لزوم اعمال محرومیت و جریمه‌های عملی جدی در برابر پایان‌نامه‌های تقلبی
مریم سلیمی پژوهشگر و دکتری علوم ارتباطات در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، درباره معضل پایان‌نامه‌نویسی توسط برخی افراد سودجو، اظهار کرد: به این موضوع باید از چند زاویه توجه کرد، اینکه بازار سیاهی در این خصوص شکل گرفته و دارای عرضه و تقاضای خاص خویش است. در این میان سفارش دهنده و سفارش گیرنده‌ای وجود دارد و افراد حقیقی و حقوقی نیز زمینه لازم برای فعالیت و رونق این بازار را فراهم کرده‌اند؛ همچنین به این اضلاع باید ضلع نظارتی و لزوم جدیت بیشتر آن در مواجهه با این معضل را اضافه کرد.
وی افزود: از لیبل‌ها، زمین نویسی‌ها و تبلیغات انسانی تا تبلیغات نصب بر شیشه برخی مراکز فنی، پیامک‌ها و ایمیل‌های ارسالی تبلیغاتی همگی حکایت از یک واقعیت تلخ دارند، رویه شدن این حرکت ضدعلمی و غیرقانونی.
* شاغل بودن دانشجویان و بضاعت مالی آنها برای واگذاری تحقیق به دیگران
این پژوهشگر علوم ارتباطات گفت: عواملی همچون عدم اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های عملی جدی از جریمه تا محرومیت‌های تحصیلی از سوی نظام آموزش عالی، مشکلات سطح علمی و عملی آموزشی دانشجویان برای آمادگی انجام تحقیقات، بعضاً شاغل بودن دانشجویان و بضاعت مالی آنها برای واگذاری تحقیق به دیگران و نداشتن وقت برای مطالعه و تحقیق در این حوزه بسیار مؤثر هستند.
سلیمی همچنین به مواردی از جمله مدرک‌گرایی صرف با اهداف مختلف پز و پرستیژ اجتماعی یا اهداف شغلی از بعد ارتقاء، ارزش علمی نه چندان بالای مطالعه و تحقیق در نگاه عامه، فرجام یکسان برای مطالعات و تحقیقات چه آنها که توسط دانشجو انجام می‌شوند و چه غیر آن، عدم ایجاد عطش و جذابیت تحقیق و مطالعه در دانشجویان، عدم اولویت‌دار بودن تحقیق و پژوهش در زندگی حاضر با توجه به مشکلات اقتصادی (تبعات تاثیر اقتصاد بر علم و فرهنگ)، بعضاً ارزش شدن دور زدن قانون و کسب ساده‌تر و راحت‌تر برخی نتایج، کم ارزش‌تر شدن سطح پژوهش و مطالعه با ایجاد زمینه تبدیل روش پژوهش محور به آموزش محور که دانشجو را از پایان‌نامه و هزینه‌ها و دغدغه‌های آن رها می‌کند و به داستان ارشد او بدون امر تحقیق و پژوهش در حد پاس کردن چند درس پایان می‌دهد نیز اشاره کرد.
* نظارت نه چندان جدی بر کیفیت پژوهش‌ها و اولویت‌شدن حواشی به جای متن
این پژوهشگر علوم ارتباطات، نظارت نه چندان جدی بر کیفیت پژوهش‌ها، اولویت‌شدن حواشی به جای متن، (اهمیت چاپ مقالات بیش از خود پایان نامه‌ها) ، عدم تاثیر پایان نامه‌ها بر حال و آینده زندگی افراد یا جامعه به طوری که پس از تهیه در کتابخانه‌ها باد می‌خورد را نیز از عوامل موثر این حوزه دانست.
سلیمی اضافه کرد: برخورد با ارائه کنندگان اینگونه خدمات و بعضاً باطل کردن مجوز فعالیت‌شان ضروری است با تاکید بر این دغدغه که اعمال محدودیت‌های بیشتر، به اینگونه رفتارها جنبه زیرزمینی بخشیده و قیمت خدمات رسانی را گران می‌کند.
