آینده غمگین زنان در بهار عربی
منبع: نیویورک تایمز
مترجم: مریم جعفری
عصرایران –
“فرهنگ سیاسی در اکثر کشورهای خاورمیانه هنوز برای حقوق زنان اولویتی قرار
نداده است و قانون‌گذاران صدای آنان را نمی‌شنود.” این سخن “نادیا خلیفه”
محقق “دید‌بان حقوق‌بشر” است.
او ادامه می‌دهد که حقیقت تلخ‌تر ،
آن است که زنان عرب همچنان در حاشیه قرار دارند و حقوق آنان به جای اینکه
در فرآیند تشکیل دولت‌های دموکراتیک جدید به رسمیت شناخته شود، در درجه دوم
و یا سوم اهمیت قرار می‌گیرد و حتی در مواردی بر سر حقوق آنان معامله نیز
می‌شود.
در
ماه اکتبر سال 2011 میلادی، “توکل کرمان” بانوی یمنی به همراه سه زن دیگر
برنده جایزه صلح نوبل شد تا جهان به خوبی بداند که نقش زنان در تحولات
خاورمیانه، برقراری صلح و رهبری است.
اما پرسشی که اکنون مطرح
می‌شود آن است که آیا این زنان که دوشادوش مردان در مقابل نیروهای امنیتی
قرار گرفته‌اند، می‌توانند روند بهار عربی را تغییر دهند؟ آیا آنان
می‌توانند در روند تشکیل دولت‌های آینده – که اکنون بسیار نامعلوم است –
تاثیرگذار باشند؟
فعالان حقوق‌بشر معتقدند، آینده‌ای که آنان برای
زنان متصور هستند “بسیار غمگین” و در برخی موارد “دردناک” است چرا که اگر
زنان همچنان از دولت‌های انتقالی و کمیته‌ها دور نگه داشته شوند، بدون شک
در جامعه‌ای که پس از این تحولات شکل می‌گیرد، نیز نقشی به عهده نخواهند
داشت.
آنان می‌گویند، قوانین انتخاباتی جدیدی در برخی از این
کشور‌ها وضع شده است اما از همان ابتدا همچنان تساوی حقوق زن و مرد
نادیده گرفته شده است.
چند عامل برای کنار گذاشتن زنان از
دولت‌هایی که پس از انقلاب‌ها در تونس، مصر و لیبی تشکیل شد، وجود دارد كه
در نتیجه تقابل بین سیاست و عوامل اجتماعی به وجود آمده‌اند.
اصلی‌ترین
عامل این محرومیت آن است که در شتابی که برای تشکیل دولت‌های جدید وجود
دارد، گروهای شرکت‌کننده بدون شک در راستای منافع خود گام بر می‌دارند؛
گروه‌هایی که اکثریت آنان را مردان تشکیل می‌دهند و زنان در شكل‌گيري آن
نقشي ندارند.
“لاکشمی پوری” معاون مدیرکل بخش زنان سازمان ملل متحد،
در این‌باره می‌گوید:”گروه‌های زنان نیازمند حمایت‌های قوی هستند تا
سریع‌تر سازماندهی شوند و بتوانند در فرآیندهای سیاسی از فرصت‌های به وجود
آمده استفاده کنند. در غیر این‌صورت آنان شکست می‌خورند و در نهایت آینده
سیاسی و اجتماعی آنان در خاورمیانه جدید بار دیگر در هاله‌ای از ابهام
قرار می‌گیرد.”
از سوی دیگر، به خاطر تفاوت‌های ایدئولوژیک در این
منطقه ، سازمان‌های محلی و مدنی برای کمک به گروه‌های زنان با پیچیدگی‌های
خاص خود روبه‌رو هستند.
در این شرایط، هم زنانی که از احزاب اسلامی
حمایت می‌کنند و هم آنانی که حامیان احزاب لیبرال هستند برای ادامه
فعالیت‌شان با چالش‌های سیاسی و اجتماعی زیادی مواجه‌اند.
