خبرگان رهبری؛ آخرین نهادی که تاسیس شد
۱۹ آذر ۱۳۶۱ روز برگزاری نخستین انتخابات مجلس خبرگان رهبری و ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ روز صدور پیام امام خمینی و افتتاح اولین دوره این مجلس بود.
۱۹ آذر ۱۳۶۱ روز برگزاری نخستین انتخابات مجلس خبرگان رهبری و ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ روز صدور پیام امام خمینی و افتتاح اولین دوره این مجلس بود.
آخرین نهادی که در ساختار سیاسی نوپاترین نظام سیاسی جهان تشکیل شد چه بود که رهبر این ساختار نوپای سیاسی با هشدار به اعضای آن گفت: «تبهکاران و جنایت‌پیشگان بیش از هر کس چشم طمع به شما دوخته‌اند و با اشخاص منحرف نفوذی در بیوت شما با چهره‌های صددرصد اسلامی و انقلابی ممکن است خدای نخواسته فاجعه به بار آورند.»
به گزارش ایسنا، امروز ۲۴ مرداد ماه، سی و هشتمین سالروز تاسیس مجلس خبرگان رهبری در سال ۱۳۶۲ است.
مجلس خبرگان رهبری طی حدود چهار دهه گذشته تغییرات زیادی را هم از جنبه تعداد اعضاء و هم از حیث گرایش های سیاسی به خود ندیده است. ترکیب این مجلس در این مدت غالبا متشکل از دو تشکل جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده است که تقسیم کرسی ها بین این دو تشکل روحانی در ترکیب هیات رییسه و انتخاب رییس تجلی داشته است.
این مجلس از بدو تاسیس تا زمان رحلت آیت الله علی مشکینی در مرداد ۱۳۸۶ به مدت ۲۴ سال تحت ریاست ایشان اداره شد. او ریاست این مجلس در دوره های اول، دوم، سوم و بخشی از مجلس چهارم را بر عهده داشت.
حساس ترین و منحصر به فردترین تصمیم طی ادوار مجلس خبرگان رهبری در مجلس اول اتفاق افتاد. در این دوره آیت الله حسینعلی منتظری به عنوان قائم مقام رهبری و در حقیقت به عنوان جانشین امام خمینی انتخاب شد که مدتی بعد با بالا گرفتن اختلافات ایشان با بنیانگذار جمهوری اسلامی و برخی مقامات ارشد نظام و استعفای ایشان از قائم مقامی رهبری این انتخاب نیز کان لم یکن شد.
دومین تصمیم مهم این مجلس، بعد از رحلت امام خمینی رقم خورد. رهبر فقید انقلاب اسلامی دو ماه قبل از پایان مجلس اول چشم از جهان فروبست و آیت الله سیدعلی خامنه ای به عنوان رهبر جدید ایران توسط این مجلس انتخاب شد.
در مجلس دوم رد صلاحیت چند نامزد مشهور که در دوره اول عضو مجلس خبرگان بودند اتفاق افتاد. کلیه مذاکرات و اجلاس مجلس خبرگان رهبری در این دوره محرمانه شد و هیچ خبری از تصمیمات و مصوبات این مجلس در رسانه ها منتشر نشد.
آرامترین مجلس، سومین دوره مجلس خبرگان رهبری بود.
اما پر تغییرترین و طولانی ترین دوره ادوار مجلس خبرگان رهبری از حیث زمان و تغییر رییس و هیات رییسه، دوره چهارم بود. این دوره که با ریاست آیت الله علی مشکینی شروع و دوره قانونیش ۱۰ سال شد با ریاست آیات عظام اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدرضا مهدوی کنی و محمد یزدی ادامه یافت. در این مجلس هم چند اتفاق مهم افتاد. اول، رحلت آیت الله علی مشکینی و آیت الله محمدرضا مهدوی کنی. دوم، انتخاب محسن اسماعیلی تنها نماینده غیرروحانی این مجلس برای اولین بار طی چهار دوره فعالیت مجلس خبرگان و سوم افزایش اعضا از ۸۶ به ۸۸ نفر.
