پشت پرده اعتراض به برگزاری یک آزمون کلیدی در دانشگاه آزاد/ جنجال بی‌فرجام

علی رغم تاکید مسئولان دانشگاه آزاد مبنی بر رعایت کامل و دقیق پروتکل‌های بهداشتی در برگزاری حضوری آزمون جامع دکتری دانشجویان این دانشگاه، همچنان تعدادی از دانشجویان به بهانه شیوع کرونا ویروس، مخالف برگزاری حضوری این آزمون هستند و تلاش دارند با روش‌ها و ابزارهای مختلف از جمله فشارهای رسانه‌ای و رایزنی با برخی مسئولان غیردانشگاهی و غیرکارشناس، با ارائه راهکارها و پیشنهادهای خارج از قواعد و مقررات آموزشی، مسئولان دانشگاه آزاد را از تصمیم خود منصرف کنند! به گزارش ایسنا، حدود دو سالی می شود که بلایی به نام “ویروس کرونا”  به جان کشورها افتاده و تمامی قواعد و قوانین رایج بخش‌ها و ارکان مختلف جامعه را تحت‌الشعاع قرار داده است. دانشگاه‌ها و مراکز علمی هم از این مساله مستثنی نبودند و برای ادامه فعالیت‌های خود تلاش کردند برخی قوانین آموزشی سابق را نادیده بگیرند و متناسب با شرایط؛ قواعد و دستورالعمل‌های جدیدی را تدوین کنند. در همین راستا “آموزش مجازی “یا الکترونیکی یکی از سیاست‌های کارآمدی بود که دانشگاه‌های ایران هم راستا با دانشگاه‌های دنیا برای ادامه فعالیت‌های خود در پیش گرفتند و در همان ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا اغلب دانشگاه‌ها به این روش آموزش‌های خود را ارائه دادند؛ به این ترتیب سبکی که در شرایط عادی و به دور از کرونا، یک برنامه بلند مدت و چشم‌انداز دور برای دانشگاه‌ها به شمار می‌رفت، با کم و کیف متفاوت در آموزش عالی ایران نهادینه شد و به تبع آن تمامی فعالیت‌های مربوط به امور آموزشی و پژوهشی دانشجویان نیز به صورت “آن‌لاین” دنبال شد. اگر چه دانشگاه‌های ما علی رغم انواع مشکلات و موانع زیرساختی در حوزه آموزش مجازی طی دو سال دروان شیوع کرونا به هیچ عنوان تعطیل نشدند و فعالیت‌های خود را ادامه دادند، اما این مراکز از چالش‌ها و تبعات این شیوه نوین آموزشی نیز در امان نبودند. یکی از این چالش‌ها نوع برگزاری انواع آزمون‌ها از جمله آزمون‌های ارزیابی دانشجویان بود و هر از گاهی شاهد اعتراضات دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف بودیم. در واقع نگرانی از ابتلا به کرونا در پیک‌های مختلف شیوع آن، از جمله  دلایل اعتراض دانشجویان، داوطلبان و خانواده‌ها به برگزاری آزمون‌های مختلف بود که طی دو سال گذشته با آن مواجه بودیم به همین جهت نیز همواره شاهد لغو و یا تعویق زمان برگزاری آزمون‌های مختلف از سوی دانشگاه‌ها و ستاد مرکزی مبارزه با کرونا بودیم که تعویق چندین مرتبه زمان برگزاری کنکور ۹۹، آزمون‌های بین‌المللی، آزمون‌های استخدامی، آزمون‌های پایان ترم دانشجویان از جمله این تصمیمات بودند. اگر چه حواشی اعتراض به برگزاری برخی از این آزمون‌ها در سال گذشته به دلیل دخالت‌های غیرکارشناسانه و منفعت‌طلبانه برخی افراد مسئول و غیرمسئول بیشتر شد و موضوع را بحرانی‌تر کرد؛ اما به دلیل اینکه دانشگاه‌ها و مسئولان آموزش عالی و آموزش پزشکی تجربه‌ی قرار گرفتن در شرایط بحرانی و همچنین برگزاری آزمون در چنین شرایطی