آشنایی با 5 نوع بی‌خوابی
بی‌خوابی پنج دلیل دارد: بی‌خوابی ناشی از اضطراب، بی‌خوابی واکنشی، بی‌خوابی کوتاه‌مدت ناشی از استرس، بی‌خوابی معکوس، بی‌خوابی مصنوعی، بی‌خوابی ناشی از بی‌برنامگی سلامتیسم علت‌های بیماری بی‌خوابی (insomnia) می‌توانند در هر فرد، متفاوت باشند و نمی‌توان یک علت خاص را به همه افراد تعمیم داد. خوش‌بختانه، متخصصان خواب در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری را پشت سر گذاشته‌اند و اطلاعات وسیعی درباره انواع علت‌های بی‌خوابی به‌دست آورده‌اند.
اگر چیزی درباره این علت‌های متنوع نمی‌دانید، می‌توانید از توضیحات زیر کمک بگیرید. بی‌خوابی ناشی از اضطراب: بیش از حد نگران این هستید که آیا خواب‌تان خواهد برد یا نه بدن همه ما زمانی به خواب خواهد رفت که احساس نیاز کند. بنابراین، هیچ کدام از ما نمی‌توانیم به زور بخوابیم.
البته به‌گفته دکتر متیو ایبن (متخصص خواب)، یافته‌هایی که در سال‌های اخیر درباره اثرات زیان‌بار کم‌خوابی بر سلامتی به‌دست آمده‌اند، اضطراب افراد را زیاد کرده‌اند و حتی می‌توانند آنان را بیدار نگه دارند. این متخصص می‌گوید: «مطالعاتی وجود دارند که نشان می‌دهند بی‌خوابی، خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ و فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. با این‌حال، وقتی که داده‌های این مطالعات را با دقت نگاه می‌کنیم، نمی‌توانیم این عوارض را با قطعیت بپذیریم. بنابراین، بی‌خوابی بیشتر از هر چیزی باعث خستگی شدید می‌شود.
این نکته مهمی است که من به همه مراجعه‌کنندگان می‌گویم. وقتی که مردم، این نکته را از زبان من می‌شنوند، دیگر بیش از حد نمی‌ترسند و درنتیجه از میزان اضطراب‌شان کاسته می‌شود». بی‌خوابی واکنشی: قرص‌های خواب تجویزی را زودتر از موعد کنار می‌گذارید به‌گفته دکتر رابرت روزنبرگ (متخصص خواب)، حدود ۸۰ درصد از موارد ابتلا به بی‌خوابی، بدون مصرف دارو قابل درمان هستند، اما در بعضی از موارد هم مصرف دارو لازم است.
بی‌خوابی کوتاه‌مدت ناشی از استرس، یکی از احتمالات طبیعی پس از اتفاقاتی مانند طلاق، مرگ عزیزان، تغییر شغل و… است. در این حالت، بدن معمولا به مصرف داروها تحت نظر پزشک و برای دوره کوتاه، واکنش مثبت نشان می‌دهد. اما اگر این دوره مصرف بیشتر از یک یا دو ماه طول بکشد، قطع ناگهانی مصرف دارو با افزایش شانس تشدید بی‌خوابی همراه می‌شود. بنابراین، حتما برای قطع مصرف این داروها تحت نظر پزشک عمل کنید و خودسرانه تصمیم نگیرید.
بی‌خوابی معکوس: خیلی زود به رخت‌خواب می‌روید یکی از اشتباهاتی که می‌تواند باعث بی‌خوابی شود، همین تلاش زودهنگام برای خوابیدن است. بسیاری از افرادی که زودتر از موعد به رخت‌خواب می‌روند، شب گذشته را خوب نخوابیده‌اند و فکر می‌کنند که باید زودتر در موقعیت خواب قرار بگیرند.
با این‌حال، این تصمیم معمولا با بیدار ماندن بیش از حد در رخت‌خواب همراه می‌شود و درنهایت فرد را به بی‌خوابی مبتلا می‌کند. دکتر وینتر (متخصص خواب) می‌گوید: «اگر ساعت ۹ شب به اتاق خواب می‌روید و دو ساعت طول می‌کشد تا بخوابید، فردا شب دیگر در ساعت ۹ این کار را انجام ندهید».
بی‌خوابی مصنوعی: شما واقعا خواب‌تان نمی‌آید، حتی اگر انرژی‌تان تخلیه شده باشد به‌گفته دکتر وینتر، تفاوت زیادی بین خواب‌آلودگی و احساس خستگی وجود دارد. «خستگی، احساسی است که دقیقا بعد از فعالیت بدنی به‌وجود می‌آید، وقتی که انرژی بدن تخلیه می‌شود. برای همین هم دونده‌ها بعد از دویدن احساس خواب‌آلودگی نمی‌کنند، بلکه کاملا خسته می‌شوند». از طرف دیگر، احساس خواب‌آلودگی مساوی است با حالتی که در مغز به‌وجود می‌آید. در این حالت، فرد برای بیدار ماندن باید به‌سختی تلاش کند.
آگاهی داشتن درباره این تمایز واقعا مهم است، چون به ما کمک می‌کند تا خستگی و خواب‌آلودگی را با همدیگر اشتباه نگیریم. در بسیاری از موارد خستگی، بدن به ویتامین D یا ویتامین B۱۲ یا نوشیدن مقدار زیادی آب نیاز دارد. البته اگر در طول روز دائما خسته هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
بی‌خوابی ناشی از بی‌برنامگی: هیچ برنامه مشخصی برای خواب ندارید مغز ما براساس عادت تنظیم می‌شود. پس اگر با بی‌خوابی مواجه هستید، باید اول از همه برنامه روزانه خودتان را بازبینی کنید. این بخش‌های برنامه روزانه از همه مهم‌تر هستند: زمان وعده‌های غذایی اصلی، زمان ورزش کردن، زمان خوابیدن و زمان بیدار شدن. علاوه بر این، فعالیت روزانه (خصوصا زیر نور در ساعات اولیه روز) می‌تواند به خواب شبانه بهتر کمک کند. این ترفند، حرارت بدن را بالاتر می‌برد و میزان ترشح هورمون ملاتونین برای موقع خواب را تنظیم می‌کند.
