ماجرای شعری که شریفی‌نیا برای امام علی (ع) سرود
محمدرضا شریفی‌نیا گفت: اگر در اینترنت عبارت «علی آن جاودانه مرد» را جست‌وجو کنید شعری برای‌تان باز میشود که من سال‌ها پیش و زمانی که ۱۶ ساله بودم آن را در مدح مولای متقیان سرودم.
خبرگزاری فارس: محمدرضا شریفی‌نیا گفت: حین ساخت سریال معمای شاه همه وظیفه‌مان را با جان و دل انجام دادیم. تولید چنین کاری شاید تا به حال در ایران انجام نشده بود آن هم با دکور سنگین و این تعداد بازیگر. روایت 50 سال تاریخ ایران کار بسیار سختی بود که به هر ترتیب انجام شد و شاید در حال حاضر مشخص نشود که چه اتفاقی در کشور افتاده است.
وی ادامه داد: تولید آثاری نظیر معمای شاه در جامعه ما سختی‌هایی را به همراه دارد. فکر می‌کنم که باید بپذیریم حسادت‌هایی علیه کارهای اینچنینی وجود دارد و آدم‌هایی که کارهای خوب را نمی‌شناسند و دوست ندارند کارهای خوب ساخته شود و همچنین دل‌شان نمی‌خواهد تا حقیقت آشکار شود همه اینها دست به دست هم می‌دهد.
شریفی‌نیا افزود: افرادی که موقعیت‌هایی در رژیم قبل داشتند و دوست ندارند چنین کارهایی ساخته شود چراکه منافع‌شان از بین رفته و شروع به سم‌پاشی کردن می‌کنند و به مقابله با این کار عظیم برمی‌آیند.
وی در ادامه بیان داشت: هزینه‌های بسیار کم یکی از نکاتی بود که شامل این سریال شد. زمانی که آقای لدنی می‌گویند همکاری ما در این کار واقعاً دلی بود یعنی همین و این به این خاطر است که یک بازیگر چندین ماه بودن قرارداد کار کرده و سه برابر مبالغی که در این سریال هزینه شد ماحصلش دکوری بود که ساختند و از این پروژه برجای ماند. اگر بخواهیم دکور ساختار شده در «معمای شاه» را قیمت‌گذاری کنیم چیزی حدود 3 برابر هزینه سریال خواهد بود که هر قسمت آن به اندازه یک تله‌فیلم هزینه برده است. برخلاف شنیده‌هایی که همه می‌گویند که هر بازیگری در این سریال فلان مقدار دستمزد گرفته باید بگویم دستمزدهای اصلی گروه پشت‌صحنه «معمای شاه» خیلی کمتر از دستمزد همین کار آنها در پروژه‌های سینمایی است و همه این افراد با عشق و علاقه کارشان را به بهترین نحو انجام دادند.
وی افزود: بازیگران بزرگی در معمای شاه حضور داشتند نظیر محمدعلی نجفی کارگردان سریال سربداران، سعید نیک‌پور کارگردان سریال امیرکبیر، قطب‌الدین صادقی که یکی از قطب‌های تئاتر ایران است و همچنین جمشید مشایخی که از بازیگران مطرح کشورمان به شمار می‌رود همه و همه در این سریال حضور داشتند.
