حاشیه‌ای بر سخن آیت‌الله خاتمی درباره خلوتی نماز جمعه
آیت‌الله احمد خاتمی، این هفته در نماز جمعه تهران گفت: «رسانه‌ها چه مکتوب چه فضای مجازی، نماز جمعه را تخریب نکنند، خوشحال نباشند که نماز جمعه خلوت شده است. الحمدالله صداوسیما در میدان است و انتظار می‌رود که تلاش بیشتری کنند و برنامه‌هایی برای تشویق مردم برای نماز جمعه بگذارند.»
بدون شک آیت الله خاتمی مسئله بسیار مهمی درباره نماز جمعه مطرح کرده اند که بیانگر دغدغه ایشان است و نیاز به واکاوی و بررسی دارد. پاسخ درست به این مساله می تواند تاثیر مهمی در رونق گرفتن نماز جمعه، اقبال نسل جوان به این فریضه سیاسی- عبادی و تقویت پایه های اعتقادی و معرفتی مردم داشته باشد. در صورتی که نماز جمعه پررونق باشد می‌تواند نقش مهمی در آگاهی و بصیرت افزایی جامعه داشته باشد.
سوال این است که چرا نماز جمعه‌ها خلوت تر شده و چه دلایلی موجب عدم شرکت نسل جوان در این مراسم سیاسی- عبادی شده به گونه ای که به نظر می رسد نوعی شکاف نسلی در افرادی که به نماز جمعه می روند پدیدار شده و امروز اکثریت قریب به اتفاق افرادی که هر هفته به نماز جمعه می روند میانسال به بالا هستند.
در این‌باره اشاره به سخنان رهبر انقلاب در دیدار با ائمه جمعه در 25 تیرماه سال جاری می تواند پاسخ های دقیق و مناسبی به این سوالات ارائه کند. عملیاتی شدن محورها و ایده های رهبری در این سخنرانی می تواند تاثیر مهمی بر اقبال مردم به نماز جمعه داشته باشد و بدون شک اگر همین توصیه های رهبری توسط ائمه جمعه وشورای سیاست گذاری مدنظر قرار گیرد آیت‌الله خاتمی پاسخ مساله ای را که چندان هم از سوی ایشان دقیق طرح نشده به درستی در خواهند یافت.
بیشتر بخوانید:
بیانات رهبر انقلاب در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور
آفات همنشینی ائمه جمعه با اصحاب قدرت و ثروت
* عدم دو قطبی سازی بین صدا و سیما و فضای مجازی: اگرچه آیت الله خاتمی در سخنان خود تاکید دارند در رسانه های مجازی نماز جمعه تخریب می شود و ابراز خوشحالی می کنند که صدا و سیما برای تبیین اهمیت نماز جمعه حضور دارد اما باید گفت اگر این سخنان تجویز نوعی بی توجهی به فضای مجازی باشد حتما نمی تواند در دنیای امروز راهبردی موفق باشد. در عصر فعلی نقش شبکه های اجتماعی و رسانه های آنلاین غیر قابل انکار است و اغراق نیست اگر گفته شود جامعه ای پیروز عرصه واقعی است که اهداف خود را با سیاستی نرم، تدریجی و عقلانی در میدان مجازی به پیش برد.
در حال حاضر می توان گفت اکثریت قریب به اتفاق افرادی که در نماز جمعه شرکت می کنند مرجعیت رسانه ای آنها احتمالاً صدا و سیما است. بنابراین هنر آن است که پای افراد دیگری که رسانه آنها صدا و سیما نیست به نماز جمعه باز شود.
اتفاقا رهبری در سخنان اخیر خود اگر چه یکی از گرفتاری های امروز را «رواج دروغ، تهمت، شایعه و مسائلی از این قبیل در فضای مجازی» مطرح می کنند اما خواهان لزوم تبیین رعایت تقوا در همین فضای مجازی می شوند.
بر اساس همین سخن رهبری باید گفت با توجه به شرایط کنونی اتخاد سیاست فعالانه در قبال فضای مجازی به عنوان یک اصل جهت شرکت مردم در نماز جمعه باید نظر گرفته شود.