بنیان خبرگان
بعد از گذار انقلاب اسلامی از روزها و ماههای پرتلاطم اولیه، ساختارهای سیاسی و اداری کشور براساس قانون اساسی یکی پس از دیگری شکل گرفت و مجلس خبرگان رهبری نیز جزو آخرین ساختارهای اداری کشور بود که شکل گرفت.
اولین ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت مجلس خبرگان رهبری در ۲۱ ماده و ۶ ﺗﺒﺼـﺮه در ۱۰ مهر ۱۳۵۹ توسط شش فقیه شورای نگهبان بررسی و به تصویب رسید اما برگزاری انتخابات این مجلس به دلیل پاره ای ابهامات از جمله وجود امام خمینی و چگونگی انجام وظیفه این مجلس، دچار مرور زمان شد. این شبهه برای برخی مدیران کشور به وجود آمد که آیا برگزاری انتخابات مجلس خبرگان که وظیفه اصلی آن انتخاب رهبر و نظارت و عزل وی است به نوعی تضعیف جایگاه امام خمینی (ره) محسوب نخواهد شد؟
وزارت کشور وقت برای رفع همه ابهامات از امام خمینی اجازه گرفت و از سوی دیگر شرایط برگزاری انتخابات را به کمک شورای نگهبان فراهم کرد.
۱۰ مرداد ۱۳۶۱ علی‌اکبر ناطق نوری، وزیر وقت کشور در کابینه اول میرحسین موسوی گفت: «از نظر وزارت کشور، مقدمات کار انتخابات مجلس خبرگان انجام شده و در این مورد پس از اعلام آمادگی شورای نگهبان و اجازه امام اقدام خواهد شد.»
او در قالب نامه ای که در ۲۵ مهر ۱۳۶۱ به بنیانگذار جمهوری اسلامی نوشت از ایشان درباره تشکیل مجلس خبرگان و برگزاری انتخابات کسب تکلیف کرد و امام (ره) نیز در مورخ ۲۸ مهر ۱۳۶۱ پاسخ خود مبنی بر موافقت با برگزاری انتخابات را اعلام کردند. این نامه ۱۰ روز بعد از تصویب آیین‌نامه اجرایی انتخابات مجلس خبرگان توسط فقهای شورای نگهبان منتشر شد و شرایط را برای برگزاری انتخابات این مجلس به وجود آورد.
در پی اعلام رضایت رهبر فقید انقلاب اسلامی، وزیر کشور وقت ۱۹ آذر ۱۳۶۱ را به عنوان روز برگزاری انتخابات تعیین کرد و ثبت‌نام داوطلبان از ۱۶ آبان ماه آغاز شد و با دو بار تمدید تا اول آذر به پایان رسید. در پایان مهلت قانونی ثبت نام ها ۱۶۸ نفر برای شرکت در رقابت‌های انتخاباتی ثبت‌نام کردند که از این تعداد صلاحیت ۱۲ نفر تایید نشد.
نامزدهایی توانستند در این انتخابات شرکت کنند که طبق استنباط شورای نگهبان از اصل ۱۰۸ قانون اساسی «مجتهد در علوم فقهی» باشند. البته این برداشت از قانون به مذاق برخی گروه‌های سیاسی خوش نیامد.
مصوبه شورای نگهبان درباره شرایط نامزدهای مجلس خبرگان رهبری طبق اصل ۱۰۸ قانون اساسی به این شرح بود: «خبرگان مردم باید دارای شرط آشنایی کامل به مبانی اجتهاد با سابقه تحصیل در حوزه‌های علمیه بزرگ در حدی که بتوانند افراد صالح برای مرجعیت و رهبری را تشخیص دهند.
براساس تبصره یک این ماده تشخیص واجد بودن شرایط با گواهی سه نفر از استادان معروف درس خارج حوزه‌های علمیه است. براساس تبصره دو افرادی که رهبری صریحا و یا ضمنی اجتهاد آنان را تأیید کرده است و کسانی که در مجامع علمی و یا نزد علمای بلد خویش شهرت به اجتهاد دارند نیازمند به ارائه گواهی مذکور نمی‌باشند.
