روسیه فعال، ایران آرام؛ دو نحوه مواجهه با تحریم های جدید آمریکا

قانون موسوم به تحریم ایران، روسیه و کره شمالی اخیرا توسط کنگره آمریکا تصویب شد و ترامپ هم آن را امضا کرد. آمریکایی ها ادعا می­کنند که این تحریم­ها برای مقابله با «برنامه موشک‌های بالستیک»، «نقض حقوق شهروندان» و «فعالیت‌های سپاه پاسداران» علیه ایران وضع شده است. تحریم های روسیه نیز در ارتباط با بحران اوکراین و الحاق شبه جزیره کریمه به این کشور خواهند بود. همچنین کره شمالی به دلیل «شلیک موشک‌های بین قاره‌ای» تحت تحریم قرار می گیرد. این تحریم­ها واکنش های متفاوتی را از سوی سه کشور تحریم شونده، یعنی ایران، روسیه و کره شمالی داشت.
آمریکا و کره شمالی یکدیگر را به جنگ هسته ­ای تهدید کرده ­اند، این تهدید نشان می­ دهد که رابطه دو طرف، پس از این تحریم­ ها یکی از پرتنش ترین دوران خود را می­ گذراند.
اما در ایران همه چیز آرام است. رئیس مجلس در مصاحبه خود می­گوید که خیلی مسئله تحریم های جدید را بزرگ­نمایی نکنید، رسانه‌ها اضطراب بلاوجه درباره مصوبه آمریکایی‌ها ایجاد نکنند، تصویب این تحریم ها حادثه خیلی سهمگین و چیز جدیدی نبوده و آمریکا فقط پیاز داغ تحریم ها را زیاد کرده است. تخلف شده اما تاثیر شایان ذکری در کشور نمی‌گذارد. معاون وزیر امور خارجه نیز می­گوید که تحریم های آمریکا جدید نیست و هنوز تا نقض فاحش برجام فاصله داریم.
در روسیه اوضاع اما متفاوت است. برای بررسی مورد روسیه، باید نگاهی به رویکرد روسیه در قبال تحریم­های غرب در چند سال اخیر داشته باشیم؛ این کشور به جای چانه زنی برای لغو تحریم ها و کوتاه آمدن از مواضع خود در قبال کریمه، با تحریم ها مقابله کرده است. این رویکرد علاوه بر کاهش آثار تحریم، طرف مقابل را هم تضعیف می­ کند.
در سال 2014 در ابتدای تحریم­ های غرب علیه روسیه، این کشور درب های خود را بر روی محصولات غذایی و کشاورزی اروپا بست تا بتواند در برابر این تحریم ها مقابله به مثل کند. روسیه همچنین غرب را تهدید کرد که حریم هوایی خود را در اختیار کشورهای غربی نخواهد گذاشت.
 اما مهم ترین تصمیم روسیه در برخورد با تحریم­های غرب، در حوزه مالی و بانکی بود. روسیه که جنگ ارزی آمریکا و اروپا را جدی گرفته است، تصمیم گرفت که نظام پرداخت دلاری را با نظام پرداخت روبلی جایگزین کند. اقدامات مختلفی از سوی روسیه در جهت کاهش نقش دلار در تجارت خارجی و ذخایر ارزی این کشور انجام گرفت.
به عنوان مثال روسیه بزرگترین قرارداد انرژی تاریخ (به میزان 400 میلیارد دلار) را با چین امضا کرد اما این قرارداد بدون مبادله دلار و فقط به واسطه ارزهای ملی روبل و یوان انجام می­گیرد. این اقدام روسیه از یک سو ضربه سختی به دلار آمریکا می­زند و از سوی دیگر این کشور را از خریداران اروپایی بی‌نیاز می‌کند، این ضربه سختی به اروپایی‌ها خواهد بود و بر قدرت مانور روسیه در تعامل با مشتریان گازی خود می­افزاید.
روس ها همچنین برای مقابله با آمریکا در جنگ ارزی، یک تریلیون دلار از اوراق قرضه خود را به طلا تبدیل کردند. در مارس 2013، مسکو 153 میلیارد دلار اوراق قرضه نزد بانک مرکزی امریکا دارایی دلاری داشت که در یک سال بعد این عدد به 100.4 میلیارد دلار کاهش یافت. بانک مرکزی روسیه 900 هزار اونس طلا را به ارزش 1.17 تریلیون دلار خریداری کرده است.
اقدام دیگر روسیه در جنگ اقتصادی این بود که از اتحادیه اروپا خواست تا وجه گاز روسیه را به روبل پرداخت کند. برای اینکه اتحادیه اروپا روبلی برای پرداخت کردن داشته باشد، ابتدا باید محصولاتی را به روسیه صادر کند و با روبل دریافتی از روسیه، پول گاز را پرداخت کند.
در مناقشات بین روسیه و غرب، چند بار تحریم سوئیفتی روسیه مطرح شد. این تهدیدات باعث ایجاد جایگزین سوئیفت توسط روسیه شده است. با وجود «سیستم پیام رسان تراکنش‌های مالی» روسیه، تحریم سوئیفت علیه روسیه، اثر زیادی نخواهد داشت.
در تحریم­های اخیر آمریکا که آخرین تنش اقتصادی میان دو کشور نخواهد بود، روسیه طبق معمول، منفعلانه عمل نکرده است. ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه به جای توجیه تحریم­ها دست به تهدید طرف مقابل زده است.
سرگئی ریابکوف، در مصاحبه خود، به طور واضح بیان کرد که تحریم های آمریکا، روسیه را به سوی ایجاد جایگزین­هایی برای نظام پرداخت دلار سوق می دهد. وی به آمریکا هشدار داد که «در صورت ادامه تحریم های ضدروسی، دلار از فهرست ارزهای رایج روسیه حذف خواهد شد».
ریابکوف در جواب این سوال که آیا روسیه واقعا می تواند این کار را با ایالات متحده آمریکا به عنوان سومین شریک تجاری خود انجام دهد، می­گوید: «ما می توانیم. هر گام که زندگی مردم روسیه را دشوارتر می کند، ما را به آن لحظه نزدیک تر می کند که جایگزین سیستم مالی ایالات متحده را توسعه دهیم». وی درباره نظام پرداخت دلار می­گوید: «ما همیشه بر روی تله آمریکایی­ها نشسته ایم، این دقیقا همان چیزی است که آنها نیاز دارند… آمریکایی­ها اعتماد به نظام پرداخت خودشان را به طور کامل تضعیف می کنند».
روسیه در سال­های اخیر اقدامات زیادی را در راستای حذف دلار از مبادلات خود انجام داده است. ولادیمیر پوتین تقریبا در هر سفر خارجی خود، بر لزوم استفاده از پول­های ملی در مبادلات دوجانبه تاکید می­کند و در حال گسترش پیمان­های پولی دوجانبه است.
اما در ایران به جای مقابله با تحریم­ها، اراده دولت صرفا در جهت مذاکره و اعطای امتیاز از توانمندی­های استراتژیک کشور است. در حالی که اگر همین توان و زمانی که صرف مذاکره و برجام شد، صرف مذاکره برای انعقاد پیمان پولی دوجانبه با 10 کشور اصلی مورد تعامل با ایران می­شد، تحریم­های بانکی تا حد زیادی بی­اثر می­شد و دست برتر را در مواجهه با آمریکا داشتیم.