کجای این «مناظره» ، شبیه مناظره بود؟!

جعفر محمدی در عصر ایران نوشت:
اولین مناظره کاندیداهای ریاست جمهوری با موضو “اقتصاد” ، در شبکه اول سیما برگزار شد.
در این باره ، نکاتی قابل تأمل است:
1 – آنچه شاهدش بودیم ، اساساً مناظره نبود. مناظره آن است که دو یا چند نفر درباره موضوع یا موضوعاتی به طرح دیدگاه ها ، تضارب افکار و به نقد و بررسی دیدگاه های یکدیگر بپردازند.
در حالی که در این نشست ، حداکثر شاهد یک گفت و گوی تلویزیونی بودیم که در آن ، نه فرصتی مناسب برای طرح دیدگاه ها وجود داشت و نه مجال قابل توجهی برای نقد آن! 
2 – سناریوی مناظره بسیار نامناسب و غیر عادلانه بود که خلاصه آن بدین شرح است:از هر کاندیدا ، یک سوال مجزا مطرح می شود.آن کاندیدا ، 3 دقیقه وقت دارد به پرسش پاسخ دهد.سایر کاندیداها،90 ثانیه فرصت دارند درباره آن سوال ، نظر خود را بدهند یا نظر کاندیدایی که 3 دقیقه حرف زده را نقد کنند.کاندیدای اول ، نهایتاً دو دقیقه وقت برای پاسخ دادن به نقدها دارد.
اشکال اول این روش ، به “تبعیض در سوالات” مربوط می شود که بنیادی ترین نقد وارده بر این مناظره است. مثلاً از یک کاندیدا پرسیده می شود که برنامه شما برای مسکن چیست و از دیگری درباره چگونگی روابط قوا ، سوال می شود. در حالی که باید از همه ، یک سوال واحد پرسیده شود تا در بین جواب های متعدد ، مردم بهترین را انتخاب کنند.
البته شاید گفته شود که در این روش نیز همه کاندیداها فرصت پاسخ به سوال مطروحه را دارند ؛ در حالی که این طور نیست و بقیه ، تنها 90 ثانیه برای اظهار نظر درباره برنامه خود و نقد برنامه کاندیدای 3 دقیقه ای را دارند. یعنی در بهترین حالت ، 3 دقیقه در برابر 90 ثانیه!
گذشته از این ، هر کاندیدای 3 دقیقه ای ، فقط درباره یک پرسش امکان نقد شدن دارد.
به علاوه کاندیداها عمدتاً ترجیح دادند  از فرصت 90 ثانیه ای خود ، برای طرح برنامه ها و شعارهای خود استفاده کند ، نه نقد دیگران.
مخلص کلام این که ساختار این به اصطلاح مناظره ، اساساً عادلانه نبود.
3 – فرصت اندک هر کاندیدا ، که یک بار سه دقیقه ، یک بار دو دقیقه ، یک بار یک دقیقه و الباقی 90 ثانیه بود ، امکان طرح هر گونه بحث جدی را عملاً از کاندیداها گرفته بود. کسانی که این طرح را درانداخته اند ، احتمالاً آن را با مسابقه های اجرا شده توسط مرحوم نوذری اشتباه گرفته اند و الّا کدام انسان عاقل می پذیرد که مهم ترین مباحث روز ، آن هم توسط کاندیداهای ریاست جمهوری می تواند در چند ثانیه مطرح شود و مردم هم نتیجه گیری نهایی کنند؟در این فرصت کوتاه ، تنها می شد به کلیات اشاره کرد و در کلیات هم ، مخصوصاً در امور اقتصادی ، اتفاق نظر وجود دارد. به همین دلیل اکثر بحث ها ، شبیه هم بودند. مثلاً همه آنها فرصت یافتند بر لزوم ریشه کنی تورم ، حل مشکل مسکن ، اصلاح هدفمندی یارانه ها و … تأکید کنند و هیچ کس نتوانست برنامه های عملیاتی اش را برای تحقق این شعارها ، بیان کند و به معرض قضاوت مردم بگذارد. 
آنچه در این مثلاً مناظره شاهد بودیم ، مسابقه جویده گویی و کلی گویی بودو نه چیز دیگر.
4 – سوالات تستی و “بله یا خیر” نیز در نوع خود ، عجیب و غریب بودند و این مناظره را به مسابقات فان تلویزیونی نزدیک می کرد ، تا جایی که برخی کاندیداها آن را توهین به خود و مردم دانستند و تقریباً همه شان ، نسبت به برخی سوالات ، واکنش نشان دادند که این سوالات اساساً غلط طراحی شده اند زیرا خیلی از مسائل کلان اقتصادی را نمی توان با یک تست و یا بله و خیر جواب داد. یکی از آنها هم (عارف) در اعتراض به سوالات تستی ، گفت که به هیچ تستی پاسخ نخواهد داد. کار نهایتاً به آنجا کشید که مجری برنامه ، بعد از طرح یک سوم سوالات ، از پرسیدن بقیه آنها خودداری کرد.واقعاً در کدام مناظره ، سوال تستی مطرح می کنند یا به افراد عکس نشان می دهند که نظرتان درباره آن چیست؟!
