اعتیاد بدسرپرستی کودکان را افزایش داده است

 روزنامه آرمان: فرزندخواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی كودكان بدون سرپرست شناخته شده تحت سرپرستی سازمان بهزيستی به خانواده‌های متقاضی كه واجد شرايط قانون جاری حمايت از كودكان بی‌سرپرست باشند. فرزندخواندگی سرشار از دوگانگی‌هاست. فرزندخوانده‌ها انتخاب شده‌اند در حالی که طرد هم شده‌اند. پدران و مادران زیستی یا در قید حیات نیستند یا توانایی نگهداری از فرزندانشان را ندارند. از بعد قانونی نیز حمایت و توجه به کودکان بی‌سرپرست در قوانین و اسناد بالادستی مورد تاکید قرار گرفته است؛ از جمله قانون تامین زنان و کودکان بی‌سرپرست مصوب سال ۱۳۷۱ که یکی از مشمولان این قانون کودکان بی‌سرپرست (بند ۴ ماده ۲) را به منظور بهره‌مندی از حمایت‌های این قانون شامل حمایت‌های مالی، حمایت‌های فرهنگی، اجتماعی شامل ارائه خدمات آموزشی، تربیتی، خدمات مشاوره‌ای و… معرفی کرده است. همچنین در بند الف ماده سه آیین‌نامه چتر ایمنی رفاه اجتماعی اولویت‌های ارائه خدمات به گروه‌های مختلف، کودکان بی‌سرپرست به عنوان نخستین اولویت مشخص شده‌اند که از اقدامات حمایتی موضوع این آیین‌نامه می‌توان به تغذیه، بهداشت و درمان پایه و… اشاره کرد. آنچه در ادامه می خوانید نظرات حبیب ا…مسعودی فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی، درباره قوانین فرزندخواندگی کشور در گفت‌و‌گو با «آرمان امروز» است:
درباره قوانین فرزندخواندگی و تغییرات آن در سال های اخیر توضیح دهید؟
در سال۹۲ قانون فرزندخواندگی به تصویب مجلس رسید و در سال ۹۴ هم دولت آیین‌نامه‌های آن را ابلاغ کرد. شایان ذکر است که قانون جدید در مقایسه با قوانین گذشته تغییراتی داشته است. در گذشته فقط کودکان بدون والدین به عنوان فرزندخوانده مورد پذیرش قرار می‌گرفتند، اما با تصویب قوانین جدید کودکان بدسرپرست هم به عنوان فرزندخوانده به خانواده‌های متقاضی تحویل داده می شوند. باید دانست که هر یک از تصمیم‌گیری‌ها در این زمینه منوط به رای قاضی است. نکته دوم اینکه اکثر کودکان در سازمان بهزیستی پدر یا مادر مشخص دارند و باید برای آنها فرایند قانونی طی شود تا در صورت بدسرپرستی عدم صلاحیت برای نگهداری کودک برای آنها صادر شود. نکته سوم اینکه در قانون فرزندخواندگی گذشته کودکان تا سن ۱۲ سالگی می توانستند به عنوان فرزندخوانده مورد پذیرش قرار گیرند، اما در قانون جدید نوجوانان تحت حمایت بهزیستی تا سن ۱۶سالگی می توانند فرزندخوانده باشند. این در حالی است که در قوانین گذشته فقط خانواده‌های بدون فرزند می‌توانستند فرزندخوانده داشته باشند، اما هم اکنون خانواده‌های دارای فرزند یا خانم‌های مجرد بالای۳۰ سال هم می توانند یک دختر را به عنوان فرزندخوانده انتخاب کنند. در گذشته خانواده‌های متقاضی باید ثلث اموال خود را به نام کودک می‌کردند، اما هم اکنون این مساله منوط به تشخیص قاضی است. هم‌اکنون برای ارتقای استقبال از مقوله فرزندخواندگی در کشور سازمان بهزیستی با قضات مربوط به فرزندخواندگی جلسات متعددی برگزار می کند.
الان وضعیت استقبال متقاضیان از مقوله فرزندخواندگی چگونه است؟
در سال های اخیر رسانه ها نقش اساسی در استقبال عمومی از مقوله فرزندخواندگی داشتند. برای مثال وقتی رسانه ملی خانواده ای را که فرزند معلول را به فرزندخواندگی قبول می کند نشان می‌دهد، طبیعتا این امر باعث افزایش متقاضی می‌شود. در این حین باید گفت که بسیاری از خانواده‌ها متقاضی پذیرش نوزاد به عنوان فرزندخوانده هستند. این در حالی است که تعداد نوزاد در سازمان بهزیستی اندک است و به ازای یک کودک واجد شرایط فرزندخواندگی، هفت یا هشت خانواده متقاضی با تایید صلاحیت در نوبت هستند. این امر باعث شده تا خانواده‌های متقاضی زمان زیادی را در نوبت فرزند خانوادگی بمانند. ما باید با کمک رسانه ها بتوانیم در بین خانواده‌ها استقبال از پذیرش کودکان هفت – هشت ساله به فرزندخواندگی را ترویج دهیم. اگر بتوانیم بینش جامعه را نسبت به فرزندخواندگی تغییر دهیم به این ترتیب می توان کودکان را در سنین مختلف به عنوان فرزندخوانده پذیرفت. در این شرایط هم انتظار افراد متقاضی فرزند به پایان می رسد و هم کودکان بهزیستی می توانند طعم محبت و عاطفه پدر و مادری را بچشند.
