ایران دومین بازار واردات و مصرف سیگارهای قاچاق است

وطن امروز؛ مدت‌هاست‌ در ‌ترددهای درون‌شهری که از بزرگراه‌های شلوغ شهر می‌گذرم،
جایگزینی جالب را می‌بینم. همان دستفروشانی که روزی با شاخه‌ها و دسته‌های
گل از رانندگان می‌خواستند از آنها گلی بخرند، به‌جای گل‌ها با جعبه‌های 10
تایی (باکس) سیگار در دست به‌دنبال مشتری می‌گردند. به‌راستی چه اتفاقی
افتاده که پاکت‌های سیگار مالبارو اکنون در بزرگراه‌های تهران اینگونه خرید
و فروش می‌شود و دستفروشان طول بزرگراه را برای فروش پاکتی سیگار، بالا و
پایین می‌کنند. اين همه به لطف بالا رفتن قيمت ارز است كه موجب شد فروش
سيگار‌هاي قاچاق سود سرشاري براي كاسبكاران اين كالا ايجاد كند.

چند نفر سیگاری هستند؟

بنابر آمارهای نیمه‌رسمی، ایران دارای بیش از 12 میلیون نفر سیگاری است
که به‌طور مداوم و مستمر سیگار مصرف می‌کنند. این جمعیت جدا از افرادی است
که به صورت تفننی سیگار می‌کشند. علاوه بر این بنابر اعلام دستگاه‌های
متولی سن و نرخ رشد سیگار کاهش و از 15 به 13 سال تنزل یافته است. اگر عدد
12 میلیون نفر سیگاری را مبنا قرار دهیم با کاهش سن افراد مبتلا به سیگار
به تعداد افراد سیگاری اضافه خواهد شد.
مسؤولیت افزایش این تعداد سیگاری با
کیست؟ پس باید پذیرفت که سیگار و سیگاری یک واقعیت اجتماعی است. با این
حال سیگار محصولی است دارای انواع مواد سمی اما این مواد در عین سمی و مضر
بودن از استاندارد جهانی برخوردارند به‌عنوان نمونه میزان نیکوتین، قطران
و… موجود در سیگار نباید از یک اندازه‌ای بیشتر باشد. سیگارهایی که وارد
می‌شوند در آزمایشگاه شرکت دخانیات آزمایش می‌شوند.
اما آسیبی که هم‌اکنون
به افراد سیگاری می‌رسد بسيار قابل تأسف؛ اینکه چه تضمینی وجود دارد سیگاری
که در هیچ‌جا آزمایش نمی‌شود و اصالت آن مشخص نیست و فقط به عنوان فلان
برند در بازار وجود دارد، آیا قاچاق است یا اینکه به اسم آن برند معروف
برای فریب مصرف‌کننده در بازار عرضه شده است؟ چند سال پیش جان مک کین،
سناتور آمریکایی در لابی صهیونیست‌ها گفت: «ما مردم ایران را با سیگار
می‌کشیم».
حال پرسش این است که آیا سیگار‌های موجود در بازار همان
سیگارهایی است که آمریکایی‌ها می‌کشند؟ پس این سیگار یا با مواد اولیه
دارای کیفیت پایین‌تر تولید می‌شود یا آلوده به اورانیوم است. در اینجا
باید میان سلامتی مردم و این حرف و حدیث‌ها یکی را انتخاب کرد.

