واکنش به جنجال «ماهی دایی» و شوخی‌های مجازی

ساعاتی پیش نام گذاری یک گونه جدید ماهی به نام علی دایی، اسطوره فوتبال کشورمان باعث شد تا حواشی جالب و بعضا عجیبی پیرامون این مسئله در فضای مجازی شکل بگیرد. البته که در گذشته در دنیای فوتبال و علم مواردی این چنینی وجود داشته اند و نام گذاری یک مورچه به نام محمد صلاح مواردی از این دست بوده است. حتی به گفته یکی از اعضا تیم شناسایی و نام گذاری این گونه ماهی، گونه های دیگر به نام فردوسی، حافظ، سعدی، شیخ بهایی، رئیسعلی دلواری، امیرکبیر، محیط‌بان شهید سعید پرهام و… نامگذاری شده‌اند اما برخی فوتبال دوستان معتقدند این نوع از نام گذاری دور از شان و شخصیت علی دایی است و بیشتر از آنکه باعث ماندگاری در اذهان و پاسداشت او شود  فضای طنزی در این خصوص پیش آمده است. حتی عده ای معتقدند این  موضوع باید با کسب اجازه از علی دایی انجام می شد.

در همین زمینه با سید حامد موسوی ثابت عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان و عضو تیم شناسایی این گونه جدید به گفت و گو پرداختیم که در ادامه می خوانید:

*امروز و در فضای خبری کشور نام گذاری یک ماهی به نام علی دایی حسابی خبرساز شد. ماجرا از کجا شروع شد و چرا به فکر علی دایی افتادید؟

موسوی ثابت: با آنکه ساعات پیش برخی آن را به شوخی گرفته بودند اما فکر می کنم حالا متوجه شده اند که نیت اصلی ما چه بوده است. هر موجود زنده ای که شناسایی می شود نام علمی را برای آن در نظر گرفته می شود. نام علمی به اسم گونه و اسم جنس تقسیم می شود. اسم جنس این گونه که اخیرا شناسایی شده گلیپتو تراکس است. این ماهی گونه های مختلفی دارد. از سال 92 این راه را آغاز کردیم. حتی باید بگویم در خصوص این گونه 40 سال بود که هیچ پژوهشگری سمت آن نرفته بود. بنده، دکتر بیگدلی از دانشگاه تهران و دکتر وطن دوست از دانشگاه بابل این پژوهش را آغاز کردیم. در استان های غربی و جنوب غربی کشور بررسی ها را انجام دادیم. بعد از چهار سال راجع به گونه های ایرانی به جمع بندی رسیدیم اما این گونه در حوزه دجله و فرات هم بودند. در واقع این ماهی علاوه بر ایران در آب های ترکیه، عراق و سوریه حضور دارد. برای این که کار علمی ما به نتیجه برسد نیاز بود گونه های آن منطقه هم با ایران قیاس شود. در نتیجه همراه با یک همکار آلمانی که حدود 15 سال با ایشان همراه هستیم امور را ادامه دادیم. در نهایت این همکار آلمانی در فاز اول و دوم همراه مان بود و در اصل در فاز بین المللی کار که حدود 8 سال طول کشید به ما پیوست. در آخر مجموعا 5 گونه جدید از این نوع ماهی در ایران شناسایی شد.

*چرا به این فکر افتادید که نام علی دایی را روی این گونه بگذارید؟

موسوی ثابت: آقای دایی افتخارات زیادی دارد و برای همه محترم است اما مهم تر از آن این بود که گونه ماهی مورد نظر را به عنوان علی دایی فوتبالیست نام گذاری نکردیم بلکه این گونه بر طبق علی دایی خیر و نیکوکار و کسی که هموطنانش را در زلزله تنها نگذاشت انجام دادیم. رودخانه سیمره از جایی عبور می کند که علی دایی فعالیت های بشر دوستانه انجام داده است. این واقعا برایمان ارزشمند بود. وقتی دیدیم این زیست گاه به این منطقه نزدیک است جرقه ای زده شد تا زمانی که همه همکاران در کنار هم بودیم در خصوص این نام گذاری به جمع بندی برسیم.

*همانطور که اشاره شد در تیم تحقیقی شما یک محقق آلمانی حضور دارد. آیا او شناختی از علی دایی داشت و با این نام گذاری موافق بود؟

موسوی ثابت: بله همکار آلمانی ما در موزه تاریخ طبیعی برلین فعالیت می کند و شناخت خوبی از آقای دایی داشت. حتی زمانی علی دایی در تیم هرتابرلین و بایرن مونیخ بازی کرده این محقق بازی اسطوره فوتبال ما را به یاد می آورد. باید حتی به این اشاره کنم که این محقق آلمانی پیگیر اخبار کمک های  علی دایی به کرمانشاه بود و موقع نام گذاری در خصوص صحت و سقم این کمک ها ازمن پرسید. بعد از پیشنهاد این نام گذاری او هم از کار ما استقبال کرد و معتقد بود که این نام گذاری جاودان خواهد بود چرا که با آنکه علی دایی در اذهان باقی می ماند اما می بایست این بخش از فعالیت های خیرخواهانه او هم در خاطرات ثبت شود.