نداشتند اغلب خود را با خواسته‌های مطرح شده مطابقت می‌دادند. مسئولان آموزش عالی اما، امروزه با گذشت حدود دو سال از شیوع کرونا تاکید دارند تجربه برگزاری آزمون‌های حضوری را در سال گذشته بدست آورده‌اند و بر این اساس دلیلی برای برگزاری مجازی و غیرحضوری برخی آزمون‌های کلیدی، حساس و مهم خود نمی‌بینند. یکی از این آزمون‌های حاشیه دار، “آزمون جامع دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد ” است که چند ماهی است به یکی از بحث‌های حاشیه‌ای و تنش‌زای آموزش عالی تبدیل شده است. ماجرا از این قرار است که دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد همانند سایر دانشجویان دانشگاه‌های دولتی در صورتی که واحدهای نظری خود را با موفقیت گذرانده باشند و میانگین کل نمرات آنها کمتر از ۱۶ نباشد، ملزم هستند پیش از وارد شدن به دوره پژوهشی و شروع رساله در مهلت مقرر در آزمون ارزیابی جامع (شامل آزمون‌های کتبی و شفاهی) شرکت کنند تا توانمندی‌های آموزشی، پژوهشی، تجزیه و تحلیل مسائل تخصصی با رویکرد علمی آنها مورد سنجش و ارزیابی قرار بگیرد.  بر این اساس ارزیابی جامع حداکثر دو نوبت در سال (در هر نیمسال یکبار و با حداقل فاصله زمانی ۴ ماه) برگزار می‌شود. در واقع دانشجو موظف است تا پس از اتمام دروس آموزشی (در نیمسال دوم) برای شرکت در ارزیابی جامع (در نیمسال سوم) اقدام کند. همچنین گروه آموزشی ذیربط موظف است برنامه‌ریزی لازم برای برگزاری آزمون جامع را در مهلت مقرر فراهم و زمان مربوطه را کتباً به دانشجو ابلاغ کند. برگزاری آزمون جامع بعد از نیمسال سوم در موارد خاص و تنها با تایید گروه و مجوز شورای آموزشی دانشگاه امکانپذیر خواهد بود و چنانچه صلاحیت علمی دانشجو پس از دوبار ارزیابی جامع احراز نشود، دانشجو از ادامه تحصیل محروم می‌شود. وزارت علوم در آیین نامه دوره دکتری تخصصی، در تشریح اهداف برگزاری آزمون جامع دکتری تاکید دارد: ” ارزیابی جامع به منظور احراز قابلیت‌های آموزشی و پژوهشی دانشجو است این آزمون باید به گونه‌ای باشد تا توانمندی، تحلیل و استنباط دانشجو از نظر اساتید راهنما و مشاور و ۳ نفر از اعضای هیئت علمی با پیشنهاد گروه و تأیید معاون آموزشی مؤسسه برای آغاز فعالیت پژوهشی سنجیده شود”.  اگر چه مدل واحدی برای برگزاری این آزمون در دانشگاه‌ها وجود ندارد و این مراکز در برگزاری آن، بر آیین نامه‌های داخلی خود تکیه می‌کنند اما با این حال مراحل برگزاری این آزمون در تمامی دانشگاه‌ها مشابه است و شرکت و قبولی در این آزمون در تمامی دانشگاه‌های کشور شرط ورود به مرحله پژوهش و دفاع از رساله عنوان شده است.  از آنجایی که آزمون جامع در مقطع دکتری باید به گونه‌ای برگزار شود که سطح بینش و استنباط دانشجو در دروس دوران تحصیل وی در دانشگاه را ارزیابی شود، در نتیجه دانشگاه‌های بزرگ اغلب به منظور حفظ کیفیت آموزشی در برگزاری این آزمون، حساسیت‌های بالایی دارند. به گونه‌ای که علارقم شرایط کرونایی کشور بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ کشور از جمله دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشرو در عرصه آمار تربیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی علارقم یکبار تعویق، این آزمون را با رعایت دقیق دستورالعمل های بهداشتی در تیر ماه سال جاری به صورت حضوری برگزار نمود.  