهی از مناطق حساس و با اهمیت تحت کنترل خود را به خصوص پس از شکست در فلوجه، از دست داده است.  همچنین در استان های صلاح الدین، نینوا و مناطق دیگر زیر فشار هستند. لذا این گروهک با انجام انفجارهای انتحاری و حملات تروریستی در پی آن است که با ایجاد مشکلات مختلف برای دولت های حامی خود و اعمال فشار روی آن ها، از حمایت های تسلیحاتی و مالی بیشتری برخوردار شود تا بتواند از مواضع خود در سوریه و عراق دفاع کند. چرا که بسیاری از این مواضع با خطرهای بزرگی مواجه شده و رو به نابودی هستند. اقدامات تروریستی داعش در ترکیه و عربستان تا چه اندازه از قدرت این کشورها در منطقه کاسته است؟ اقدامات داعش در ترکیه، دولت این کشور را با چالش جدی در زمینه حفظ امنیت این کشور مواجه کرده است. بحث ورود گردشگر به عنوان یکی از صنعت های درآمدزا در این کشور، با خطر مواجه شده و امنیت و ثبات ترکیه مورد بحث واقع شده است. سران کشور ترکیه چندین سال در تلاش بوده اند تا جریان مخالف کُردی موجود در این کشور را به مسالمت و تسلیم وادار کنند، اما در حال حاضر نه تنها در به ثمر رساندن این تصمیم خود ناکام مانده اند بلکه با مشکل امنیتی بزرگتری به عنوان حملات تروریستی مواجه شده اند. در حال حاضر نیز گروه های کُرد در استان های شرق و جنوب شرقی ترکیه اختشاش صورت داده و عملیات های گسترده ای را علیه دولت اردوغان آغاز کرده اند. بنابراین این کشور در عمق جغرافیای خود با نا امنی و بی ثباتی رو به رو بوده و در کنار آن با حملات تروریستی داعش در استانبول، آنکارا و برخی شهرهای دیگر مواجه است. افزایش نا امنی در ترکیه موجب کاهش صنعت گردشگری به عنوان یکی از بازوهای اصلی اقتصادی در این کشور خواهد شد، که تبعات جبران ناپذیری را برای آن ها در سطح منطقه در پی خواهد داشت. آیا با توجه به اقدامات اخیر داعش، حامیان آن ها قصد تغییر رویه خود در ارتباط با این گروهک را دارند؟ اقدامات انتحاری این گروهک تروریستی باعث شده تا دولت های حامی آن ها به سبب قرار گرفتن در معرض آسیب، نسبت به سیاست های خود در جهت حمایت از آن ها دچار تردید شوند. به نظر می رسد نوعی بینش و تفکر جمعی در میان حامیان سابق این جریان از جمله اتحادیه اروپا، آمریکا و رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عرب منطقه ایجاد شده و اشتراک نظر و اجماع کاملی برای مقابله با جریان داعش شکل گرفته است. داعش نیز از این امر آگاهی یافته و بخشی از ظرفیت خود را صرف مقابله با دولت های حامی خود و ایجاد مشکل و باج خواهی از آن ها کرده است. آیا عزم جدی از سوی حامیان سابق داعش، برای نابودی آن مشاهده خواهد شد؟ استنباط کارشناسان در این زمینه رو به اتمام بودن تاریخ مصرف داعش است. آمریکا و سازندگان این جریان امروزه به این جمع بندی رسیده اند که با توجه به دایره جنایت ها و اقدامات انجام شده توسط آن ها، این گروهک دیگر وجهه عمومی نخواهد داشت و در آینده به عنوان یک جریان افراطی محکوم به سرکوب است. آیا با توجه به نابودی احتمالی داعش، باید در آینده منتظر پدیدآمدن گروهک های مشابه دیگری بود؟ بله. به طور قطع در آینده ای نزدیک شاهد شکل گیری نمونه جدیدی از جریانات تروریستی و تندرو خواهیم بود. از جریان آینده، به عنوان جنگجویان مسالمت آمیز یا صلح جو نام برده می شود. قطعا در آینده این گروهک نیز به دنبال تغییرات در جغرافیای منطقه خواهد بود. لذا آن ها به عنوان نیروی جایگزین داعش و نسل جدید القاعده و طالبان به عنوان یک ابزار و امکان برای قدرت های جهان مانند آمریکا وارد عمل خواهند شد. امروزه استراتژی رژیم صهیونیستی و حامیان آن، ایجاد بی ثباتی و نا امنی به وسیله گروهک های تروریستی در فضای خارج جغرافیای سرزمین های اشغالی است، تا از این طریق امنیت و ثبات را به سرزمین های این رژیم جعلی حاکم کنند. لذا این کشور و حامیان آن هم چنان قصد دارند، ظرفیت های جهان اسلام را درگیر مسائل داخلی و طایفه ای کرده و از متمرکز شدن آن ها و تشکیل قدرتی هماهنگ برای نابودی این رژیم جعلی جلوگیری به عمل آورند.