*به نظر می رسد بازیکنان و افراد مشهور دیگری در دنیای فوتبال و هنر روی گونه های دیگری نام گذاری شده اند. از این قضیه خبر دارید؟

موسوی ثابت: بله اسامی زیادی را می دانم. شاید خیلی از فوتبال دوستان بی خبر باشند. گونه های زیادی به نام بازیکنانی همچون مارادونا، پله، مسی، خامس رودریگز و صلاح انتخاب شده اند. جالب آنکه اسامی حشره را برای آنان انتخاب کرده اند و واقعیت این است که مهره دارناشناخته مثل ماهی ها خیلی کم هستند  و کار بر روی آن ها بسیار سخت خواهد بود. اما حشرات به دلیل تنوع و زیادی آنان راحت تر انتخاب می شوند.  حتی اخیرا شنیده می شد یک گونه کنه به نام ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا نام گذاری شد. در همین خصوص باید اضافه کنم که یک دایناسور را نیز به نام آندرس اینیستا نام گذاری کردند. این یک کار مرسوم است اما در کشورمان واکنش های زیادی به آن داشتند که بیشتر در قالب طنز بود.

*از این واکنش ها صحبت کنید. همانطور که اشاره کردید این واکنش ها بیشتر به سمت طنز رفته است.

موسوی ثابت: در روزهای اخیر کمی درگیر کار های شخصی ام بوده ام ولی این واکنش ها را دوستان و آشنایانم برایم ارسال کرده اند. اما در جواب مسائل زیادی که مطرح می شود باید این توضیح را بدهم که این گونه شناخته شده یکی از زیبا ترین، پرطرفدار ترین و گران ترین ماهی های آکواریومی دنیا هستند. این ماهی ها را از هند به کشور وارد  می کنند و قیمت هایی در حد 50 تا 100 دلار به فروش می رسد. کافی است مردم و فوتبال دوستان در خصوص این گونه ماهی در اینترنت کمی جستجو کنند تا بفهمد موضوع اصلی چیست.

*یکی از انتقادات مهمی که به کار شما وارد شده این است که عده ای معتقدند چرا برای این نام گذاری از علی دایی اجازه ای گرفته نشد. در این خصوص چه نظری دارید؟

موسوی ثابت: چند دلیل وجود دارد. اولین مورد این است که دسترسی به آقای دایی ممکن نبود. یعنی این مورد حداقل برای تیم تحقیقی ما امکان نداشت. مورد بعدی این است که به لحاظ قانون بین المللی کسب چنین اجازه ای لازم نیست. این نام گذاری مثل یک مدال افتخار است و برای اعطای مدال افتخار به هر شخص، از او اجازه ای گرفته نمی شود. این در حالی است که آنانی که در این حوزه دانش و آگاهی دارند از این اتفاق استقبال زیادی کردند. 8 سال زندگی سه محقق علمی کشور در این راستا صرف شده و اگر نخواهم در خصوص خودم حرفی بزنم اما همکارانم در حیطه کاری خودشان حرفه ای و مانند علی دایی فوتبالیست هستند! پژوهشگر های برتر کشور پشت این کار بوده اند و این یعنی جوانی از راه نرسیده و همینطورو براساس پیش آمد های اتفاقی این کاررا انجام دهد. حتی در مورد همکار آلمانی مان اگر بخواهم سه ماهی شناس زنده و معتبر در اروپا معرفی کنم این شخص یکی از آنهاست.  در اصل هرگز قصد نداشتیم با اسم علی دایی بازی کنیم و برای مطرح شدن این کار را کرده باشیم. هشت سال از عمر وزندگی مان پای این صرف شده و این را با عشق و علاقه ای که به علی دایی وجود داشته به او تقدیم می کنیم. گرچه می دانیم آقای دایی خود خیلی خوب به این موضوعات اشراف دارد و متوجه می شود. همراه با همکارانم بیست سال است در طبیعت کار می کنیم و در ایران آبی نبوده که پای آن نرفته باشیم. احساس مشترکی با طبیعت داریم. در اصل احساس می کنم آن انرژی مثبتی که آقای دایی به آن سرزمین(کرمانشاه) فرستاده است جریانی ایجاد کرده تا بتوانیم از زحماتش تشکر کنیم. در اصل مام وطن در قصه ها نیست و تلاش آقای دایی باعث شده تا این گونه ماهی به نام وی نام گذاری شود.

*در آینده هم قصد دارید با شناسایی گونه های جدید آنها را به نام فوتبالیست یا چهره شناخته شده دیگر نام گذاری کنید؟

موسوی ثابت: در خصوص فوتبالیست ها و هنرمندان به نظر می رسد باید کمی محتاط عمل کنیم اما این روند ادامه خواهد داشت. قطعا  آنهایی را که خیلی دوست شان دارم را روی گونه های جدید می گذاریم. حتی یک گونه دیگر را نام گذاری کرده ایم اما در حال حاضر قصد نداریم آن را رسانه ای کنیم. مطمئنا اگر فردی مثل علی دایی با اقدامات خیرخواهانه اش ما را مجبور کند بر اساس آن انرژی که گفتم گونه ای را نام گذاری کنیم حتما در آینده باز هم افراد دیگری را روی گونه های جدید به ثبت می رسانیم.