شرکت دخانیات، مس‍ؤول تنظیم بازار

براساس قانون، شرکت دخانیات وظایفی از جمله دریافت عواید و عوارض
حاکمیت از بازار دخانی کشور، مدیریت بر عرضه و تقاضای بازار دخانی کشور و
پیگیری و مانیتورکردن موضوع قاچاق سیگار و حضور در مجموعه قضایی به عنوان
یک دستگاه شاکی را دارد. پرسشی که پیش می‌آید این است که با وجود این وظایف
قانونی، چرا سیگارهای قاچاق در بازار جولان می‌دهند؟
آیا این شرکت تاکنون
به وظایف حاکمیتی خود به‌خوبی عمل نکرده که چنین مشکلاتی بروز کرده است؟
براساس قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب 5/7/85 و به منظور
برنامه‌ریزی برای مبارزه با مصرف دخانیات و حفظ سلامت عمومی، ستاد کشوری
کنترل و مبارزه با دخانیات تشکیل شده که وزرای بهداشت، فرهنگ و ارشاد
اسلامی، آموزش و پرورش و بازرگانی، فرمانده نیروی انتظامی، 2 نفر از
کمیسیون بهداشت مجلس، رئیس سازمان صدا و سیما و نماینده یکی از سازمان‌های
غیردولتی مرتبط با دخانیات به انتخاب وزیر بهداشت از اعضای آن هستند.
در
این جمع اما متولی اصلی، مدیر اصلی و پاسخگوی اصلی که شرکت دخانیات است،
حضور ندارد. طبق بررسی یکی از نهادهای رسمی از بازار دخانی کشور، مصرف
دخانی از طریق قاچاق علاوه بر خسارت‌های مادی تبعات دیگری از جمله کاهش
درآمد دولت، افزایش خروج ارز از کشور، افزایش گرایش به فعالیت‌های غیرمولد،
قباحت‌زدایی عمومی از گرایش به مشاغل خلاف مانند قاچاق، ایجاد خدشه در
توان امنیتی و انتظامی در مبارزه با قاچاق، خروج مدیریت بازار توزیع مصرف
کالای دخانی از حوزه دولت، قرار گرفتن شرکت دخانیات در مرز ورشکستگی، تهدید
بیکاری حدود 69 هزار نفر نیروی انسانی شاغل در صنعت تولید محصولات دخانی
ایران و تقویت سیستم غیررسمی و غیرقانونی توزیع سیگار را در کشور به‌دنبال
دارد.

تضعیف تولید داخل و خیانت به کشاورزان

در این میان کاهش واردات از یک طرف و جواب ندادن تولید داخل از طرف
دیگر خود زمینه‌ای برای افزایش قاچاق شد.
همچنین الزام تولیدکنندگان و
واردکنندگان از اواخر سال 1387به چاپ تصاویر بهداشتی (ریه‌های آسیب‌دیده)
روی پاکت‌های سیگار و از آنجا که این اقدام بدون بسترسازی لازم و
اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان صورت پذیرفت، خود به عاملی برای تخریب بازار
کالای رسمی (واردات قانونی و تولید داخل) تبدیل شد. قاچاقچیان با توجیه
اینکه این نوع سیگار‌ها مخصوص بازار ایران تولید می‌شود در نتیجه بی‌کیفیت و
سرطان‌زا هستند و آنها که تصویر ندارند، خارجی و باکیفیت هستند، موجب کاهش
انگیزه خرید سیگارهای تولید داخل و واردات رسمی و در نتیجه افزایش واردات
قاچاق شد و بازار مناسبی برای فروش سیگارهای قاچاق فراهم آورد ‌طوری که
هم‌اکنون در اغلب برندهای پرمصرف (واردات رسمی و قاچاق) سیگارهای فاقد
تصاویر بهداشتی50 درصد گران‌تر از سیگارهای دارای تصاویر بهداشتی به فروش
می‌رسند.

بنابر اعلام شرکت دخانیات ایران، میزان توتون و تنباکوی تولید شده در
کشور تنها جوابگوی30 درصد نیاز تولید سیگار در داخل است و70 درصد باقیمانده
وارد می‌شود. چرا این سهم از بخش کشاورزی در اختیار تولیدات داخلی قرار
نمی‌گیرد؟ با وجود این واقعیات اما براساس دستورالعمل وزارت جهاد کشاورزی
هرگونه حمایت از کشاورزی در موضوع توتون و تنباکو به هر شکلی ممنوع است و
وزارت جهاد کشاورزی باید به سمت کشت جایگزین برود.
این یعنی اینکه پایه‌های
اقتصاد و تولید را از بین ببریم و نیروی شاغل را بیکار کنیم. چنانچه
بپذیریم مصرف سیگار در کشور حدود 64 میلیارد نخ باشد، حجم مبادلات و گردش
مالی بازار دخانی کشور به 20 هزار میلیارد تومان می‌رسد.

