چمدان حجاج خالي از سوغات سعودي

مي‌گفتيم ارزهاي ايران‌مان را هدر ندهند، پولي كه آنها مي‌پردازند رونق بازاري مي‌شود كه صاحبانش كمر به قتل مسلمانان ديگر بسته‌اند، مي‌گفتيم چشمشان را باز كنند پولي كه صرف خريد كالاهاي چيني در بازارهاي عربستان مي‌كنند، مي‌تواند شكم يتيماني را سير كند يا براي ساختن بيمارستان و مدرسه و خانه سالمندان هزينه شود يا…. مي‌گفتيم، مي‌گفتيم، مي‌گفتيم اما زائران ايراني گوششان بدهكار نبود و هر سال در موسم حج بازارهاي عربستان را لخت مي‌كردند.

حرف‌هاي ما در سال‌هاي گذشته گرچه تاثيري بر راي زائران نداشت، اما امسال تغييرات نرخ دلار، راه ولخرجي را بر آنان بست تا جايي كه سازمان حج و زيارت اعلام كرد خريدهاي زائران ايراني در عربستان حدود يك سوم كاهش داشته است.

به گزارش جام‌جم، آخرين گروه از 75 هزار زائري كه در فصل عمره امسال به عربستان اعزام شدند نهم آذر به كشور باز مي‌گردند. تك تك اين زائران پيش از سفر 300 دلار ارز همراه را در ازاي پرداخت معادل ريالي آن از بانك‌ها دريافت كردند كه نرخ دولتي مصوبش در آن زمان به ازاي هر دلار 1260 تومان بود و البته آنها مجاز بودند در صورت تمايل به خارج كردن ارز بيشتر از كشور، دلار را به نرخ آزاد از بازار خريداري كنند.

تقريبا همزمان با سفر اين زائران، نرخ دلار در كشور در حال رشد بي‌سابقه بود و به اين ترتيب اگر زائري مي‌خواست دلار را از بازار آزاد خريداري كند، بايد تقريبا آن را با چهار برابر قيمت دولتي مي‌خريد و اين وضع باعث شد خيلي‌ها از خريد دلار به نرخ بازار آزاد چشم بپوشند و با همان 300 دلار ارز همراه، راهي سفر شوند.

نه ساك اضافه، نه بار اضافه‌ نه هواپيماي اضافه!

از قديم هم گفته‌اند اگر مي‌خواهيد زياد خريد نكنيد، پول كمتري در جيبتان بگذاريد؛ اين حكايت امسال براي زائران ايراني صادق بود و جيب‌هاي نسبتا خالي آنها در سفر به عربستان باعث شد از درو كردن بازارها منصرف شوند تا بنجل‌هاي گرانقيمت چيني و آمريكايي روي دست فروشنده‌هاي سعودي باد كند.

بنيامين شكوه‌فر، مدير روابط عمومي سازمان حج و زيارت نيز كاهش خريدهاي زائران را در موسم حج امسال تائيد مي‌كند و به جام‌جم مي‌گويد: هر‌زائر مي‌تواند دو ساك همراه خودش داشته باشد، اما امسال بسياري از زائران فقط يك ساكشان را پركردند و آن ديگري خالي ماند.

او اين سنجش را چگونه انجام داده است؟ سازمان حج و زيارت به هر كدام از زائران دو برچسب مخصوص بار مي‌دهد كه بايد آنها را روي ساك‌هايشان بچسبانند و 36 ساعت پيش از پرواز به متصديان تحويل دهند. بنابر اين اگر زائران ساك‌هايشان را پر نكنند و نخواهند آنها را به قسمت بار هواپيما تحويل دهند، اين برچسب‌ها مصرف نمي‌شود.

بر اساس مشاهدات مشاور رئيس سازمان حج و زيارت، امسال يك سوم از اين برچسب‌ها استفاده نشده باقي مانده است كه يعني زائران 30 درصد كمتر بار با خودشان برده‌اند.

او گواه ديگري هم دارد: ما هر سال ناچار بوديم هنگام بازگشت، هواپيماهاي اضافه‌اي را به حمل بار اختصاص دهيم، اما امسال به هواپيماي اضافه نياز نداشتيم و گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه مسافرانمان پول اضافه بار هم نداده‌اند.

بازارگردي نكردند

مدير روابط عمومي سازمان حج اعتقاد دارد كه كاهش خريد سوغاتي در موسم حج امسال به علت تبليغاتي است كه آن سازمان و رسانه‌ها براي كاهش خريد در حج انجام داده‌اند؛ اما به نظر نمي‌رسد اين تحليل كاملا درست باشد، چرا كه در سال‌هاي گذشته نيز رسانه‌ها و سازمان حج و زيارت بارها و بارها به زائران گوشزد مي‌كردند كه در خريد كردن صرفه‌جويي كنند و با اين حال زائران همين كه به مكه و مدينه مي‌رسيدند هرچه را شنيده بودند فراموش مي‌كردند؛ چشم و چراغ فروشنده‌هاي سعودي مي‌شدند و شكم ساك‌هايشان را از خرت و پرت‌هاي بي‌ارزش پر مي‌كردند.