* اجتناب از رفتن به سمت صاحبان ثروت و قدرت: یکی دیگر از محورهایی که رهبر انقلاب بر آن تاکید می کنند«سلوک عملی ائمه‌ی جمعه و نحوه‌ی ارتباط آنان با مردم» است به گونه ای که مردم از آن، دین، تقوا، صداقت و انقلابی‌گری را استشمام کنند. رهبری در این باره می فرمایند:« پیگیری مشکلات مردم با چهره‌ی باز و گشاده، اجتناب از رفتن به سمت صاحبان ثروت و قدرت و افراد چرب‌زبان، و مراقبت از نزدیکان و فرزندان، از موارد مهم در سلوک عملی ائمه‌ی جمعه است».
بواقع یکی از مشکلات اساسی که موجب دلسردی مردم نسبت به نماز جمعه شده این است که قبلاً عده ای محدود از ائمه جمعه با رفتار غیر انقلابی خود زمینه بی اعتمادی مردم و نسل جوان را به این نهاد مقدس فراهم کرده اند. بدون شک امام جمعه ای که خودروی شاسی بلند سوار می شود، امام جمعه ای که از فرزندان خود مراقبت نمی کند و آنها به پشتوانه موقعیت وی وارد معاملات اقتصادی و دلالی می شوند یا امام جمعه ای که اجازه مطرح شدن مشکلات کارگران درمانده از همه جا را در نماز جمعه نمی دهد به جایگاه این نهاد سیاسی – عبادی خدشه وارد می کنند. این ائمه جمعه خود موجب فاصله انداختن بین مردم و نهاد نماز جمعه می شوند.
* غنی سازی خطبه های نماز جمعه: دوری از کلی گویی و بیان کلیشه ای و تکراری باید سرلوحه خطبای نماز جمعه باشد. رهبر انقلاب در این باره عنوان می کنند که «خطبه‌ها باید پُرمغز، آموزنده، راه‌گشا و حاوی پاسخ به سؤالات مختلف مردم بویژه جوانان باشد»
به همین دلیل رهبری در سخنان خود پیشنهاد می دهند که خطبه‌های نماز جمعه باید کوتاه، بلیغ و رسا بیان شوند. بدون شک توجه به همین مسئله و اجرایی کردن آن توسط ائمه جمعه نیازمند ساعت ها مطالعه و یاداشت برداری، رصد دقیق رخدادها و حوادث جهان و منطقه و تحلیل آنها می باشد.
* توجه به جوانان: رهبر انقلاب به ائمه‌ی جمعه توصیه می کنند هر هفته وقت مشخصی را به دیدار با جوانان اختصاص دهند تا بتوانند خطبه‌های قابل استفاده بیان کنند. بدون شک همنشینی با جوانان، بیان مطالب و دغدغه های آنها می تواند کمک شایانی در باز کردن پای جوانان به نماز جمعه فراهم کند. اگر این اتفاق رخ دهد تحولی جدی در اقبال جوانان به نماز جمعه بوجود خواهد آورد.
* پرهیز از ورود به سیاسی کاری و باندبازی: یکی از مسائلی که گاه در خطبه های نماز جمعه دیده می شود ورود ائمه جمعه به بحث ها و دعواهای سیاسی و بین جناحی است که حتماً می تواند آسیب زا باشد و موجب دور شدن عده ای از نماز جمعه شود. به همین دلیل است که رهبر انقلاب «حمایت از جهت‌گیری‌ها و جریانهای انقلابی» را از وظایف ائمه جمعه عنوان می کنند اما در عین حال تاکید می کنند «باید به همه‌ی طرفها روی خوش نشان دهید».
می تواند تاثیر شگرفی در پربار شدن نماز جمعه داشته باشد و این مراسم عبادی- سیاسی شاهد حضور پررنگ نسل های جوانتر باشد. بخصوص این که نماز جمعه در 900 شهر برگزار می شود و «این مجموعه‌ی گسترده، توانایی نهادینه کردن عالی‌ترین و دشوارترین گفتمانها در موضوعات اصلی و ضروری کشور را دارد که این از ویژگی‌های برجسته‌ی نماز جمعه است».
همین چند وقت اخیر اتفاقاتی مانند حضور ائمه جمعه در بین نمازگزاران بدون محافظ، برداشتن نرده ها و رفتار مردمی امام جمعه تبریز، اهواز و دیگر شهرها موجب جلب توجه بسیاری شده بود. حال اگر در 900 شهر چنین رفتارهایی از ائمه جمعه سربزند بدون تردید تحولی رخ خواهد داد که موجب همبستگی بیشتر مردم و نظام را فراهم می آورد.