نخستین دوره انتخابات خبرگان رهبری و اولین انتخابات میان دوره ای مجلس شورای اسلامی در شرایطی در ۱۹ آذر ۱۳۶۱ برگزار شد که کشور درگیر نابسامانی و هرج و مرج ناشی از رای مجلس شورای اسلامی به عدم کفایت سیاسی سیدابوالحسن بنی صدر و برکناری وی از فرماندهی کل قوا و همپیمان شدن او با گروهک تروریستی منافقین و شکل گیری غائله پشت سر هم به همراه ترور نیروهای رده اول انقلاب و مردم عادی بود.
در همان زمان صدام حسین رییس رژیم بعث عراق که از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ سراسر نوار مرزی غرب کشورمان را به آتش کشیده بود و درصدد مشروعیت‌زدایی از نظام جمهوری اسلامی بود در پیشنهادی خواستار برگزار شدن رفراندوم در هر دو کشور ایران و عراق برای سنجش محبوبیت حاکمان هر دو کشور شد. در چنین شرایط حساسی برگزاری نخستین انتخابات مجلس خبرگان رهبری پیام محکمی به دشمنان بعثی و سایر دولت های درگیر در جنگ ایران و عراق بود.
۱۹ آذر ۱۳۶۱ روز برگزاری نخستین انتخابات مجلس خبرگان رهبری و ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ روز صدور پیام امام خمینی و افتتاح اولین دوره این مجلس بود.
۱۸ میلیون و ۱۴۰ هزار و ۹۸۵ نفر در این انتخابات شرکت کردند و در دور اول تکلیف ۷۵ کرسی این مجلس مشخص شد و تکلیف ۷ کرسی دیگر در دور دوم انتخابات تهیین گردید.
استان تهران پر نماینده‌ترین استان بود که از مجموع ۳ میلیون و ۱۸۹ هزار و ۵۳۰ رای مأخوذه ۱۳ نفر از جمله حضرات آیات عظام و حجج اسلام سیدعلی خامنه‌ای، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، علی‌اکبر مشکینی، محمد امامی کاشانی، محمد محمدی گیلانی، یوسف صانعی، محمدباقر باقری کنی، محمدباقر اسدی خوانساری، غلامرضا رضوانی، احمد آذری قمی، سیدهادی خسروشاهی و حسین راستی حائز اکثریت آرا شدند و انتخاب نفر چهاردهم در این حوزه به دور دوم رسید و مردم تهران در دور دور از بین صادق خلخالی و سیدمجید مهاجری ایروانی یکی را انتخاب کردند.
تنها خبرگزاری کشور فردای روز رای گیری در توصیف حضور مردم پای صندوق رای نوشت: «امت مسلمان ایران در سرتاسر میهن اسلامی دیروز به پای صندوق‌های رای رفتند تا بار دیگر به جهانیان شهادت دهند که در جمهوری اسلامی ایران این مردم هستند که تصمیم گرفته‌اند دین خدا را یاری دهند و نیز مردم هستند که با حضور خود در صحنه، نهادهای جمهوری اسلامی را یک به یک به دست خود مستقر می‌کنند. از ساعت ۷ صبح دیروز مسلمانان ایران برای هشتمین بار در مدت کمتر از ۴ سال به ندای امام خود لبیک گفتند و در پای صندوق‌های رای حاضر شدند تا ثبات قدم خود را در حمایت از جمهوری اسلامی به دشمنان دین خدا نشان دهند.»
خبرگزاری پارس در ادامه نوشت: «دیروز مردم مسلمان کشورمان با ریختن آرای خود در صندوق‌ها برای انتخاب خبرگان، آخرین امید دشمنان انقلاب اسلامی را به یاس مبدل کرده و با این انتخاب آینده جمهوری اسلامی را بیمه کردند. گزارش خبرنگاران جمهوری اسلامی در این زمینه حاکیست جمعیت میلیونی حزب‌الله بامداد دیروز با حرکت سیل‌آسا به سوی شعب اخذ رای و شرکت یکپارچه در انتخابات مجلس خبرگان و میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی ارادۀ خود برای پایان دادن به توطئه‌های استکبار جهانی و ایادی مزدورش علیه نظام جمهوری اسلامی ایران را به نمایش گذاشتند.»