بازیگر سریال «معمای شاه» ادامه داد: خوشبختانه هنوز خود سریال تحلیل و واکاوی و بررسی جز به جز نشده است. زمانی که من فیلم‌نامه را خواندم در وهله برایم جذابیت بسیاری داشت و به ورزی گفتم قدرت شاه یکی از نکاتی بود که در این متن مرا جذب کرد برخلاف تبلیغاتی که در بیرون کردند. حتی بسیاری گفتند چرا شاه را هوسران نشان ندادید و من گفتم کجای دنیا شاه را به این شکل نشان دادند هیچ جا چنین کاری نکردند و ما هم کاری نداریم به اینکه شاه این طور بوده یا نه او آدم بسیار قدرتمند، مغرور، یکه‌تاز و بسیار اهل سیاست و انسانی وابسته بوده است که آمریکا هرچه گفت گوش کرد. اما سؤالم اینجا است که پس چطور همان آمریکا پشتت را خالی کرد. نکته ما هم همین است و این نکته مهمی است. حتی یادم است به ورزی پیشنهاد دادم تا قبل از شروع هر قسمت آخرین صحبت‌های شاه را در ایران پخش کند که می‌گفت «من صدای انقلاب شما را شنیدم از این به بعد اشکال‌های شما را رفع می‌کنم و به شما آزادی می‌دهم» این نکته بسیار مهمی در تاریخ یک کشور است که شاهش بعد از 50 سال چنین متنی را برای مردمش بخواند. این پیشنهاد را به ورزی دادم تا تکلیف آدم‌ها با این سریال مشخض شود.
شریفی‌نیا ادامه داد: نکته بعدی در مورد شاه و معمای شاه بود. برخلاف همه اتفاقات من اصلاً دنبال این نبودم که شاه چه کار می‌کرد مهم نبود که چه دانشگاه و چه ساختمانی ساخت. مهم این است که همه کارهایی که کرده، همه محسناتی که داشته، چرا منجر به این شده که 98 درصد از مردم علیه او قیام کنند و بخواهند که او از کشورشان برود. در اصل این معمای بزرگ ما است که باید پاسخ داده شود و مهم است.
این بازیگر سینما و تئاتر در ادامه گفت: اصلاً بحث ما این نیست که نخواهیم زیبایی آن دوران را نشان دهیم با توجه به اینکه همه خوبی و بدی‌ها را در کنار هم نشان دادیم از حزب رستاخیز گرفته تا جشن‌های 2500 ساله و اتفاقات فرهنگی.
وی با اشاره به مشاهده مصاحبه اخیری از فرح‌دیبا بیان داشت: چندی پیش مصاحبه‌ای از فرح دیدم که نمی‌دانم چه افرادی آن را گرفته بودند. این مصاحبه در حقیقت علیه شاه و فرح ترتیب داده شده بود و بیانیه‌ای در دفاع از «معمای شاه» بود. آن هم به این دلیل که شما هرکجا که فرح را در بخش‌های مستند این مصاحبه می‌دیدید او در کنار بدبخت‌ترین آدم‌ها حضور داشت و جامعه پر از فلاکت، بدبختی و فقر بود و فرح به آنها کمک می‌کرد. در حقیقت مصاحبه‌کننده جامعه فقرزده آن دوران را نشان می‌داد و خیلی جالب بود. اما باز با این حال ممکن است عده‌ای این را دوست داشته باشند.
بازیگر سریال تاریخی «امام علی» در ادامه افزود: در آن زمان که فرح در دفاع از فرهنگ و هنر کشور حرف می‌زند چرا محمود دولت‌آبادی، شریعتی، تیمور فتاحی و… که خود چهره فرهنگی بودند در زندان به سر می‌بردند؟ من اصلاً بحثی در مورد روحانیون ندارم و همیشه طرفدار آنها بودم. خودم هم در آن زمان زندانی بودم و آیت‌الله رفسنجانی، طالقانی، دولت‌آبادی و… در طبقه بالای ما در سلول‌های انفرادی بودند. می‌خواهم بگویم این افراد فرهنگی نبودند که در آن زمان در زندان به سر می‌بردند؟ اینها همگی پاسخ دارد. اما من دوست دارم بنشینم و همان مصاحبه را نمایش دهیم و تک به تک جلو رفته و درباره تمام جزئیاتش با یکدیگر صحبت کنیم. برخلاف سیاست‌هایی که در جامعه وجود دارد و گاهی اوقات عده‌ای این چیزها را دوست ندارند دلم میخواهد حتی در تلویزیون خودمان این مسائل مطرح شود و چند نفر درباره آن نظر بدهند.