نمونه دیگر آن دانشگاه تربیت مدرس است که دکتر محمدرضا کلباسی معاون آموزشی این دانشگاه نیز به عنوان یکی از دانشگاه‌های تحصیلات تکمیلی کشور به ایسنا گفت: نحوه برگزاری بخش کتبی آزمون جامع دانشجویان دکتری این دانشگاه به گروه‌های دانشکده‌ها واگذار خواهد شد اما بخش آزمون شفاهی را به صورت حضوری برگزار خواهیم کرد. در حالی که دانشگاه‌ها بر اساس پروتکل‌های خود می‌توانند در مورد مسایل داخلی خود تصمیم‌گیری کنند، اما آزمون جامع دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد تحت تأثیر بحران کرونا قرار گرفت و پس از تعویق چند باره بر اساس آخرین اعلام دانشگاه آزاد اسلامی، قرار است در تمام واحدهای این دانشگاه؛ شهریورماه به صورت حضوری برگزار شود. پس از این جریان؛ تصمیم دانشگاه آزاد منبی بر برگزاری حضوری آزمون جامع به یکی از موضوعات حاشیه‌ای چند ماه اخیر دانشگاه تبدیل شده است به طوری که در یک طرف، جریان تعدادی از دانشجویانی قرار دارند که تاکید می‌کنند برگزاری این آزمون در شرایط کرونایی کشور سلامت آنها را تهدید می‌کند و در طرف دیگر مسئولان دانشگاه هستند که تاکید می‌کنند آزمون جامع دکتری به دلیل اهمیت و حساسیتی که دارد باید با رعایت دقیق دستورالعمل‌های بهداشتی به صورت حضوری برگزار شود. اصرار معترضان به تصمیم دانشگاه آزاد برای برگزاری حضوری این آزمون نیز تا جایی پیش رفته که برخی دانشجویان این دانشگاه، علاوه بر راه‌اندازی پویش‌ها و هشتگ‌های فراوان مجازی و رسانه‌ای کردن موضوع،  دست به دامان مسئولان مختلف کشور شده و در نامه‌ای به نمایندگان مجلس، وزیر علوم، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و رئیس‌جمهور خواستار جایگزینی میانگین نمرات به جای آزمون جامع دکتری شدند! به طوریکه مجتبی توانگر نماینده مجلس شورای اسلامی که تا چندی پیش خود از مدیران میانی دانشگاه آزاد بود هفته پیش طی نامه‌ای به رییس دانشگاه، ضمن مخالفت با برگزاری حضوری آزمون جامع  خواستار جایگزین کردن میانگین نمرات دوره آموزشی به جای آزمون جامع شد! توانگر در نامه خود آورده است؛ “باتوجه به اوج گیری بحران بیماری کرونا در این روزها و انتشار آمارهای نگران‌کننده از میزان ابتلا و مرگ و میر ناشی از آن و تصمیم‌گیری دانشگاه آزاد برای برگزاری حضوری آزمون جامع دکتری (بخش کتبی)  تبعات گسترده و جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته و جرقه ایجاد بحرانی جدید در ابتلای دانشجویان دانشگاه‌ها به جهش‌های نو و خطرناک بیماری کرونا خواهد شد”. وی به رییس دانشگاه آزاد پیشنهاد کرد؛ چنانچه جایگزین نمودن میانگین نمرات دوره آموزشی به جای آزمون جامع عملیاتی نشود و به لحاظ قوانین و مقررات آزمون‌ها، قابلیت اجرا ندارد حداقل با برگزاری آزمون جامع (در بخش کتبی) به صورت مجازی موافقت فرمایید تا از میزان نگرانی و اضطراب دانشجویان دکتری نسبت به حفظ سلامت جان خود و