60 درصد بازار سیگار در اختیار قاچاق

اما بشنوید از مدیرعامل شرکت دخانیات ایران که گفت با توجه به روند رو
به رشد قاچاق در کشور با ارتقای کمی و کیفی تولیدات داخل می‌توان بر پدیده
قاچاق برتری یافت.
معصوم نجفیان از افزایش تولید 110 درصدی سیگار در
اردیبهشت سال جاری و نیز رشد 66 درصدی در فروردین خبر داد.
نجفیان افزایش
تولید محصولات دخانی، تجارت خارجی صنعت دخانیات کشور، گسترش و متنوع‌سازی
بازارهای هدف برای سیگار ایرانی بر اساس استانداردهای روز دنیا را از
برنامه‌های مهم کلان شرکت دخانیات برشمرد. او تصریح کرد: به جرات می‌توان
گفت که بازار مصرف کشور بیش از 61 میلیارد نخ است و بالغ بر 60 درصد آن در
اختیار قاچاق است که اگر نتوانیم مدیریت کنیم باید صنعت دخانیات را نیز
مانند صنعت نساجی فقط در خاطراتمان مرور کنیم. وی درباره افزایش تعرفه فروش
محصولات دخانی و همچنین عوارض 20 ریالی به ازای هر نخ سیگار وارداتی هم
اظهار داشت که خیلی‌ها گفتند با افزایش قیمت سیگار، مصرف‌کننده گرایشی به
سمت آن نخواهد داشت که متاسفانه نه تنها مصرف کاهش نیافت بلکه هم واردات و
هم تولید ملی تحت‌الشعاع آن قرار گرفته و بازار مصرف نیز در حد 60 درصد در
اختیار قاچاق قرار گرفت و درآمد ملی پیش‌بینی شده در بودجه کشور نیز از محل
تولید و واردات کالای دخانی محقق نشد.
نجفیان با تصریح اینکه ایران یکی از
2 کشور دنیاست که بالاترین میزان قاچاق سیگار را داراست که هم هزینه
سلامتی و هم تبعات اقتصادی آن را می‌پردازد، ادامه داد: ایران نیم درصد از
سهم بازار جهانی فروش دخانیات و رقمی حدود 30 درصد بازار مصرف داخل کشور را
در اختیار دارد. او با بیان اینکه کوتاهی در تامین نیاز بازار مصرف سبب
افزایش قاچاق خواهد شد، تاکید کرد: بیش از یک‌سوم تجارت بین‌المللی سیگار
یعنی میلیاردها دلار در سال به طور مستقیم و غیرمستقیم از راه غیرقانونی و
با فرار از پرداخت عوارض گمرکی و مالیات صورت می‌گیرد.
به گفته مدیرعامل
شرکت دخانیات، این واقعیت موجب کاهش قیمت و افزایش تقاضای سیگار و همچنین
زیر سؤال رفتن قوانین مالیاتی مربوط به سیگار که برای کاهش مصرف آن وضع
شده‌اند، می‌شود.
مدیرعامل دخانیات با ابراز رضایت از قانونمند شدن و
ساماندهی فروش تنباکوی زرد طلایی اصفهان گفت: با ایجاد دفتر فروش این محصول
منحصر به فرد کشورمان منافع مالی شرکت تامین شده و دست واسطه‌هایی که در
داخل کشور این محصول را ارزان کرده و به چندین برابر قیمت، آن را در بازار
لبنان به فروش می‌رساندند، کوتاه خواهد شد.
نجفیان با اشاره به درخواست
برخی کشورها برای ایجاد دفاتر فروش کالای دخانی ایران، از چین، عراق، کویت و
برخی کشورهای دیگر که خواهان نمایندگی فروش کالای دخانی ایران هستند، نام
برد.