وی با اشاره به لحظه‌های شیرینی که در معمای شاه تجربه کرده است، بیان داشت: چندین لحظه شیرین در این سریال داشتم که خیلی برایم جالب بود. اگر در اینترنت عبارت «علی آن جاودانه مرد» را جست‌وجو کنید شعری برای‌تان باز میشود که من سال‌ها پیش و زمانی که 16 ساله بودم آن را در مدح مولای متقیان سرودم. قبل از شهید مطهری و دکتر شریعتی در حسینه ارشاد شعر می‌خواندم. چیزی شبیه به اجرای تئاتر. یادم هست یک شب که شب ضربت خوردن حضرت علی (ع) بود، برنامه‌ای در حسینیه ارشاد برگزار شد و من این شعر را در جمع حضار خواندم و دوست داشتم که این اتفاق در سریال معمای شاه بازسازی شود و به ورزی پیشنهاد این را دادم و گفتم دوست دارم تا عین این اتفاق را بازسازی کنیم.
وی ادامه داد: برایم جالب بود که شریفی‌نیای امروز، همان لحظه 16 سالگی‌اش را دوباره تکرار کند. شعر را حفظ بودم اما دوست داشتم که موقع اجرا در مقابل دوربین متن کاملش را در دستم داشته باشم و زمانی که این شعر را در اینترنت جست‌وجو کردم برایم خیلی جالب بود که علاوه بر شعر فایل صوتی با صدای خودم در آن زمان همراه با متن و صدای گریه حضار در اینترنت وجود داشت، این اجرا را انجام دادم و درست بعد از آن در حسینیه ارشاد مرحوم شریعتی به روی سن آمده و من را بوسید. دکتر شریعتی در ابتدای سخنرانی خود با تعریفی از شریفی‌نیای آن زمان به سمت تفسیر سوره روم یا پیام امید به روشنفکران رفت و تعبیر او درباره شعری که من سروده بودم این بود که مولای متقیان که شهره‌ای است که وقتی در دل جوانی بیفتد در این فساد موجود در جامعه چطور او را عاشق می‌کند و این تعبیر زیبایی از شعر من بود که بزرگترین تشویق در آن سن برایم به شمار می‌رفت.
وی ادامه داد: در زمان شاه و در دوران دانشجویی‌ام از محله گود عرب‌ها عکاسی می‌کردم و فجایع ایران را در عکس‌هایم نشان می‌دادم. یادم هست یک بار از بچه‌های کوچکی که به دلیل اعتیاد والدین به تریاک آنها هم معتاد شده بودند عکاسی می‌کردم. همان زمان نمایشگاهی را با همین عکس‌ها برپا کردم که ساواک رژیم شاه من را دستگیر و زندانی کرد و عین همین صحنه به درخواست من از ورزی در معمای شاه تکرار شد و می‌خواهم بگویم این صحنه هم واقعی بوده است و براساس شرایط آن دوره از زمان گرفته شده است.
این بازیگر ادامه داد: مثالی می‌خواهم بزنم در مورد آن دوره از تاریخ یک اتفاقی میان مردم و یک اتفاقی در دربار شاه می‌افتد وقتی من فیلم‌نامه را خواندم دیدم که چقدر این اثر می‌تواند برای جوان‌های امروز زیبا باشد همانطور که شرایط دربار، وابستگی‌ها و چپاول پول این مملکت در سیطره گروهی هست پس چطور از هزار سال پیش در بین مردم شکل می‌گیرد و تبدیل به روزی میشود که با 22 بهمن تلاقی دارد. ببنید که چطور شکوفاه میشود از طرفی یک چرا نیز وجود دارد که چرا این همه مردم نزدیک به 98 درصد علیه این نظام هستند. حال به خوبی و بدیش اصلاً کاری ندارم. اما نکته‌ای که است چرایی این معما برای ما بود که به خاطر همین این سریال را کار کردیم.
