فشار حداکثری علیه ایران / توافق از ایستگاه آخر جان سالم به در می برد؟

در شرایطی که عموم طرفین حاضر در مذاکرات احیای برجام در شهر وین اذعان دارند که گفتگوها به مرحله نهایی رسیده، خبرگزاری بلومبرگ گزارش داده با بالا گرفتن تنش ها بر سر بحران اوکراین و  آغاز کنفرانس امنیتی مونیخ، مذاکرات در وین با وقفه کوتاهی روبرو شده است. در واقع به نظر می رسد اوج گرفتن تنش ها در اوکراین باعث شده طرف های غربی تمرکز خود را تا حد زیادی معطوف به این بحران عاجل تر کنند.

با این حال، روز گذشته اظهارات مقامات دولت های عضو توافق هسته ای حکایت از آن داشت که رسیدن مذاکرات وین به نتیجه نهایی همچنان در اولویت سیاست خارجی این کشورها قرار دارد. به همین بهانه پاتریک وینتور خبرنگار روزنامه گاردین با انتشار یادداشتی با عنوان «با رسیدن توافق هسته ای به نقطه بحرانی تهران تحت فشار قرار می گیرد» به آخرین تحولات در این رابطه پرداخته است.

تجدید فشار حداکثری علیه تهران

بنا بر گزارش روزنامه گاردین، روز گذشته ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه گفته: «ایران به لحظه حقیقت رسیده است و باید طی چند

روز، و نه هفته ها، تصمیم بگیرد که آیا متن توافق هسته ای مورد قبول چین، روسیه، قدرت های اروپایی و آمریکا را می پذیرد یا خیر.»

به نظر می رسد ادعای او مبنی بر اینکه این متن اکنون نه تنها بین قدرت های غربی، بلکه روسیه و چین مورد پذیرش قرار گرفته، برای اعمال فشار حداکثری بر ایران برای پذیرش متن توافقی است که بر اساس شرایط خاصی احیای توافق هسته ای را ممکن می سازد و در این وضعیت، در ازای رفع برخی تحریم ها، محدودیت شدیدی بر برنامه هسته ای جمهوری اسلامی اعمال می شود.

در آستانه بحران

در هفته‌های اخیر تیم مذاکره‌کننده ایرانی بر لغو گسترده‌تر تحریم‌های اقتصادی آمریکا و صدور نوعی بیانیه سیاسی از جانب کنگره ایالات متحده مبنی بر اینکه این توافق مانند سال ۲۰۱۸، تنها سه سال پس از اجرایی شدن آن، کنار گذاشته نمی شود، اصرار ورزیده‌اند. 

«ما به ساعت حقیقت رسیدیم. بحث هفته ها نیست، مسئله روزهاست. ما به نقطه همگرایی کافی با سایر کشورها رسیده‌ایم و توافق در دسترس است.» این ها سخنانی است که لودریان در روز چهارشنبه خطاب به سنای فرانسه ایراد کرده است. او در ادامه اظهار داشته: «آنها (ایران) انتخاب بسیار روشنی دارند، یا در چند روز آینده یک بحران جدی ایجاد می شود و یا یا توافقی را می پذیرند که به منافع همه طرف ها احترام بگذارد»

هنوز توافقی نشده است!

به فاصله تنها چند ساعت پس از سخنان لودریان، علی باقری کنی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی و  مذاکره‌کننده ارشد ایران در مذاکرات وین در توییتی نوشت: «بعد از هفته‌ها مذاکرات فشرده، بیش از هر زمان به توافق نزدیک شده‌ایم اما تا وقتی درباره همه‌چیز توافق نشده باشد، درباره هیچ چیز توافق نشده است. واقع‌بینی، خودداری از زیاده‌خواهی و توجه به تجربه ۴ سال گذشته لازمه تحقق این هدف است. زمان تصمیم‌گیری طرف‌های مذاکراتی ما فرا رسیده است.»

پیش از آن هم کاخ الیزه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و شی جین پینگ، همتای چینی‌اش به صورت تلفنی گفت‌وگو کرده و بر سر این مسئله توافق داشته اند که «ایران باید به طور کامل به تعهدات هسته‌ای خود پایبند باشد».

تناقض در مواضع

در این شرایط، وانگ کون، رئیس هیئت مذاکره کننده چینی در وین، جایی که هشتمین دور از مذاکرات هسته ای در آن در حال انجام است، به خبرنگاران گفته: «ما در مراحل پایانی مذاکرات هستیم. امیدوارم که طرفین گام‌های [نهایی] را به سمت یکدیگر بردارند، زیرا یک قدم به توافق نهایی نزدیک‌تر شده‌ایم».

این در حالی است که میخائیل اولیانوف، نماینده دولت روسیه در مذاکرات وین، به سادگی تنها به گفتن این مسئله اکتفا کرده که رایزنی های فشرده تقریبا بدون وقفه در حال انجام است. 

در واقع اظهارات هیچ کدام از این مذاکره کنندگان با ادعاهایی مبنی بر اینکه روسیه و چین به طور کامل متن توافق را تأیید کرده اند مطابقت نداشت و ممکن است ایران این ادعا را مبنی بر اینکه مذاکرات تنها چند روز باقی مانده، به عنوان تلاش دیگری برای وادار کردن این کشور به پذیرش توافق تلقی کند.

به دنبال یک بیانیه سیاسی

در این شرایط حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبه ای با فایننشال تایمز، گفته که مردم ایران نمی توانند به سادگی اظهارات رئیس جمهور آمریکا مبنی بر اینکه وی قصد خروج از توافق را ندارد، بپذیرند -چیزی که پیش از این جو بایدن به طور رسمی اعلام کرده است. این مسئله به خروج یک جانبه دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از توافق برجام و اعمال مجدد تحریم ها علیه جمهوری اسلامی دارد. در واکنش به این مسئله، ایران هم به تدریج محدودیت های توافق شده در بر برنامه هسته ای خود را کنار گذاشت.

امیرعبداللهیان گفته کنگره آمریکا و شاید دیگر مجالس باید بیانیه سیاسی درباره تعهدات واشنگتن در قبال برجام و بازگشت به توافق هسته ای صادر کنند. وی گفت: «حداقل نمایندگان مجلس یا رؤسای پارلمان آنها، از جمله کنگره آمریکا، با انتشار یک بیانیه سیاسی، پایبندی خود به توافق و بازگشت به اجرای آن را اعلام ‌کنند».

چنین بیانیه‌ای هیچ گونه وجهه قانونی خاصی ندارد، اما برای ایران ارزش نمادین دارد زیرا تلاش می‌کند در داخل کشور آن را به عنوانی توافقی پایدار معرفی کند. با این حال، مقاومت در برابر توافق در داخل حزب جمهوری خواه ایالات متحده بسیار عمیق است.

امیرعبداللهیان با اشاره به لغو تحریم‌ها گفته: «ایران می‌خواهد این مذاکرات منجر به لغو کامل تحریم‌ها شود. اما دولت بایدن تنها می‌خواهد تحریم‌های اقتصادی را که در دوره ترامپ علیه ایران اعمال شده بود، لغو کند». او تفاوت دیدگاه بین دو طرف را یک «چالش» خواند