همچنین
برغم افزایش زنان تحصیل‌کرده در خاورمیانه در دو دهه گذشته، اکنون بسیاری
از آنان به دلیل حکم‌فرمایی تفکر مردانه از فضاهای مدیریتی و سیاسی دور نگه
داشته می‌شوند.
در آخرین گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه آمده
است که برغم افزایش فوق‌العاده زنان تحصیل‌کرده هنوز بسیاری از آنان به
دلیل نداشتن تجربه کاری و آموزش‌های مقدماتی از عرصه‌های مدیریتی دور
هستند.
“مهنار افخمی” موسس و رئیس سازمان بین‌المللی “آموزش همکاری
زنان” که بر تعلیم زنان در جوامع مسلمان متمرکز شده است، می‌گوید: “جامعه
سنتی و مقوله‌های فرهنگی باعث شده که زنان خاورمیانه نادیده گرفته شوند،
اکثر آنان اغلب به دلیل نداشتن قدرت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی
نمی‌توانند بر سیاست‌های خشن و گروه‌های مخالف غلبه کنند.”
در چنین
شرایطی که بسیاری از فعالان، آینده سیاسی زنان خاورمیانه را ناامیدکننده
می‌دانند، برخی معتقدند که روزنه امیدی در آینده نه چندان دور وجود دارد.
“لینا بن مهینی” فعال تونسی در این‌باره می‌گوید “هرچند که نگران حضور
حداقلی زنان در عرصه‌های سیاسی تونس هستم، اما مهم آن است که زنان از
مبارزه خسته نشده‌اند. آنان مرتبا حقوق خود را طلب می‌کنند و برای رعایت
این حقوق در آینده تضمین نیز می‌خواهند.”
از طرفی دیگر، بسیاری از
سازمان‌های حقوق‌بشری تاکید می‌کنند که همبستگی ، کلید موفقیت در این مسیر
است و از سازمان ملل می‌خواهند که قطعنامه ۱۳۲۵ این سازمان را که در سال
2000 میلادی به تصویب رسید و اهمیت حضور زنان در دولت‌ها را به رسمیت
می‌شناسد را به تصویب نهایی برساند.
آنان معتقدند كه زنان عرب
همچنان باید مبارزه کنند و پایان دولت‌های دیکتاتوری به معنای آغاز مبارزات
آنان است. بسیاری از آنان با اشاره به فیلمی که در اوایل دسامبر سال ۲۰۱۰
میلادی منتشر شد، می‌گویند که زنان عرب در مرحله نخست مبارزات پیروز شدند.
در
این فیلم زنی بدون ترس با چادري سیاه در مقابل نیروهای ضدشورش ایستاده
بود. قائم بودن حالت سر این زن و کشیدگی دستانش به طرفین در حالي علامت
پیروزی را به تصویر کشیده بود که مردان امنیتی محاصره‌اش کرده بودند.
در
این میان، روسری کلفت سیاه رنگ او که برای محافظت در برابر گازهای اشک‌آور
به دور صورتش بسته شده بود، تنها تصویری سیاه از او را به جهانیان عرضه
می‌کرد. این بانوی سياه‌پوش، “زینب الخواجه” فعال زن بحرینی بود که بسیاری
او را به عنوان سخنگوی انقلاب بحرین در شبکه اجتماعی “توئیتر” می‌شناسند.
اما
در آن روز خاص پس از آنکه دوربین‌ها از مقابل زن سیاه‌پوش كنار رفتند،
نیروهای امنیتی اسلحه‌های خود را پایین گذاشتند و محل حادثه را ترک کردند و
به او اجازه دادند برای زمانی کوتاه ساکت و پیروز در وسط میدان بایستد.
زینب
مانند تمامی فعالان زن در سراسر جهان عرب در جنگ تن به تن خود پیروز شد،
هرچند که همچنان حقوقش نادیده گرفته می‌شود و برای پیروزی در این میدان
نبرد نیز راه طولانی پیش رو دارد.