این خبرگزاری افزود: «بر اساس این گزارش همانطور که انتظار می‌رفت علی‌رغم سرمای زمستانی شعب اخذ رای در تهران از ساعت ۷ صبح با حضور بی‌نظیر امت مبارز تهران روبرو بود و مردم از نخستین ساعات بامداد با تشکیل صف‌های طولانی در مقابل شعب اخذ رای چهرۀ شهر را دگرگون ساختند. گزارش خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی در ساعت ۸ بامداد دیروز از مقابل شعبه اخذ رای مستقر در میدان جمهوری اسلامی حاکیست که انبوه جمعیت مسلمان این منطقه با دریایی از شور و حرکت و ایمان به اسلام در کمال آرامش و نظم در دو صف خواهران و برداران در انتظار فرارسیدن نوبت خود برای دادن رای بودند.»
در پی برگزاری انتخابات اولین دورۀ مجلس خبرگان رهبری، عباس آخوندی معاون سیاسی – اجتماعی وزیر کشور وقت اعلام کرد: «استقبال مردم از شرکت در انتخابات مجلس خبرگان رهبری به حدی بوده که در هیچ‌یک از انتخابات قبلی سابقه نداشته است.»
ناطق نوری، وزیر کشور وقت نیز یک روز بعد با تایید سخنان معاونش گفت: «با فضل خدا انتخابات خبرگان و میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی به نحو احسن برگزار شد و شاید بتوان گفت از بهترین انتخاباتی بود که تا به حال هم از نظر حضور فعال مردم و هم از نظر حفظ امنیت انجام شد. خود من از چند صندوق در جنوب شهر بازدید داشتم. از اصفهان نیز دیدار کردم. در این رفراندوم مانند رفراندوم حکومت جمهوری اسلامی استقبال خوبی شد و جوابی بود به صدام که درخواست رفراندوم می‌کرد. مردم به لحاظ تقویت رهبری شرکت فعال داشتند و انگیزۀ اصلی شرکت در انتخابات نیز همین بود. مشارکت مردم طوری بود که حتی علی‌رغم تهدید گروهک‌ها و صدام که گفته بود در ایلام اگر مردم شرکت کنند بمباران می‌کنیم، هیچ کاری نتوانستند بکنند، همۀ مردم نیز در این شهر به پای صندوق‌های رای رفتند و از صحنه خارج نشدند.»
اولین افتتاح
اولین دوره مجلس خبرگان رهبری با قرائت پیام امام خمینی (ره) که در ۲۲ تیر ۱۳۶۲ صادر شد، افتتاح گردید.
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در این پیام نوشتند: «… و اکنون شما ای فقهای شورای خبرگان و ای برگزیدگان ملت ستمدیده در طول تاریخ شاهنشاهی و ستمشاهی! مسئولیتی را قبول فرمودید که در رأس همه مسؤولیت‌هاست و آغاز به کاری کردید که سرنوشت اسلام، ملت رنجدیده، شهید داده و داغدیده در گرو آن است.
تاریخ و نسل‌های آینده درباره شما قضاوت خواهند کرد و اولیاء بزرگ خدا ناظر آراء و اعمال شما می‌باشند. کوچکترین سهل‌انگاری و مسامحه و کوچکترین اعمال نظرهای شخصی و خدای نخواسته تبعیت از هواهای نفسانی که ممکن است این عمل شریف الهی را به انحراف کشاند، بزرگترین فاجعۀ تاریخ را به وجود خواهد آورد. اگر اسلام عزیز و جمهوری اسلامی نوپا به انحراف کشیده شود، سیلی بخورد و به شکست منتهی شود، خدای نخواسته اسلام برای قرن‌ها به طاق نسیان سپرده می‌شود و به جای آن اسلام شاهنشاهی و ملوکی جایگزین آن خواهد شد.
