علائم و راه‌های انتقال تب کریمه کنگو
رعایت احتیاطات همه‌جانبه در برخورد با خون و محصولات خونی بیماران محتمل یا قطعی در بیمارستان و مراکز بهداشتی درمانی برای حفاظت کارکنان بهداشتی و درمانی برای پیشگیری از تب کریمه کنگو ضروری است.
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یک عفونت ویروسی به شدت واگیردار است که عمدتا توسط کنه هیالوما منتقل می‌شود. این بیماری اولین بار در سال ۱۹۴۴ در شبه‌جزیره کریمه(جنوب اوکراین) و در سال ۱۹۶۹ نیز در کنگو مشاهده شد. به‌همین دلیل از آن به بعد دو نام کریمه-کنگو برای این ویروس به صورت ترکیبی به کار گرفته شد.
تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو از نظر میزان خونریزی و تعداد اکیموزهای زیرجلدی و مخاطی شدیدترین تب خونریزی‌دهنده انسان محسوب می‌شود.
شیوع بیماری
بیماری عمدتا کشاورزان، دامپزشکان، کارگران کشتارگاه‌ها، قصابان، هیزم‌شکنان و دیگر افرادی را که با دام‌ها و کنه‌ها در تماس هستند تحت تاثیر قرار می‌دهد و درگیر می‌کند.
تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو سال‌هاست در آسیای مرکزی و اروپای شرقی شناخته شده است. با این حال، امروزه مشخص شده این بیماری از چین از طریق آسیای‌مرکزی تا هند، پاکستان، افغانستان، ایران، عراق و همچنین در دیگر کشورهای خاورمیانه، اروپای شرقی و جنوب صحرای آفریقا گسترش یافته است. البته شیوع مکرر آن در کشورهای حوزه خلیج فارس؛ به‌ویژه در رابطه با کشتار و قصابی سنتی گوسفند مشاهده شده است.
علائم بیماری
تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو شامل دوره کمون، قبل از خونریزی، خونریزی و دوران نقاهت است.
دوره کمون یعنی پس از نیش کنه معمولا کوتاه و بین سه تا هفت روز متغیر است. اما دوره کمون پس از تماس با خون یا بافت حیوان آلوده معمولاً ۵ تا ۶ روز و حداکثر نیز ۱۳ روز است.
تظاهرات بالینی بیماری نیز در مرحله قبل از خونریزی شامل تب، ضعف، میالژی (دردهای عضلانی)، سرگیجه و در بعضی بیماران هم اسهال، تهوع و استفراغ است که معمولا تا ۳ روز ادامه دارد.
مرحله خونریزی‌دهنده هم اغلب در روزهای سوم تا پنجم بعد از شروع بیماری شروع می‌شود و کوتاه است، یعنی به‌طور متوسط بیش از دو تا سه روز بیشتر طول نمی‌کشد.
اولین شواهد بیماری خونریزی‌دهنده برافروختگی صورت، حلق و بثورات پوستی است که به پتشی (لکه‌ها و بثورات کوچک و قرمز) و اکیموز (کبودی) پیشرفت می‌کند.
همچنین در این بیماری خونریزی‌دهنده غشاهای مخاطی و ملتحمه، استفراغ خونی، خون در، خون درادرار و راش خونریزی‌دهنده ایجاد می‌شود.
ممکن است خونریزی مغزی، لثه و بینی، واژن، رحم یا مجاری ادراری و خونریزی داخلی در عضلات شکم نیز ممکن است رخ دهد. همچنین خونریزی مغزی و نکروز شدید کبد نیز نشان‌دهنده پیش آگهی ضعیف بیماری است.
راه‌های انتقال
لارو و لنف کنه هنگام تغذیه از پرندگان و پستانداران کوچک مانند خرگوش و کنه‌های بالغ هنگام تغذیه از نشخوارکنندگان (گوسفند، بز، شتر و گاو) و انسان آلوده می‌شوند. عفونت درانسان نیز پس از گزش توسط کنه آلوده یا له کردن آن روی پوست به وجود می‌آید.
تماس با خون، ترشحات و بافت حیوان آلوده هنگام ذبح دام، کمک به وضع حمل دام وقطعه قطعه کردن گوشت تازه دام آلوده موجب انتقال ویروس به انسان می‌شود.
انتقال از انسان به انسان نیز به خصوص در بیمارستان‌ها امکان‌پذیر است. تماس با خون و ترشحات آلوده بیماران، به ویژه درمرحله خونریزی یا انجام هرگونه اقدامی که منجر به تماس انسان با خون آنها شود، باعث انتقال بیماری می شود.
بنابراین رعایت احتیاطات همه‌جانبه در برخورد با خون و محصولات خونی بیماران محتمل یا قطعی در بیمارستان و مراکز بهداشتی درمانی برای حفاظت کارکنان بهداشتی و درمانی ضروری است.
در مجموع گزیدگی و نیش حشرات، تماس با خون شخص مبتلا، تماس با لاشه حیوان آلوده و مصرف گوشت خام و آلوده راه‌های انتقال این بیماری است.
