خانه سازی چینی ها در ایران صحت دارد؟
پیگیری‌های همشهری حاکی از این است که وزارت راه و شهرسازی برای مشارکت چینی‌ها در مسکن دولتی ایران مذاکره رسمی نداشته است
مسکن دولتی چینی
به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، رکورد سریع‌ترین ساختمان‌سازی جهان به چینی‌ها اختصاص دارد و گفته می‌شود برای ساخت ۴ میلیون واحد مسکن دولتی نیز با چینی‌ها مذاکره شده تا ضمن انتقال تکنولوژی‌های مدرن، در احداث این ساختمان‌ها نیز مشارکت کنند. اما جدا از این که انتقال شیوه ساخت مسکن چینی به این آسانی‌ها نیست، پیگیری‌های همشهری نیز از ابهام در اصل مشارکت با چینی‌ها در مسکن‌سازی حکایت دارد.
ورود چینی‌ها به ساخت مسکن دولتی در ایران داغ‌ترین شایعه‌ای است که از دو روز پیش و پس از اظهارنظر یک عضو کمیسیون عمران مجلس منتشر شد، اما پیگیری‌های همشهری از مجلس و وزارت راه‌وشهرسازی نشان می‌دهد که مذاکره با چینی‌ها و تمایل همکاری با صنعتی‌سازان مسکن چینی فقط در حد صحبت وزیر راه‌وشهرسازی در نشست کمیسیون عمران بوده و وزارت راه‌وشهرسازی نیز به‌صورت رسمی هیچ اقدام یا حرکتی در این زمینه انجام نداده است.
معجزه چینی به مسکن ایران می‌رسد؟
در دو روز اخیر، نخستین اظهارنظر در مورد مذاکره با چینی‌ها برای ورود به ساخت مسکن دولتی در ایران از سوی اقبال شاکری، عضو کمیسیون عمران مجلس مطرح شد. اما این نماینده مجلس در پاسخ به همشهری در مورد جزئیات این مذاکرات گفت: این موضوع را وزیر راه‌وشهرسازی در نشست اخیر خود با اعضای کمیسیون اعلام کرده و جزئیاتی در مورد آن نگفته است؛ اما فقط منحصر به شرکت‌های چینی نیست و شرکت‌های دارای تکنولوژی در سایر کشورها نیز امکان مشارکت در ساخت مسکن ایران با شرط انتقال تکنولوژی را دارند. شاکری با تأکید بر اینکه انتقال تکنولوژی شرط اصلی موافقت با حضور خارجی‌ها در ساختمان‌سازی ایران است، افزود: جزئیات مربوط به مذاکرات این حوزه باید از سوی وزارت راه‌وشهرسازی استعلام شود.
در ادامه همشهری در تماس با مسئولان وزارت راه‌وشهرسازی، پیگیر چندوچون مذاکره با چینی‌ها برای صنعتی‌سازی مسکن در ایران شد اما بعد از استعلام از چندین مسئول و منبع آگاه، به این نتیجه رسید که در مجموعه وزارت راه‌وشهرسازی هیچ اقدام یا صحبت رسمی در مورد مذاکره با خارجی‌ها به‌خصوص چینی‌ها برای ورود به موضوع مسکن دولتی انجام نشده و ورود چینی‌ها به ساختمان‌سازی در ایران باوجود بحث‌های داغی که در فضای مجازی درست کرده است، موضوع بزرگ و بااهمیتی محسوب نمی‌شود.
مسکن ایرانی و صنعتی‌سازی
در سال‌های اخیر، صنعتی‌سازی ساختمان به‌جایی رسیده که بیش از ۹۵ درصد سازه به‌صورت پیش‌ساخته در کارخانه به محل پروژه منتقل و مونتاژ می‌شود و عملا استفاده از نهاده‌های ساختمانی اعم از مصالح و نیروی کار در محل پروژه به حداقل رسیده است، اما در ایران نخستین‌بار حوالی سال ۱۳۴۷ و در جریان شهرک‌سازی‌های آن دوره، تکنولوژی ساختمان‌سازی صنعتی از کشورهای اروپایی وارد شد و پس از آن نمونه مدرن صنعتی‌سازی انبوه ساختمان، در جریان احداث مسکن مهر اوایل دهه ۹۰ توسط یک شرکت ترکیه‌ای با عنوان شیوه قالب تونلی به ایران راه پیدا کرد و برخی از سازندگان ایرانی نیز تکنولوژی آن را خریداری کردند. در این شیوه به‌دلیل اینکه اجرای سازه هیچ انعطافی برای تغییرات آتی ندارد، عملا موردپسند سبک زندگی ایرانی نیست. فعالان صنعتی‌سازی ساختمان می‌گویند در دوره‌ای که یک شرکت ترکیه‌ای با تکنولوژی قالب تونلی پیمانکاری احداث مسکن مهر در شهرهای جدید پرند و پردیس تهران را برعهده گرفت، برخی از شرکت‌های ایرانی نیز بدون تحقیقات جامع درباره این تکنولوژی دست‌به‌کار واردکردن دانش سیستم‌های قالب تونلی شدند؛ درحالی‌که انعطاف‌ناپذیری این سیستم برای تغییر در سازه، بزرگ‌ترین ایراد آن محسوب می‌شود و عملا با فرهنگ ایرانی که علاقه‌مند به بازسازی دوره‌ای و تغییرات دکوراسیون است، هیچ سنخیتی ندارد. اکنون نیز، گرچه گفته می‌شود وزارت راه‌وشهرسازی به صنعتی‌سازان خارجی به‌خصوص شرکت‌های چینی برای مشارکت در ساخت مسکن دولتی چراغ سبز نشان داده اما پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد جدا از اینکه چراغ سبز وزارت راه‌وشهرسازی به چینی‌ها، چیزی فراتر از اظهارنظر رستم قاسمی در کمیسیون عمران مجلس نبوده است، ملزومات تکنولوژی صنعتی‌سازی چینی نیز تداخل‌های جدی با وضعیت صنایع وابسته صنعت ساختمان در ایران و خواست ذینفعان این صنایع دارد و به‌ویژه از منظر تأثیری که بر اشتغال صنعت ساختمان و صنایع وابسته دارد، به‌راحتی نمی‌تواند جای پای محکمی در ایران پیدا کند.