شما برگزیدگان مستضعفان می‌دانید که با کوتاه شدن دست ابرقدرت‌های چپاولگر از کشور اسلامی شما، آنان و وابستگان به آن‌ها ماهیت اسلام و قدرت الهی آن را لمس نمودند و چون افعی زخم خورده در کمین نشسته‌اند که از هر راهی بتوانند خود یا به وسیله پیروانِ از خدا بی‌خبرِ خود این نظام الهی را از مسیر خود منحرف نمایند و بالاترین انحراف که منجر به انحراف تمام ارگان‌ها می‌شود، انحراف رهبری است که امروز شما نقش اول آن را دارید.
شما دیدید و شنیدید که با اصل پنجم قانون اساسی چه مخالفت‌ها شد و چه جار و جنجال‌ها به پا کردند و بحمدالله تعالی موفق نشدند مأموریت خود را انجام دهند و اخیراً با همین تعیین خبرگان نیز مخالفت کردند و سمپاشی نمودند و بحمدالله با شکست مواجه شدند. امروز هم شما نباید از کید ساحران و وسوسۀ خناسان غافل باشید. راه خود را با قدرت الهی و تعهد به اسلام بزرگ و قوت ایمانی و روحی ادامه دهید و به هیچ چیز الا مصالح اسلام و مسلمین فکر نکنید و در این صورت خداوند تعالی پشت و پناه شماست.
توصیه به رهبر بعدی
لازم است به رهبر محترم آتیه یا شورای رهبری تذکری برادرانه و مخلصانه بدهم: رهبر و رهبری در ادیان آسمانی و اسلام بزرگ چیزی نیست که خود به خود ارزش داشته باشد و انسان را خدای نخواسته به غرور و بزرگ‌اندیشی خود وا دارد. آن همان است که مولای ما علی ابن ابی‌طالب درباره آن گوشزد فرموده است. اساساً انبیاء خدا صلوات‌الله و سلامه علیهم مبعوث شدند برای خدمت به بندگان خدا، خدمت‌های معنوی و ارشادی و اخراج بشر از ظلمات به نور و خدمت به مظلومان و ستمدیدگان و اقامه عدل، عدل فردی و اجتماعی.
شما که خود را پیروان اصحاب وحی و اولیاء عظیم‌الشأن می‌دانید و بحمدالله هستید، خود را جز خدمتگزار به ملت‌های ستمدیده ندانید و باید بدانید که تبهکاران و جنایت‌پیشگان بیش از هر کس چشم طمع به شما دوخته‌اند و با اشخاص منحرف نفوذی در بیوت شما با چهره‌های صددرصد اسلامی و انقلابی ممکن است خدای نخواسته فاجعه به بار آورند و با یک عمل انحرافی نظام را به انحراف کشانند و با دست شما به اسلام و جمهوری اسلامی سیلی زنند.
الله الله در انتخاب اصحاب خود، الله الله در تعجیل تصمیم‌گیری خصوصاً در امور مهمه و باید بدانید و می‌دانید که انسان از اشتباه و خطا مصون نیست. به مجرد احراز اشتباه و خطا از آن برگردید و اقرار به خطا کنید، که آن کمال انسانی است، توجیه و پافشاری در امر خطا، نقص و از شیطان است. در امور مهمه با کارشناسان مشورت کنید و جانب احتیاط را مراعات نمایید. اینجانب مطالبی را در ۳۰ صفحه به عنوان وصیت‌نامه نوشته‌ام و یک نسخه آن را در مجلس مبارک خبرگان امانت می‌گذارم که پس از مرگ اینجانب منتشر خواهد شد. …»
در اولین نشست مجلس خبرگان رهبری، آیت‌الله علی‌اکبر مشکینی به عنوان رییس، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی نایب رئیس و آقایان مؤمن و طاهری خرم‌آبادی، به عنوان منشی هیات رییسه انتخاب شدند. این دوره از مجلس خبرگان سه اجلاس فوق‌العاده برگزار کرد. اجلاس اول ۱۹ آبان ۱۳۶۴ بود که در آن آیت‌الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری انتخاب شد، هرچند بعدها حوادثی پیش آمد که منجر به استعفای آیت‌الله منتظری و عزل وی از قائم مقامی رهبری شد.