بازیگر سریال «میلیاردر» ادامه داد: من با افتخار در این سریال بازی کردم و پاسخگوی این نیستم که اگر آن روز اختلاسی را نشان دادیم پس چرا امروز اختلاس هست و بیشترین هجمه‌ای که به کار ما شده در رابطه با همین موضوع است. خیلی‌ها می‌گویند الان اوضاع اختلاس در جامعه کنونی بدتر از دوران شاه است! و من در جواب می‌گویم به ما چه ارتباطی دارد که بدتر است. من که دارم تاریخ را کار و ترسیم می‌کنم و نمی‌توانم درباره خوبی، بدی و مقایسه‌اش با دوره‌های قبل و بعد بگویم. اگر کسی تاریخ اینها را دارد بیاید و بسازد. مسئولینی که در حال حاضر در کشور کار می‌کنند از اختلاسی که وجود دارد راضی نیستند و این سریال پاسخگوی این بخش نیست.
وی افزود: «معمای شاه» سرقتی که سال‌ها پیش شده است را نشان داده حالا شما می‌گوید به این خاطر الان نباید چنین سریالی بسازیم؟ یا اتفاقاتی که در آن دوره افتاد تمام‌شان را با اسناد پیش رفتیم. سکانسی هست که علیرضا پهلوی به زور اسلحه دختری را به زور با خود می‌برد خیلی‌ها می‌گفتند دلیل نشان دادن این سکانس چه بود و آیا شاه با این همه عظمت چنین کاری را می‌کرد در جواب باید بگویم بله، ما سندش را دیدیم. سه سند بود که شهربانی برای رضا شاه نوشته پسرت را با این وضعیت در خیابان دستگیر کردیم و مگر می‌شد همین‌طوری کاری با این وسعت بسازیم. یک سری اسناد داخلی از آن زمان داریم و اگر چیزی برای‌مان قابل هضم نبود سندهای آن را به طور دقیق نگاه می‌کردیم. برهمین اساس نمی‌توانستیم کاری که برای شبیه‌سازی بازیگرانش به شخصیت‌های اصلی تا این اندازه زمان برده را به امان خدا رها کنیم و بدون در دست داشتن اسناد و مدارک رسمی سکانس‌هایی را از خودمان دربیاوریم و این منطقی نبود. اگر دیدید چیزی خیلی زیبا است حتماً دقتی پشت آن بوده است چرا که تعداد بسیاری تاریخ‌دان و محقق پشت این سریال قرار داشتند.
شریفی‌نیا ادامه گفت: چندی پیش در جمعی حضور داشتم و دیدم یک پسر 24 ساله ضمن مخالفت با «معمای شاه» گفت: این سریال تاریخ را تحریف کرده است و من در جوابش گفتم تو چقدر کتاب و تاریخ خواندی که این را می‌گویی. مگر میشود فردی همین‌طوری حرفی را بزند و سریالی که این همه برای تولیدش زحمت کشیده را زیر سؤال ببرد. فردی که میخواهد اثری را نقد کند یا باید بضاعتش را داشته باشد و یا مورخ، متخصص و مطالعه کرده باشد. به تعداد افرادی که در این جامعه حضور دارند تاریخ خوانده و تحقق کردند و نظرهایی درباره مصدق و کاشانی نیز وجود دارد. مثال دیگری می‌زنم درباره حضرت مسیح هر فیلم‌سازی یک نوع نگاه دارد و این نگاه‌ها از صفر تا 100 وجود دارد. این یک نگاه است و میشود شما آن را در جامعه ارائه دهید و مردم براساس این نگاه وارد شده و کتاب‌هایی دیگر را نیز می‌خوانند و نظرات دیگران را بررسی می‌کنند همین‌ها می‌تواند به موضوع کمک کند و من خطاب به آنها گفتم شما باید بدانید در این کشور 60 سال قبل و در دوران انقلاب چه اتفاقی افتاده است و تمامی اینها به ماجرایی که خودتان می‌‌گویید منجر شد.به عقیده من این درسی است که ما از تاریخ می‌گیریم و برای من آنقدر جذاب بود که با تمام توان این کار را انجام دادم و خوشحالم که این اتفاق افتاد و ما به اندازه‌ای که فکر می‌کردیم در آن سربلند و پیروز شدیم.