5 – چینش استودیو نیز به گونه ای بود که از نظر شکلی هم با مناظره همخوانی نداشت. در مناظره ، افراد دور هم می نشینند در حالی که در این استودیو ، کاندیداها در یک خط و رو به دوربین و مجری نشسته بودند و اکثراً در گفت و گو با مجری بودند.
6 – شاید گفته شود که به دلیل کمبود وقت ، چاره ای جز این نبود. در حالی که این گونه نیست و می شد با حذف سوالات زائد،حذف تست ها و حذف مسابقه تصویری، مناظره ای منسجم برگزار کرد و حتی وارد برخی جزئیات هم شد.
کل مناظره ، 4 ساعت زمان برد. می شد با حذف زوائد ،2 الی 3 موضوع «اصلی» اقتصادی (مانند تورم،مسکن،اشتغال،تولید یا نظایر اینها) را مطرح کرد و به هر کاندیدا ، جمعاً یک ساعت وقت داد تا بتواند آن یک ساعت را خودش در فواصل زمانی و موضوعات مختلف مدیریت کند. ممکن است کاندیدایی برای طرح یا نقد یک موضوع  5 دقیقه وقت بگذارد و برای موضوع دیگر 15 دقیقه.در این صورت می شد ، مجری سوال را مطرح کند و کاندیداها ، به بحث درباره آن و نقد نظرات همدیگر بپردازند و یک مناظره نسبتاً قابل قبول شکل بگیرد.
در چنان وضعی، هر کاندیدا ، نیم ساعت زمان داشت ، در حالی که در وضع اجرا شده ، نصف این زمان به هر کاندیدا رسید و کثرت موضوعات و سوالات طرح شده ، همین چند دقیقه را هم به کلی گویی کشاند و هدر داد. حتی می شد برای هر موضوع ، مثلاً اقتصاد ، دو مناظره برگزار کرد تا هر کاندیدا ، یک ساعت وقت داشته باشد.
7 – مجری مناظره ، در ابتدای برنامه تأکید کرد که این شکل از مناظره و سوالاتش ، نتیجه هزاران نفر-ساعت کار کارشناسی است! واقعاً باید پرسید این کارشناسان ، واقعاً در چه چیزی کارشناس هستند و کارشناسی خود را از کجا گرفته اند که نتوانستند یک مناظره را به صورتی متعارف برگزار کنند؟ آیا پرسیدن این که “برنامه شما برای مهار تورم و گرانی چیست؟” ، آنقدر کار تخصصی و سختی است که مجری مناظره کلی تبلیغ کند که هزاران نفر-ساعت کار کارشناسی انجام دادیم تا به اینجا رسیدیم؟! آیا برای اولین بار در ایران و جهان ، مناظره ای شکل می گرفت که آقایان اینقدر درباره شکل و شمایل آن ، به قول خودشان کار کارشناسی انجام دادند؟!
جالب اینجاست که مجری مناظره در دفاع از مدل کنونی گفت:ما بیش از بیست سناریوی مختلف در جلسات متعدد با اساتید ارتباطات دانشگاه و همکاران باسابقه و با تجربه صدا و سیما داشته‌ایم و مدلی که به آن رسیده‌‌ایم، این است. بد نیست صدا و سیما این استادان با تجربه را که به این شاهکار رسیده اند به مردم معرفی کند تا مردم با آنها بیشتر آشنا شوند.اتفاقاً درد مملکت ما همین است که کسانی که به عنوان کارشناس تصمیم می گیرند ، اساساً کارشناس نیستند و ماجرای مناظره ، تنها نمونه ای از این واقعیت تلخ است.
مزید اطلاع مسوولان رسانه ملی و آن کارشناسانی که هزاران نفر-ساعت کار کارشناسی کردند ، باید گفت که این به اصطلاح مناظره به حدی نازل و سطح پایین بود که از همان دقایق اولیه بعد از پایانش ، مردم با ساختن پیامک های طنز درباره نحوه اجرایش ، به آن واکنش نشان دادند.
امید که در مناظره های باقی مانده ، خطای بزرگ کنونی جبران شود و تا دو مناظره بعدی ، دستکم شباهتی به مناظره داشته باشد.
بعد از تحریر:
راستی اون آقایی که کنار مجری نشسته بود و از اول تا آخر لام تا کام حرف نزد ، برای چی اونجا بود؟! اون خودکار رنگی ها که جلو کاندیداها گذاشته بودن چی؟!