خانواده‌هایشان کاسته شود. به گزارش ایسنا، از دیگر مسئولان مخالف برگزاری حضوری آزمون جامع دانشگاه آزاد، رحمت‌الله حافظی عضو اسبق شورای شهر تهران بود که در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت؛ “دانشگاه آزاد قصد برگزاری آزمون جامع دکتری را دارد، در مقطعی که تلفات روزانه کرونا حداقل دویست نفر بود این آزمون لغو شد. حال که تلفات روزانه بیش از ۵۰۰ نفر است، با چه منطقی این اقدام صورت می پذیرد؟ دکتر طهرانچی، جنابعالی مسئولیت تلفات این آزمون را می‌پذیرید؟” اگر چه اعتراض تعدادی از دانشجویان دانشگاه آزاد به برگزاری حضوری آزمون جامع نتوانست عکس‌العمل و همراهی مسئولان اصلی تصمیم گیر و تاثیرگذار در این رابطه از جمله ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت بهداشت را به همراه داشته باشد اما اصرار آنها برای تحت فشار گذاشتن مسئولان دانشگاه برای تغییر تصمیم آنها با روش‌های دیگری از جمله راه‌اندازی کمپین‌ها و هشتگ‌های مختلف همچنان ادامه دارد و بعید نیست نگرانی از ابتلا به ویروس کرونا صرفاً بهانه و وسیله‌ای باشد تا این آزمون مهم دوره دکتری لغو و جایگزین غیرعلمی برای آن قرار بدهند چرا که اغلب این دانشجویان در سنینی قرار دارند که علاوه بر توانایی مراقبت از خود و رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی، همواره در پست‌های و مشاغل سازمانی و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی حضور دارند! بنابراین حضور چند ساعته در شرایط کاملا بهداشتی نمی‌تواند دلیلی منطقی برای به کرسی نشاندن این اعتراض واقع شود! به همین جهت هفته پیش مسئولان ارشد دانشگاه آزاد با تکیه بر منطق حفظ کیفیت آموزشی و رعایت دقیق استاندارها، قواعد و قوانین خود در آخرین بخشنامه خود اعلام کرد؛ با توجه به اینکه شیوع سویه دلتا کرونا در کشور تشدید شده و ستاد ملی مبارزه با کرونا محدودیت‌های جدیدی را برای این چند روز آتی اعمال کرده است، بر این اساس مقرر گردید که زمان برگزاری آزمون جامع از هفته اول شهریور به هفته سوم یا چهارم شهریور موکول شود. این موضوع چندی قبل از سوی سازمان مرکزی به روسای استانی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شده است. با این تفاوت که آزمون جامع به صورت “کتبی” است ولی طرح تعاون استانی نیز برای آن اجرا می‌شود.  دکتر احمد حیدری سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی طی گفت و گویی که با ایسنا داشت راجع به طرح تعاون استانی توضیح داد: بر اساس این طرح، اگر دانشجویی شهر محل زندگی با شهر محل تحصیلش متفاوت است، بنا به هماهنگی‌هایی که با معاونین آموزشی استان‌ها انجام شده، می‌تواند سؤالات را در شهر سکونتش پاسخ دهد تا در این شرایط کرونایی، نیازی به رفت‌وآمد دانشجویان نباشد. سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه این آزمون با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار می‌شود گفت: در سال جاری کنکور سراسری با حضور بیش از یک میلیون داوطلب، کنکور کارشناسی ارشد با حضور حدود ۴۰۰ هزار نفر برگزار شد و آزمون‌های دیگر مانند آموزش و پرورش نیز برگزار شد. آزمون جامع نیز فقط برای عده‌ای از دانشجویان مقطع دکتری است که معمولا تعداد آنها در هر واحد به ۲۰ نفر هم نمی‌رسد. پس ‌می‌توان برای این تعداد کم، آزمون را با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی و فاصله گذاری اجتماعی برگزار کرد.  