حجت‌الاسلام حسين شهامت، استاد حوزه و دانشگاه شاهدي است كه به چشم خودش ديده است، ايراني‌ها امسال در خريد از بازارهاي عربستان افراط نكرده‌اند و بر اين باور است كه تغيير نرخ دلار و كاهش ارزش پول ايران باعث بي‌ميلي زائران به خريد سوغاتي شده است.

او مي‌گويد: امسال هر ريال عربستان، هزار تومان بود ، در حالي كه پيشتر هر 4-3 ريال سعودي معادل هزار تومان شده بود.

او تاكيد مي‌كند: باعث تاسف است كه تغيير نرخ ارز باعث شده زائران كمتر خريد كنند، در حالي كه آنها بايد به اين باور قلبي برسند كه مي‌توانند كالاهاي مرغوب‌تري را در داخل كشور خريداري كنند و با اين استدلال از خريدهاي اضافي در بازارهاي عربستان خودداري كنند و به خريدن سوغاتي جزئي بسنده كنند.

هاشم زيرك هم زائري است كه اين گفته‌ها را تائيد مي‌كند‌: بيشتر فروشنده‌هاي عرب، پول ايران را قبول نمي‌كردند و مي‌گفتند به دليل نوسانات شديد هنوز ارزش پول ايران مشخص نيست و نمي‌شود دقيقا مطمئن شد معادل چند ريال عربستان است و به اين ترتيب آنها در روزهاي اول هر 600 تومان ايران را معادل يك ريال عربستان در نظر مي‌گرفتند، اما بعد از مدتي هر هزار تومان را معادل يك ريال گرفتند و سپس در صرافي‌ها، هر 1100 تومان را!

به گفته اين زائر، امسال اجناس بازارهاي عربستان هم گران‌تر شده بود، تا حدي كه بيشتر زائران به قيمت پرسيدن بسنده مي‌كردند، اما نمي‌خريدند.

حجت‌الاسلام حسين احمدي نيز يكي از زائراني است كه وقتي ديده هموطنانش بريز و بپاش را در بازارهاي عربستان كنار گذاشته‌اند، سر ذوق آمده است. او تعريف مي‌كند كه گرچه آمار رسمي سازمان حج و زيارت از كاهش يك سومي بار زائران خبر مي‌دهد، اما به نظر مي‌رسد اين كاهش بسيار بيشتر از آمار رسمي اعلام شده باشد.

احمدي مي‌گويد: هر زائر دو ساك دارد كه معمولا داخل يكي از آنها مايحتاجش را براي سفر مي‌گذارد و در ساك ديگر خريدهايش را. امسال بيشتر زائران فقط با يك ساك برگشتند كه يعني كمتر از نيمي از آن ساك با سوغاتي پر شده و اين نشان مي‌دهد خريد‌ها حدود 50 درصد كاهش داشته است.

سجاده‌هاي كردستان را با سجاده‌هاي چيني عوض نكنيد

احمدي به ياد مي‌آورد كه از سال‌ها پيش سازمان حج و زيارت قول داده بود بازارچه‌هايي را در فرودگاه مهرآباد راه‌اندازي كند تا حجاج از اين بازارچه‌ها سوغاتي بخرند، اما اين طرح شكست خورد، چراكه از يك سو در اين بازارچه‌ها كالاهايي مانند تلويزيون، ضبط صوت و يخچال فروخته مي‌شد كه زائران آنها را به عنوان سوغاتي نمي‌خريدند و از سوي ديگر اين بازارچه‌ها هنگام بازگشت حجاج به كشور، در فرودگاه برپا مي‌شد، در حالي كه آنها خريدهايشان را در عربستان كرده بودند و بي‌تاب ديدن بستگانشان بودند و فرصت ايستادن و خريد كردن دوباره را نداشتند.

ما هر سال تقريبا در همين زمان، همزمان با بازگشت زائران از حج در گزارش‌ها و يادداشت‌هايمان از اسراف‌كاري مي‌گفتيم و امسال اما با خبر خوب كاهش بار زائران آمده‌ايم، هرچند علت اين كاهش اعتقاد بسياري از زائران به كمتر خريد كردن نبوده و نرخ دلار مانع پرسه زدنشان در بازارهاي عربستان شده است و اين امكان وجود دارد كه در سال‌هاي آينده با تثبيت دوباره نرخ دلار، باز هم زائران ايراني ياد بازارهاي پر زرق و برق سعودي بيفتند، مگر اين كه به فرموده رهبري ايماني قلبي بياورند كه «بعضى‌ها به عنوان چيز متبرك، از آنجا (عربستان) سوغاتى مى‌آورند؛ تبركى ندارد. اين جانمازهايى كه در سنندج و كردستانِ خودمان مي‌بافند، به مراتب از جانمازهايى كه از آنجا مى‌آورند بهتر است.

برادر خودتان را تقويت كنيد، ساخت دست او را كه هم زيباتر است، هم بهتر است، بخريد و اين را به عنوان سوغاتى بدهيد. اين را آنجا ببريد و به افرادى كه دوست داريد سوغاتى بدهيد. همه اجناس خودمان همين طور است؛ حالا من جانماز را مثال زدم كه مقدس‌ترين است. اينها را رعايت كنيد.»