دومین اجلاس در خرداد ۱۳۶۸ برای تعیین دومین رهبر جمهوری اسلامی پس از رحلت امام بود و سومین اجلاسیه هم در مرداد ۱۳۶۸ بعد از تصویب بازنگری قانون اساسی برگزار شد.
تعداد جلسات رسمی این مجلس، هر سال یک جلسه و در مجموع هشت جلسه بود و سه جلسه فوق‌العاده در مجموع ۱۱ جلسه برگزار کرد.
نخستین مجلس خبرگان رهبری، علاوه بر تنظیم و تصویب مقدماتی آیین‌نامه خود و تاسیس دبیرخانه‌ای دائمی در قم، چند مصوبه مهم و سرنوشت‌ساز داشت.
مهم‌ترین و سریع‌ترین مصوبه خبرگان اول به دنبال درگذشت رهبر انقلاب و بلافاصله پس از آن در انتخاب رهبر جدید بود. در چهاردهم خرداد سال ۱۳۶۸ و به دنبال رحلت امام خمینی و در حالی که هنوز مراسم تشییع پیکر ایشان برگزار نشده بود، مجلس خبرگان رهبری بلافاصله تشکیل جلسه داد و آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رییس‌جمهوری وقت را به عنوان رهبر جدید جمهوری اسلامی ایران انتخاب کردند. در پی این انتخاب اکثر مراجع تقلید با صدور پیام‌هایی به رهبری جدید، بر تصمیم خبرگان صحه گذاشته و با رهبری جدید بیعت کردند.
پس از برگزاری همه‌پرسی قانون اساسی در ۶ مرداد ۱۳۶۸ خبرگان رهبری در اجلاسیه فوق‌العاده‌ای بار دیگر رهبری آیت‌الله خامنه‌ای را مورد تایید قرار داد. از آنجا که انتخاب رهبر جدید در زمانی انجام گرفت که هنوز قانون اساسی تغییر نکرده بود و در آن قانون مرجعیت از شرایط رهبری بود، تایید مجدد خبرگان برای جلوگیری از شبهات احتمالی انجام شد.
کمیسیون های خبرگان
مجلس خبرگان قانون اساسی دارای شش کمیسیون تخصصی است.
کمیسیون اصل ۱۰۸ قانون اساسی. برای بررسی و تدوین قوانین مربوط به خبرگان از جمله انتخابات و آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان تشکیل می‌شود. اعضای اصلی این کمیسیون ۱۱ نفر و اعضای علی‌البدل چهار نفر هستند.
کمیسیون امور مالی و اداری. به بررسی امور مالی و اداری می‌پردازد، دارای ۹ عضو اصلی و سه عضو علی‌البدل است.
کمیسیون اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسی. به منظور آمادگی خبرگان برای اجرای اصل ۱۰۷ و شناخت حدود و شرایط مذکور در اصول ۵ و ۱۰۹ قانون اساسی، کمیسیونی مرکب از ۱۱ عضو اصلی و چهار عضو علی‌البدل، تشکیل می‌شود تا درباره همه موارد مربوط به شرایط و صفات رهبر و درباره همه کسانی که در مظان رهبری قرار دارند، تحقیق و بررسی کرده و نتایج آن را به هیات رییسه ارائه میدهد.
گزارش این کمیسیون، سری تلقی می‌شود و به صورت اسناد طبقه‌بندی شده، حفاظت می‌شود و بدون تصویب مجلس خبرگان در اختیار دیگری قرار نمی‌گیرد مگر رهبری که عنداللزوم به اطلاع ایشان می‌رسد.