درآمد بالا، مالیات زیاد

شرکت سیگارت‌سازی «BAT» در گزارشی میزان تولید خود در سال 2008 میلادی
را 719 میلیارد نخ سیگار اعلام کرده که در 180 کشور جهان عرضه می‌شود؛ در
50 کشور بیشترین میزان فروش را دارد و 56 هزار نفر شاغل این صنعت هستند.

میزان سود خالص BAT از بابت فروش سیگارت در آن سال 2 میلیارد و 700 میلیون
پوند برابر 4‌تریلیون و 50 میلیارد تومان بوده است.
میزان مالیات پرداختی
این شرکت هم 21 میلیارد پوند برابر 31‌تریلیون و 500 میلیارد تومان بوده
است. در این میان شرکت دخانیات ایران در سال 1389 بالغ بر 25 میلیارد نخ
سیگار تولید کرده که40 درصد سهم تیراژی بازار را به خود اختصاص داده است.
الباقی بازار هم نصیب بازار مشارکتی، واردات و قاچاق شده است.
هر چه قاچاق
شدت می‌گیرد عواید ما از این بازار پرسود کاهش پیدا می‌کند. از سویی افزایش
قیمت سیگار در لایحه بودجه سال 89 ‌طوری که عوارض تولید هر نخ سیگار داخلی
از 10 به 20 درصد و عوارض گمرکی واردات از 20 درصد به 40 درصد افزایش پیدا
کرد، موجب شد درآمد حاصل از فروش سیگار در بودجه از 150 به 300 میلیارد
تومان برسد.

ايراني‌ها سالانه 3250 میلیارد تومان دود مي‌كنند

محمدرضا مسجدي، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات گفت: مصرف
سیگار در زنان حدود 3 درصد و در مردان حدود 28 درصد است. اکنون سن مصرف
سیگار به حدود 12 سال رسیده است. همچنین مصرف قلیان در میان دختران
دبیرستانی و دانشجوی ما رشد 20 درصدی داشته است.
اكنون مصرف سالانه سیگار
در کشور به 65 میلیارد نخ می‌رسد كه از این میان 25 میلیارد نخ سیگار تولید
داخل و تولید مشترک است. حدود 20 تا 25 میلیارد نخ سیگار از طریق واردات
تامین می‌شود و متاسفانه حدود 15 تا 25 میلیارد نخ از طریق قاچاق به دست
مصرف‌کنندگان می‌رسد. در حال حاضر به طور متوسط ارزان‌ترین پاکت سیگار 800 و
گران‌ترین آن با قیمت حدود 8 هزار تومان عرضه می‌شود.
اگر به طور میانگین
قیمت یک پاکت سیگار را یکهزار تومان در نظر بگیریم، با احتساب مصرف 60
میلیارد نخ سیگار در سال مشخص می‌شود مردم سالانه 3250 میلیارد تومان صرف
خرید سیگار می‌کنند. در واقع می‌توان گفت ایرانی‌ها در روز حدود 10 میلیارد
تومان سیگار می‌خرند. قابل بيان است نمایندگان مجلس شورای اسلامی در لایحه
بودجه 92 مصوب کردند دولت در سال 92 به ازای هر نخ سیگار وارداتی مبلغ 20
ریال دریافت کند.
 براساس این مصوبه دولت مکلف است در سال 1392 علاوه بر
هرگونه عوارض دریافتی برای واردات دخانیات به کشور به ازای هر نخ سیگار
وارداتی مبلغ 20 ریال دریافت کند. همچنین تعرفه واردات سیگار از 5 به 10
درصد در سال 92 افزایش پیدا کرد.