تاثیرپذیری همه کشورهای حاشیه خزر از نوسانات آبی/ کاهش ذخایر ماهیان خاویاری

دکتر بهروز ابطحی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه دریای خزر از جنبه‌های مختلف دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است، افزود: یکی از این ویژگی‌ها این است که تراز آب در این حوضه آبریز دارای نوسانات مداوم و چشمگیر است، به این معنا که میزان نوسانات آب دریای خزر از نظر میزان تراز، به مراتب بیشتر از نوساناتی است که آب‌های آزاد یا اقیانوس‌ها دارند.

وی اظهار کرد: در مدت ۴۰ سال اخیر حدود ۲.۵ متر تراز آب این دریا بالا رفته است و در مقطعی حدود ۱.۵ متر افت تراز یافته است و این افت نوسان در این مدت زمانی حائز اهمیت است.

ابطحی خاطر نشان کرد: این شرایط نوسانی در دریای خزر، تغییراتی در اکولوژی این محیط آبی ایجاد می‌کند که در برخی مواقع به نفع و در جاهای دیگر ممکن است به ضرر انسان باشد.

رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی ادامه داد: یکی از مواردی که افت نوسانات تراز آب دریای خزر به ضرر جوامع انسانی و محیط زیست است، زمانی خواهد بود که سطح آب تالاب‌های حاشیه دریا کاهش می‌یابد و این امر چالش‌هایی را برای پرندگان، گیاهان وابسته به محیط‌های تالاب‌ها و آبزیان این تالاب‌ها ایجاد خواهد کرد.

وی با تاکید بر اینکه کاهش سطح آب تالاب‌ها اثراتی را در کاهش آبزیان خواهد داشت، یادآور شد: علاوه بر آن خط ساحلی تغییر می‌یابد به گونه‌ای که در صورت افزایش سطح آب، مناطق مستقر در خط ساحلی و حاشیه‌ای دریا را دچار مشکل می‌کند، ضمن آنکه پسروی آب دریا نیز مضراتی دارند.

ابطحی با تاکید بر اینکه اینها چالش‌هایی است که کشورهای حاشیه دریای خزر با آن مواجه هستند، بر ضرورت تطبیق یافتن و سازگاری با چنین شرایطی تاکید کرد و گفت: سازگاری با این تغییرات موجب خواهد شد که خسارات اقتصادی و اجتماعی ناشی از نوسانات تراز آب دریای خزر کمتر متوجه ما شود.

این محقق حوزه اقیانوس‌شناسی با تاکید بر اینکه عوامل اقلیمی و میزان بارش که در حوضه آبریز رخ می‌دهد در کاهش و یا افزایش تراز آب دریای خزر بیشترین اثر را دارند، خاطر نشان کرد: عوامل انسانی نقش بسیار مهمی در افزایش آلودگی محیط زیست دریا دارد، ولی تراز آب دریای خزر در درجه اول وابسته به شرایط طبیعی و میزان بارش در محیط است و در رده بعدی میزان استفاده انسان از آب رودخانه‌های حوضه آبریز در میزان نوسانات آب دریای خزر اثرگذار است.

ابطحی، با اشاره به تاثیرات نوسانات آب دریای خزر بر جمعیت آبزیان این دریا، گفت: بر اساس ارزیابی‌های انجام شده بر روی تنوع جانوری در این حوضه و میزان صید نشان می‌دهد که صید بی رویه در همه کشورهای حاشیه دریای خزر موجب کاهش ذخایر ماهیان به‌ویژه ماهیان بسیار ارزشمندی مانند ماهیان خاویاری شده است.

به گفته وی، جمعیت ماهیان خاویاری در کل دریای خزر پایین‌تر از میزانی است که بتوان جمعیت آنها را به عنوان جمعیت تجاری تلقی کرد.

رییس پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی بهترین شیوه مواجهه با تغییرات سطح آب دریای خزر را سازگاری با شرایط فعلی اقلیمی دانست و ادامه داد: بر این اساس وبیناری امروز، سه‌شنبه ۲۱ مرداد ماه با حضور یکی از دانشمندان خزر برتر جهان و استاد انستیتو اقیانوس‌شناس روسیه از سوی پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی برگزار می‌شود که در آن در زمینه نوسانات آب دریای خزر و روش‌های سازگاری انسان با این شرایط بحث و تبادل نظر می‌شود.

ابطحی با تاکید بر اینکه کلیه کشورهای حاشیه دریای خزر متاثر از تراز آب هستند، توضیح داد: این کشورها بسته به شرایط سواحلی که دارند، تاثیرات متفاوتی دارند و برخی از کشورهایی که اختلاف ارتفاع سواحل آنها با دریای خزر کم است مانند سواحل قزاقستان در شمال شرقی دریای خزر، تاثیر بیشتری از نوسانات تراز آب خواهند داشت.

به گفته وی، پیشروی و پسروی آب دریا در این کشورها بیشتر است.

وی ادامه داد: برخی از کشورها تاثیر کمتری از این جریانات می‌پذیرند؛ چرا که شیب ساحلی بیشتری دارند، ولی همه کشورها از این روند تاثیرپذیر هستند.

رییس پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی، دریای خزر را یکی از مواهبی دانست که خداوند در اختیار کشورهای حاشیه آن قرار داده است و یادآور شد: در ایران افراد زیادی در حاشیه این دریا ساکن هستند و استان‌های شمالی کشور بالاترین میزان تراکم جمعیتی را دارند و ما از مواهب آن می‌توانیم بهره برداری کنیم ولی در کنار آن باید به فکر استفاده پایدار از این محیط آبی باشیم؛ به این معنا که به گونه‌ای از آن استفاده کنیم که محیط زیست دریای خزر لطمه نبیند و بتوانیم آن را برای نسل‌های آینده به عنوان یک محیط سالم حفظ کنیم.