وی با بیان اینکه آزمون جامع یکی از اصلی‌ترین مراحل تحصیلی دوره دکتری است، خاطرنشان کرد: با توجه به اهمیت علمی این آزمون، به هیچ وجه نمی‌توان آزمون جامع را شفاهی برگزار کرد یا اصلا برگزار نکرد. چراکه درس دوره دکتری تخصصی ناتمام می‌ماند. پس حتما قوانین باید رعایت شود و آزمون جامع به صورت کتبی برگزار شود. البته تمامی پروتکل‌های بهداشتی نیز باید با تمام دقت رعایت شود. البته  بخش شفاهی آزمون جامع نیز به صورت مجازی برگزار خواهد شد. به گزارش ایسنا، موضوع برگزاری حضوری آزمون جامع دکتری دانشگاه آزاد در حالی این روزها به یکی از مسائل بحث برانگیز آموزش عالی مطرح شده است که این دانشگاه علاوه بر تعویق مکرر زمان برگزاری آزمون به دلیل شیوع کرونا ویروس، بارها اعلام کرده است که این آزمون را با رعایت کامل و دقیق پروتکل های بهداشتی برگزار خواهد کرد و با توجه به محدود بودن تعداد دانشجویان شرکت کننده آزمون جامع در واحدهای مختلف دانشگاه، امکان اجرای دقیق این پروتکل‌ها وجود دارد. بنابراین  دلیلی برای نگرانی دانشجویان وجود ندارد.  ضمن اینکه دانشگاه‌های کشور طی دو سال اخیر تجربه برگزاری آزمون‌های حضوری در شرایط کرونا را کسب کرده‌اند و امسال نیز در حالی که کشور از نظر شیوع کرونا پیک‌های مختلف کرونا را تجربه کرده هیچ نوع آزمون ملی و داخلی ما که بعضاً داوطلبان میلیونی داشت حذف نشدند که نمونه بارز آن آزمون استخدامی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی بود که دو هفته پیش در شرایط شیوع پیک پنجم کرونا برگزار شد، بنابراین با توجه به اینکه نمی‌توان در خصوص آینده کرونا تصمیم‌گیری کرد، دور از انتظار نیست که این مراکز بخواهند برای خدشه‌دار نشدن کیفیت آموزشی دانشجویان و رعایت حداقل استانداردهای آموزشی در خصوص برخی برنامه‌ها و آزمون‌های کلیدی و مهم خود حساسیت بیشتری داشته باشند و تصمیمات مستقلی بگیرند.  ضمن این که این اعتراضات در حالی مطرح می‌شود که متولی تامین سلامت جامعه و مسئول نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مراکز و بخش‌های مختلف از جمله دانشگاه‌ها، وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا است و این  مسئولان همانند سایر آزمون‌های جاری، می‌توانند نظارت‌های خود را در برگزاری آزمون‌های مهم دانشگاه‌ها از جمله آزمون جامع دکتری دانشگاه آزاد تقویت کنند.  به همین جهت بر اساس اصل رعایت استقلال دانشگاه‌ها و اختیار آنها در اجرای سیاست‌های داخلی خود در عرصه‌های علمی و آموزشی، به نظر می‌رسد افراد غیرمسئول در عرصه آموزش عالی که بعضاً تجربه انجام فعالیت‌های علمی و آموزشی ندارند از ارائه راهکارهای غیرعلمی و اظهارنظرهای غیرکارشناسانه در مورد موضوعات دانشگاهی خودداری کنند تا فضای آکادمیک کشور بیش از این دچار نگرانی و تشویش نشود