قبل تر گفته بودید برخی کودکان در سازمان بهزیستی بدسرپرست هستند. اگر این کودکان به خانواده واجد شرایط سپرده شوند چگونه می توان آنها را از ملاقات پدر یا مادر واقعی خود محروم کرد؟
بالاخره این افراد پدر و مادر هستند و با رای قاضی از آنها سلب صلاحیت دائم می شود. برای مثال کم نیستند پدر یا مادرانی که به دلیل بیماری های صعب العلاج، زندان، اعتیاد یا هر موضوع موقتی دیگر توانایی نگهداری فرزند خود را ندارند، در این شرایط هرگز قاضی حکم سلب صلاحیت صادر نمی‌کند. قاضی فقط با بررسی شرایط نامناسب حکم سلب صلاحیت دائم صادر می‌کند. در برخی موارد نیز قاضی به والدین چندین بار مهلت می دهد تا در زمینه نگهداری فرزند شایستگی خود را نشان دهند که در صورت عدم توفیق والدین در انجام این مسئولیت طبیعتا حکم سلب صلاحیت برای والدین صادر می‌شود. اما به هر صورت پدر و مادر واقعی می توانند با دستور قاضی فرزند خود را ملاقات کنند. اما در این شرایط با بررسی مصلحت کودک از سوی مددکاران بهزیستی و قوه قضائیه تصمیم گیری ها اعمال می شود.
سالانه چه تعداد کودک بی‌سرپرست یا بدسرپرست به خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی سپرده می شوند؟
هم اکنون در۵۷۰ مرکز بهزیستی در قالب مرکز نگهداری کودکان بهزیستی، شیرخوارگاه های کشور و… از نوزاد تا افراد بالای ۱۸ سال نگهداری می‌شوند. تعداد افراد در این مراکز ۹هزار و۸۰۰ کودک است. جالب است بدانید که دختران در این مراکز تا قبل از ازدواج مورد حمایت قرار می گیرند و پسران هم حتی تا بعد از خدمت سربازی می توانند در این مراکز زندگی کنند. سالانه حدود یک هزار و ۳۰۰ نفر از مراکز بهزیستی به شکل فرزندخوانده، امین موقت، ازدواج ، زندگی مستقل و… از پوشش این سازمان خارج می شوند. این در حالی است که در چند سال اخیر تعداد ورودی ها ثابت مانده است. چون فرایند فرزندخواندگی در سازمان بهزیستی تشدید شده و مردم نیز از این قضیه استقبال می کنند. در گذشته خانواده‌های زوجین از مقوله فرزندخواندگی استقبال نمی‌کردند یا پذیرش فرزنده خانواده به شکل خاصی بود، اما هم اکنون بسیاری از این مسائل حل شده است. در سال های اخیر خانواده‌ها با الهام از رسانه‌ها استقبال مناسبی از مقوله فرزندخواندگی دارند. برای تقویت پذیرش فرزندخواندگی در جامعه رسانه ها در قالب دیداری، نوشتاری، رسانه ملی و… می‌توانند نقش موثری برای ترغیب خانواده‌ها نسبت به پذیرش فرزنده خوانده در هر سنی داشته باشند.
کودکان رها شده هم جزو برنامه فرزندخواندگی گنجانده شده اند؟ سالانه چند کودک رهاشده به بهزیستی یا دیگر سازمان های ذی ربط معرفی می شوند؟
الان درباره آمار قطعی کودکان رها شده حضور ذهن ندارم، اما تعداد کودکان رها شده اندک است. هم اکنون پدر یا مادر ۸۷ درصد از کودکان مورد پذیرش بهزیستی شناسایی شده است و فقط والدین از ۱۳درصد کودکان تحت پوشش بهزیستی بی اطلاع هستیم. در ضمن قبول فرزندخواندگی کودکان رها شده نیز برای متقاضیان آسان تر است. با بررسی آمار باید گفت که تعداد کودکان رها شده به نسبت سال های گذشته کمتر شده است. این کودکان از سوی مردم، اورژانس یا از طرق دیگر به کلانتری ها سپرده می شوند و در مرحله بعد نیز سازمان بهزیستی مسئولیت نگهداری این کودکان را برعهده می گیرد.
در سال های اخیر برخی آمارها از افزایش تعداد کودکان رها شده خبر می دهند.
درسال های اخیر به هیچ عنوان تعداد کودکان رها شده افزایش نیافته است. در چند سال اخیر فقط با افزایش کودکان بدسرپرست به دلیل اعتیاد مواجه هستیم. چون افزایش مصرف مواد مخدر صنعتی بر شدت کودک آزاری ها افزوده است.
مساله کودکان متولد شده از مادران معتاد چگونه در مقوله فرزندخواندگی گنجانده می‌شود؟ این کودکان معتاد هستند و همین مساله می‌تواند در آینده برای آنها و خانواده‌های حمایت کننده مساله‌ساز شود.
با عقد تفاهم نامه با وزارت بهداشت نامه ای به شعب بهزیستی سراسر کشور صادر شده است تا به این ترتیب مادران معتادی که به زایشگاه‌ها، کلینیک‌ها و… برای زایمان مراجعه می کند به سازمان بهزیستی ارجاع داده شوند تا اورژانس اجتماعی برای این افراد پرونده مددکاری تشکیل دهد. در این اقدام با بررسی شرایط مادر در صورت توانایی نگهداری و استطاعت مالی نوزاد به او واگذار می شود، در غیر این صورت کودک به شکل موقت تحت حمایت سازمان بهزیستی قرار می گیرد. در این اقدام مادر در صورت درمان می تواند نوزادش را از سازمان تحویل بگیرد. این امر فقط به میزان صلاحیت مادر برای نگهداری فرزند مربوط می شود. در ضمن نوزادان متولد شده از مادران معتاد بعد از گذشت زمان محدود، دیگر مشکل خاصی ندارند.