راه‌های پیشگیری
له نکردن کنه روی بدن دام‌ها و رعایت نکات بهداشتی در کسانی که شغلشان به گونه‌ای است که با دام در ارتباط هستند، ضروری است. ایزوله کردن بیمار و عدم تماس با فرد آلوده و مبتلا هم دیگر راه پیشگیری است که باید مورد توجه قرار گیرد.
رعایت نکات بهداشتی در تمییز کردن گوشت در منزل و نگهداری گوشت به مدت ۲۴ ساعت در یخچال پیش از استفده هم نکته مهمی است و علاوه بر آن گوشت وجگر هم پس از پخت کامل باید مصرف شود. توجه داشته باشیم ویروس بیماری CCHF در فرآورده‌های دامی، پس از پخته شدن به مدت ۱۵ دقیقه ودرحرارت ۸۵ درجه سانتی گراد از بین می‌رود.
راه درمان
درمان حمایتی شامل اصلاح آب و الکترولیت‌هاست. ضمن‌آنکه در صورت افت شدید هموگلوبین، تزریق خون و درموارد کاهش شدید پلاکت و نشانه‌های خونریزی فعال نیز تجویز پلاکت لازم است.
عفونت ویروسی CCHF درصورتی که به موقع تشخیص داده شود تا حدودی به داروی ریباویرین حساس است. یعنی بلافاصله بعد از تشخیص موارد محتمل بیماری، مصرف ریباویرین باید آغاز شود.
وضعیت بیماری در ایران
دکتر بهزاد امیری رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با اشاره به روند افزایشی ابتلا به تب کریمه کنگو طی امسال، گفت: تا ظهر روز شنبه (۴تیرماه) تعداد ۳۴ مورد مثبت مبتلا به تب کریمه کنگو در کشور شناسایی شده‌اند که از این تعداد متاسفانه ۲ نفر نیز جان خود را از دست داده‌اند. این درحالی است که طی کل سال ۱۴۰۰ تنها ۱۳ مورد مبتلا به تب کریمه کنگو و ۲ مرگ ناشی از آن در سامانه‌ها به ثبت رسیده است.
او افزود: افزایش موارد ابتلا به تب کریمه کنگو می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد و به نظر می‌رسد شرایطی فراهم شده باشد که انتقال ویروس مهیا باشد. مباحثی مانند عدم کنترل موارد بهداشتی هم مطرح است که در حال حاضر نامه‌ای به امضای وزیر محترم بهداشت رسیده و به دانشگاه‌ها ابلاغ شده است تا مراقبت‌های خود را افزایش دهند و از تبادل دام بویژه در مناطق مرزی جلوگیری شود.
امیری با اشاره به اینکه راه‌های انتقال بیماری به سه روش است، بیان کرد: اول از طریق گزش نیش کنه است که یا ممکن است خود کنه انسان را نیش بزند یا اینکه کنه روی بدن باشد و انسان دانسته یا ندانسته آن را لِه کند. راه انتقال بعدی از طریق خون، مایعات و ترشحات آلوده دام به انسان است که این در زمان ذبح دام یا انتقال امعاء و احشاء دام اتفاق می‌افتد؛ البته اگر فرد گوشت و احشاء دام را به شکل خام یا درست پخته نشده مصرف کند هم احتمال ابتلایش به بیماری وجود دارد. راه انتقال سوم هم از بیمار آلوده به سایر انسان‌ها است.
رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با تاکید بر لزوم خرید دام از مراکز مجاز عرضه دام، اظهار کرد: بهتر است دام را از میادین عرضه مجاز دام خرید کنند. چراکه این مراکز تحت نظر سازمان دامپزشکی است. ذبح دام باید در کشتارگاه‌ها انجام شود، چراکه در تمامی کشتارگاه‌های مجاز دام، دامپزشکان حضور دارند و دام را قبل و بعد از ذبح بررسی و معاینه می‌کنند. برخی از انواع بیماری در دام‌ها نظیر CCHF علائم ظاهری مشخصی ندارند و فقط دامپزشکان و کارشناسان بهداشتی قادر به تشخیص آن هستند.
ذبح دام را به کشتارگاه‌ها واگذار کنید
او با اشاره به نزدیکی به ایام عید سعید قربان و انجام عمل قربانی کردن گوسفند در کشور، اظهار کرد: به هیچ عنوان مردم نباید دام را در منازل و معابر عمومی ذبح کنند؛ چراکه خونابه‌های جاری می‌تواند منجر به آلودگی محیط و افزایش بروز و شیوع بیماری‌های منقله از دام به انسان شود. برای اعیاد اسلامی و یا سایر مناسبت‌های مذهبی توصیه می‌کنیم ذبح دام را به کشتارگاه‌ها واگذار کنند. افرادی که به ذبح دام مشغول هستند، باید از وسایل محافظت کننده مانند دستکش، چکمه و لباس مناسب استفاده کنند و ابزارشان را بعد از ذبح، ضدعفونی کنند و همچنین خونابه‌ها نیز به طریق بهداشتی دفع شود.