وی تاکید افزود: بنابراین بیش از سمت عرضه باید روی سمت تقاضا کار کرد. هرچه سمت تقاضا کمتر شود، با کاهش بیش از حد تقاضا، فعالیت را با مشکل صرفه اقتصادی و عدم امکان ادامه فعالیت مواجه می‌سازد.
* افزایش حق‌الزحمه اساتید در بررسی کیفیت و نظارت پایان‌نامه‌ها
وی به راهکارهایی در این زمینه اشاره کرد و گفت: نظام آموزشی باید بیش از پیش به طور عملیاتی‌تر به مطالعه و تحقیق با روش‌های مختلف بها داده و از آن حمایت کند. اساتید و سیستم آموزشی از حساسیت بیشتری در بررسی کیفیت پایان‌نامه و نظارت بر آن برخوردار شوند و به همان میزان حق الزحمه اساتید برای انرژی، وقت بیشتر و انگیزه کافی و لازم افزایش یابد.
سلیمی عنوان کرد: شیوه انجام پایان‌نامه‌ها مانند بسیاری از کشورها کاربردی شده و نتیجه تحقیق مربوطه در عمل به دانشجو مجوز دفاع داده شود؛ همچنین باید سطح آموزشی در حوزه روش تحقیق ارتقا یابد و آمادگی لازم در دانشجویان ایجاد شود.
* نظارت بر امر تبلیغ پایان‌نامه در مراکز فنی و پیامکی
پژوهشگر علوم ارتباطات گفت: تعیین بازدارنده‌های قانونی و اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی برای امر واگذاری پژوهش به بازار، ضروری است و باید بر امر تبلیغ انجام پایان‌نامه در مراکز فنی و پیامک نظارت شود تا مراجع مربوطه با تعیین قوانین بازدارنده‌ای مانع این نوع فعالیت‌ها شوند.
وی افزود: تشویق امر پژوهش در سطوح و شیوه‌های مختلف طی همکاری آموزش عالی با سازمان‌ها، شرکت‌ها و صنایع از جمله سازمان نظام وظیفه، برای پذیرش امور تحقیقاتی نتیجه‌محور و نتایج کاربردی و واقعی عینی برای سازمان‌ها به جای انجام خدمت سربازی و موارد مشابه آن در عین حال نظارت دقیق بر کیفیت انجام تحقیق توسط دانشجو؛ همچنین از سوی دیگر حمایت‌های مالی سازمان‌ها از امور تحقیقاتی و پژوهشی و نظارت بر کیفیت انجام آن در این خصوص مؤثر است.
* اختصاص تسهیلات در روند تحصیل یا انجام تحقیق و پژوهش می‌تواند راهگشا باشد
سلیمی عنوان کرد: همچنین معرفی پژوهشگران برتر و اختصاص تسهیلاتی در روند تحصیل یا انجام تحقیق و پژوهش می‌تواند راهگشا باشد و نظارت دقیق بر روند انجام پژوهش‌ها و حمایت از انتشار آنها در قالب کتاب ولو الکترونیک از دیگر حرکت‌های مؤثر است.
وی خاطرنشان کرد: لازم است از بعد فرهنگی به یاری رسان‌ها در خصوص نقش و جایگاه پژوهش در جامعه کار شود. اکتفا کردن به هفته پژوهش و برگزاری صرفاً چند نشست توسط دانشگاه‌ها کافی نیست.
پژوهشگر علوم ارتباطات گفت: شکل‌گیری چالش‌ها و کمپین‌هایی مانند نه به پایان نامه‌های برون سپاری در این حوزه بی‌تاثیر نخواهند بود، به طوری که تأکید بر اهمیت ارتقای علمی افراد و آثار منفی حضور و نقش آفرینی افرادی با بضاعت علمی پایین در جامعه تخصصی مربوطه به یاری فیلم‌های کوتاه می‌تواند اثرگذار باشد. در مجموع، به لحاظ عرفی، قانونی و ارتقای سطح علمی و فرهنگی لازم، این حوزه نیازمند کار و توجه جدی است.
