بلایی که ریه هایتان را دود می کند
قلیان که امروزه مصرف آن در بسیاری از جوامع، رواج پیداکرده است با سیستمی خاص عمل می‌کند که در آن تکه زغالی بر بالای محفظه‌ای سفالی قرارگرفته و در زیر آن تنباکو گذاشته‌شده و دود ناشی از احتراق آن از طریق لوله‌ای وارد آب‌شده و به دهان مصرف‌کننده منتقل می‌شود.
در این میان مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که در این دود مقادیر زیادی از گاز سمی مونواکسید کربن که بسیار خطرناک بوده و فاقد رنگ است، وجود دارد.
بر اساس آمارهای موجود و به گفته دکتر دیانه کاللو (Diane Calello) تنها طی ماه گذشته در ایالات‌متحده آمریکا و کشورهای اروپائی بیش از صد مورد مسمومیت مونواکسید کربن ناشی از مصرف قلیان به ثبت رسیده است. دکتر کاللو مدیر بخش کنترل مس مویت دانشکده پزشکی دانشگاه روتگرس در نیوجرسی ایالات‌متحده آمریکا بوده و تحقیقاتی را در این رابطه انجام داده است.
میزان خطر مسمومیت توسط مونواکسید کربن به‌واسطه مصرف قلیان بستگی به عوامل مختلفی مانند ابعاد زغال استفاده‌شده، تعداد قلیان های موجود در محل مصرف قلیان و نحوه تهویه هوا در اتاق و همچنین تعداد افرادی که آن را استعمال می‌کنند است.
به گفته این پزشک متخصص، قلیان باید تنها در فضایی بزرگ و دارای تهویه مناسب استفاده‌شده و اگر در خانه و اتاق بسته اقدام به کشیدن قلیان می‌کنید، حتماً پیش از آن سیستم مای بررسی و پایش سطح مونواکسید کربن را تهیه و نصب کنید. این موضوع همچنین برای مراکز ارائه‌دهنده قلیان نیز ضروری و لازم است.
به گفته متخصصان، مهم‌ترین نشانه های مسمویت خفیف با مونواکسید کربن عبارت‌اند از: سردرد، خواب‌آلودگی و سستی، احساس خستگی، گیجی و کج‌خلقی. مسمومیت شدید مونواکسید کربن نیز موجب بروز مشکلاتی جدی همچون دل‌آشوبه، استفراغ، تپش قلب نامنظم، اختلال در دید و عدم تعادل شده و متعاقباً با آسیب دیدن مغز، به مرگ فرد مسموم منتهی خواهد شد.
باید توجه داشت که علائم مسمویت مونواکسید کربن به‌سادگی با بیماری های ویروسی اشتباه گرفته‌شده و می‌تواند مشابه نشانه های سرماخوردگی و آنفولانزا باشد. این موضوع در حالی است که فرد مسموم شده با مونواکسید کربن نیازمند دریافت خدمات پزشکی به‌صورت اورژانس بوده و در صورت عدم دریافت خدمات پزشکی ممکن است خطراتی جدی وی را تهدید کند.
پژوهشگران دانشکده بهداشت و سلامت دانشگاه پیتزبورگ ، اقدام به بررسی و مطالعه مواد سمی موجود در قلیان کرده و دریافتند مصرف یک قلیان در برابر مصرف یک نخ سیگار به میزان یک‌صد و بیست‌وپنج برابر بیشتر دود تولید کرده و حجم قطران موجود در یک قلیان بیست پنج برابر بیشتر از یک سیگار بوده و همچنین میزان نیکوتین واردشده به بدن افراد مصرف‌کننده قلیان در برابر کسانی که سیگار می‌شکند ، دونیم برابر بیشتر است . بر اساس این مطالعات ، مضرات گسترده قلیان در برابر سیگار ، منحصر به موارد فوق نبوده و میزان گاز سمی مونواکسید کربن واردشده به بدن در هنگام مصرف قلیان در مقایسه با کشیدن سیگار ، ده برابر بیشتر است.
