نماینده ویژه آمریکا در امور ایران کیست؟ فرد مناسب راهبرد «فشار هوشمندانه» بایدن
رابرت مالی که دولت بایدن تصمیم گرفته او را به عنوان نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران منصوب کند یکی از چهره‌های دخیل در مذاکره برجام است.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم- رسانه‌ها در آمریکا ساعاتی قبل‌تر گزارش دادند دولت جو بایدن قصد دارد به زودی «راب مالی»، از دستیاران سابق «باراک اوباما» را به مقام نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران منصوب کند.
«مالی»، یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد دولت اوباما در گفت‌وگوهایی بود که سال 2015 به حصول «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) منجر شد.
پدر این سیاستمدار 58 ساله یک روزنامه‌نگار یهودی بود که در مصر بزرگ شد و در سال‌های اوج جنبش «جمال عبدالناصر» برای روزنامه دولتی «الجمهوریه» کار می‌کرد. پدر مالی سال 1969، زمانی که رابرت 6 سال سن داشت زندگی‌اش را به فرانسه منتقل کرد و در آنجا روزنامه چپ‌گرای «Africasia» (آفریقا-آسیا) را پایه‌گذاری کرد.
مالی دکترایش را در رشته فلسفه سیاسی از دانشگاه آکسفورد گرفت. او در ضمن درس‌خوانده رشته حقوق در دانشگاه هاروارد است و یکی از هم‌کلاسی‌هایش در این دانشگاه رئیس آینده او، «باراک اوباما»، بود.
او در دولت «بیل کلینتون» از سال 1994 تا 1996 مدیر میز دموکراسی، حقوق بشر و مسائل بشردوستانه در شورای امنیت ملی آمریکا بود. مالی در این سمت وظیفه هماهنگ‌سازی سیاست‌ها در خصوص مسائل پناهندگان و تعیین سیاست‌های آمریکا در قبال کوبا را به عهده داشت.
اکتبر 1998 او در دولت بیل کلینتون به عنوان دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اعراب-اسرائیل منصوب شد و تا پایان این دولت در سال 2001 در همین سمت باقی ماند.
بعد از پایان دولت کلینتون، مالی مشاور «مرکز صلح و توسعه اقتصادی در خاورمیانه» شد که دفتر مرکزی‌اش در واشنگتن دی‌سی قرار داشت. اندکی بعدتر رابرت مالی مدیر برنامه خاورمیانه و آفریقای شمالی در مرکز غیرانتفاعی «گروه بین‌المللی بحران» شد.
سال 2008 که باراک اوباما وارد کارزار انتخاباتی شد رابرت مالی مشاور غیررسمی ستاد انتخاباتی او بود، هر چند که به صورت رسمی نقشی در این ستاد ایفا نمی‌کرد. با این حال، همکاری مالی با دولت اوباما از فوریه 2014 شروع شد و او مشاور مسائل خلیج فارس در شورای امنیت ملی شد.
رابرت مالی سپس از آوریل 2015 دستیار ویژه باراک اوباما در مسائل مربوط به خاورمیانه، شمال آفریقا و منطقه خلیج فارس شد. او تا چند ماه بعد که توافق هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 حاصل شد در این سمت حضو داشت. وی در مطلبی در آتلانتیک درباره توافق هسته‌ای برجام نوشت: «انتخاب واقعی در سال 2015 میان رسیدن به توافقی بود که برنامه هسته‌ای ایران را برای سال‌های طولانی محدود می‌کرد و بازرسی‌های سرزده ابدی در این کشور را تضمین می‌کرد و یا نداشتن توافق، که به معنی آن بود که محدودیتی بر برنامه ایران انجام نشود و راستی‌آزمایی‌‌های بسیار کمتری وجود داشته باشند.»
رابرت مالی نوامبر 2015 از سوی باراک اوباما به عنوان مشاور ویژه رئیس‌جمهور در امور مربوط به ائتلاف بین‌المللی مبارزه با داعش منصوب شد. بعد از اتمام دولت اوباما او به گروه بین‌المللی بحران برگشت و تا به امروز ریاست این سازمان را بر عهده داشته است.
دیدگاه کلی رابرت مالی که این روزها او را در سیبل انتقادات گروه‌های جنگ‌طلب قرار داده این است که باید با طرف‌های متخاصم با آمریکا گفت‌وگو کرد.
به عنوان مثال، او معتقد است مذاکره با فلسطینی‌ها در حال حاضر مستلزم گفت‌وگو با حماس است زیرا سازمان آزادی‌بخش فلسطین دیگر تنها نماینده مشروع مردم فلسطین به شمار نمی‌رود.
مالی درباره ایران و سوریه هم دیدگاه مشابهی دارد و خواستار گفت‌وگو با این دو کشور شده است. او بر همین اساس از دولت سابق آمریکا به دلیل دامن زدن به تنش‌ها با تهران، بدون داشتن راهبرد مشخص انتقاد کرده است.
خبر تصمیم دولت بایدن برای انتصاب مالی به عنوان نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران با انتقادهای گسترده‌ای از سوی گروه‌های افراطی در آمریکا از جمله لابی صهیونیستی «بنیاد دفاع از دموکراسی» مواجه شده. این گروه‌ها رابرت مالی را به همسویی بیش از اندازه با ایران متهم می‌کنند.
با وجود این، طرفداران رابرت مالی معتقدند که او بهترین فرد برای اعمال «فشار هوشمندانه» بر ایران است که جو بایدن گفته قصد دارد آن را به جای سیاست «فشار حداکثری» به کار بگیرد.
رابرت مالی همانند «آنتونی بلینکن» که دیدگاه‌های افراطی در خصوص ضرورت اعمال فشار بر طرف‌های متخاصم با آمریکا دارد، معتقد است که چنین فشاری را باید با همکاری شریکان و متحدان به خصوص اروپایی‌‌ها به کار گرفت، ضمن آنکه چنین فشاری نباید به صورت بی‌هدف و غیرمنسجم به کار گرفته شود بلکه باید در خدمت یک هدف گسترده و از قبل اعلام‌شده باشد.
این مسئله را یک مقام وزارت خارجه آمریکا در واکنش به انتقادها از انتصاب رابرت مالی بیان کرده است. این مقام در گفت‌وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت مالی، «کارنامه موفقی در زمینه مذاکره برای اعمال محدودیت علیه برنامه هسته‌ای ایران دارد و بلینکن اطمینان دارد که او یک بار دیگر می‌تواند این کار را انجام دهد.»
درواقع انتخاب رابرت مالی به این دلیل صورت گرفته که او یکبار موفق به مذاکره در خصوص توافقی شده که به صورت یک‌طرفه به نفع آمریکا بوده و هیچ منفعتی به ایران نرسانده است. تیم بایدن امیدوار است رابرت مالی از طریق مذاکره بتواند یکبار دیگر این تجربه را این بار در حوزه‌های موشکی و منطقه‌ای تکرار کند.