کمیسیون سیاسی – اجتماعی. جهت آگاهی مستمر اعضای مجلس خبرگان از تحولات مهم داخلی و جهانی، به ویژه در زمینه مسائل سیاسی، فرهنگی، مدیریتی، امنیتی و اقتصادی تشکیل می‌شود و موظف است با تشکیل جلسات با حضور نخبگان و مسئولان امور سیاسی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، مسائل مهم داخلی و جهانی را که به نحوی به انجام وظایف خبرگان به ویژه وظایف مذکور در اصول ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسی، مربوط می‌شود، مورد بررسی قرار می دهد و گزارش آن را به هیات رئیسه می دهد تا در اولین اجلاسیه خبرگان به اطلاع اعضاء رسد.
کمیسیون تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون اساسی. به منظور اجرای اصل ۱۱۱ قانون اساسی و برای نظارت بر استمرار شرایطی که در اصول ۵ و ۱۰۹ قانون اساسی برای رهبری ذکر شده و تصمیم‌گیری در مورد فقدان آن تشکیل می‌شود. تحقیقات و مذاکرات این کمیسیون نیز محرمانه است.
اعضای خبرگان از طریق این کمیسیون، موضوع نظارت بر رهبری را اجرایی می‌کند. این کمیسیون هرگونه اطلاعات لازم در رابطه با اصل ۱۱۱ را در محدوده قوانین و موازین شرعی، تحصیل کرده و نسبت به صحت و سقم گزارش‌های مربوطه بررسی لازم را به عمل می آورد. سایر اعضای خبرگان نیز، اطلاعات خود را در خصوص اصل ۱۱۱ در اختیار این کمیسیون قرار می‌دهند.
کمیسیون مذکور بعد از بررسی و تحقیق در صورتی که مطالب مذکور را برای تشکیل اجلاس خبرگان کافی نداند، موضوع را با عضو یا اعضای خبرگان که اطلاعات را در اختیار گذارده‌اند در میان می‌گذارد و توضیحات خود را ارائه می‌کند و در صورتی که آنان قانع نشدند، اگر اکثریت نمایندگان، تقاضای تشکیل جلسه فوق‌العاده را کنند، اجلاسیه مجلس خبرگان، برگزار می‌شود.
کمیسیون بررسی راه‌های پاسداری و حراست از ولایت فقیه. به منظور بررسی راه‌های مناسب پاسداری و حراست از ولایت فقیه، تشکیل می شود.
اهم وظایف این کمیسیون که به هیات رئیسه ارائه می شود به شرح زیر است:
تحقیق و پژوهش در موضوع حکومت اسلامی، بالاخص ولایت فقیه، تألیف و نشر آن به صورت‌های مناسب و پاسخ به شبهات
معرفی ولایت فقیه در مجامع علمی داخل و خارج کشور و در سطح عموم مردم
بررسی شیوه‌های مناسب تدریس و ترویج اندیشه حکومت اسلامی و ولایت‌فقیه، در سطوح مختلف تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان و نیز در سطح رسانه‌های عمومی، خصوصاً صدا و سیما و ارائه راهکارهای مناسب به هیات رئیسه مجلس خبرگان.
مجلس خبرگان رهبری در حال حاضر در پنجمین دوره خود به ریاست آیت الله احمد جنتی به سر می برد. این مجلس از اسفند ۱۳۹۴ تاکنون در جریان است.
انتخابات ششمین دوره این مجلس در سال ۱۴۰۲ برگزار می شود.
محل تشکیل اجلاس مجلس خبرگان رهبری ساختمان قدیم مجلس شورای اسلامی واقع در خیابان امام خمینی روبروی دانشکده افسری امام علی (ع) است.
منابع:
سایت مجلس خبرگان رهبری
صحیفه امام، ج۱۸، ص ۵ تا ۷
هاشمی، حقوق اساسی، ۱۳۸۶، ص ۳۵ و ۴۴
سایت شورای نگهبان. مصوبات قانونی مربوط به مجلس خبرگان رهبری
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی. ماده ۱۰۷ سابق و فعلی قانون اساسی