گفتنی است سرپرستی این گروه پژوهشی بر عهده دکتر بریان . ای . پریماک ، استادیار و رئیس انجمن بهداشت دانشگاه پیتزبورگ قرار دارد . وی در رابطه با مقایسه سموم و مضرات مصرف سیگار و قلیان اعلام کرد : مقایسه مصرف سیگار و قلیان ، کاری پیچیده و دشوار است زیرا این دو ماده دخانیاتی از الگوهای ساختاری متفاوتی برخوردار هستند . یک فرد سیگاری حرفه‌ای ممکن است در طول روز بیش از بیست نخ سیگار مصرف کند اما افراد مصرف‌کننده قلیان ممکن است در طول روز حداکثر دو یا سه بار به مصرف آن بپردازند .
این مسئله از این نظر دارای اهمیت است که مصرف قلیان در سال‌های گذشته به‌شدت در سراسر جهان افزایش‌یافته است و این موضوع تنها منحصر به کشورهای شرقی نبوده و استفاده از قلیان با سرعت غیرقابل‌تصوری در جوامع غربی نیز فراگیر شده است.
مضرات قلیان
۱. خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد
بر اساس این فرض که آب، دود را تصفیه‌کرده و مواجهه با مواد سمی را کاهش‌می‌دهد، بسیاری افراد، قلیان را در مقایسه با سیگار که باعث سرطان می‌شود، کم‌خطرتر می‌دانند. به‌هرحال، قلیان هم می‌تواند باعث سرطان شود.
قلیان، برای گرم‌کردن تنباکو از زغال استفاده‌می‌کند و باعث ایجاد دود حاوی میزان بالای مونوکسید کربن، هدروکربن‌های چندحلقه‌ای آروماتیک سرطان‌زا (PAH) و دیگر مواد سرطان‌زا می‌شود. مطالعات دریافتند افرادی که قلیان می‌کشند سطح بالاتری از آنتی ژن کارسینوامبریونیک (CEA) در خون خود دارند که با ایجاد تومور در ارتباط است. کشیدن قلیان می‌تواند خطر سرطان دهان، ریه، معده و مری، و در درجه اول، کارسینوما در پانکراس و ریه را افزایش‌دهد.
۲. سطح اکسیژن خون را کاهش می‌دهد
یکی از مواد سمی اصلی در دود قلیان، مونوکسید کربن (CO) است. CO توانایی خون در حمل اکسیژن در بدن را کاهش‌داده و طیفی از مشکلات سلامتی، از بی‌خوابی گرفته تا سکته را افزایش‌می‌دهد.
۳. خطر مشکلات ریوی را افزایش می‌دهد
آن‌هایی که به‌طوری سنگین، قلیان می‌کشند، به‌دلیل استنشاق سطح بالای مونوکسید کربن، در معرض خطر ابتلا به مشکلات تنفسی و ریوی قراردارند. از خارش معمول گلو و گرفتگی قفسه سینه گرفته تا سرفه و خس‌خس. دود قلیان، حاوی سطح بالایی از ماده ریز نرمی است که در ریه مانده و خطر مشکلات قلبی-تنفسی را افزایش‌می‌دهد. مطالعات، همچنین، کشیدن قلیان را به خطر بالای بیماری‌هایی مانند سل و برونشیت مزمن ارتباط داده‌اند.
۴. می‌تواند باعث بیماری قلبی شود
مواد سمی دود قلیان می‌تواند در عروق، مانده و باعث انسداد آنها و درنتیجه بیماری‌های قلبی شود. کشیدن سنگین قلیان با سطح بالای تری‌گلیسیرید که یک عامل اصلی برای پیشرفت بیماری قلبی کرونری است، ارتباط دارد. همچنین می‌تواند باعث تغییر در ضربان قلب و ایجاد آریتمی قلب شود.