در آن سوی ماجرا، تقریبا یک‌سال از زمانی که چینی‌ها یک بیمارستان موقت ۱۵۰۰ تختخوابی را ظرف ۵ روز تکمیل و تجهیز کردند می‌گذرد. پیش از آن هم چینی‌ها بارها رکورد ساخت سریع ساختمان‌های بلندمرتبه را شکسته بودند و به‌عنوان‌مثال حدود ۵ سال پیش، یک هتل‌آپارتمان ۱۵ طبقه‌ای در شانگهای را با مونتاژ قطعات فلزی و بتنی بزرگ پیش‌ساخته در کارخانه، فقط در ۶شبانه‌روز احداث کردند. این سازه که در برابر ۹ ریشتر زلزله مقاوم است، با ۴۶ ساعت سفت‌کاری و ۷۲ ساعت نازک‌کاری احداث شده و تجهیز و جمع‌آوری کارگاه آن نیز ۲۴ ساعت طول کشیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد پس از اجرای برجام، شرکت چینی مجری این ساختمان، برای انتقال این تکنولوژی صنعتی‌سازی ساختمان به یک شرکت ایرانی به قیمت ۵۰میلیون دلار موافقت کرده و حتی برای فروش خط تولید به‌بهای ۳۵ میلیون دلار نیز موافق بوده اما شرکت ایرانی که موفق شده بود یک واحد مسکونی پیش‌ساخته را ظرف ۷روز در پارک فناوری پردیس احداث کند حاضر به خرید این تکنولوژی نشد و بر بومی‌سازی این تکنولوژی‌ها با مصالح و فرهنگ ایرانی تمرکز کرد.
صنعتی چینی و سنتی ایرانی
شواهد حاکی از این است که باوجود چند دهه صنعتی‌سازی مسکن در ایران، شکل پیشرفته احداث انبوه ساختمان در کشورمان به یک دهه هم نمی‌رسد و تعامل میان سازندگان ایرانی و صنعتی‌سازان مسکن در ترکیه و چین در سال‌های اخیر جدی‌ترین نمونه‌های ورود تکنولوژی صنعتی‌سازی مسکن به ایران بوده است؛ اما این شیوه‌ها نیز از یک‌سو با فرهنگ زندگی ایرانی مغایرت‌هایی دارند و از سوی دیگر معادلات بازار را برای صنایع وابسته به ساختمان و ذینفعان این صنایع به‌نحوی تغییر می‌دهند که هزینه رایج‌شدن این تکنولوژی‌ها را افزایش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، در جریان ساخت سازه ۱۵ طبقه‌ای هتل‌آپارتمان چینی در ۶ شبانه‌روز، ۹۹ درصد این مصالح در کارخانه به سازه تبدیل شده و به‌طور مفید در ساختمان به‌کاررفته و فقط یک‌درصد مصالح به نخاله تبدیل شده است؛ درحالی‌که به‌عنوان‌مثال براساس آمارهای غیررسمی، وزن نخاله‌های ساختمانی ایجادشده در شهر تهران سالانه تا ۵ برابر زباله‌های خانگی است و بخش قابل‌توجهی از نهاده‌های ساختمانی در ساخت‌وساز سنتی ایران به نخاله تبدیل می‌شود.
نکته دیگر این که در این بنای صنعتی‌ساز چینی، مصرف فلز و بتن از یک‌سوم تا یک‌هفتم بناهای معمولی است و این موضوع برای ساخت‌وساز مسکن دولتی در ایران که قرار است راه را برای رونق صنایع وابسته صنعت ساختمان باز کند، اصلا خوشایند نیست. به‌عبارت‌دیگر، صنایع وابسته ساختمان در ایران اعم از صنایع فولاد، سیمان، کاشی و سرامیک، پلیمر و… با رواج صنعتی‌سازی ساختمان باید خود را برای کاهش فروش، افت اشتغال و انقباض بازار حاضر کنند و همین مسئله بهانه مناسبی برای ذینفعان این صنایع است که برای ورود تکنولوژی‌های کارآمد سنگ‌اندازی کنند.
