آب شرب تهران آغشته به چرک و کثیفی / لوله‌کشی آب پایتخت از کجا آغاز شد؟
همشهری آنلاین نوشت: ۷۵سال از نخستین روزی که کلنگ احداث شبکه آبرسانی در تهران زده شد، می‌گذرد. بررسی اسناد نشان می‌دهد نیمه تابستان سال۱۳۲۶، عملیات لوله‌کشی آب شرب برای تهرانی‌ها در «میدان سنگلج» یا «پارک شهر» کلید خورد و تا ۳سال بعد از آن فقط برای ۹۰۰مشترک، لوله‌کشی انجام شد.
جمعیت تهران در سال۱۱۷۴ حدود ۲۰هزار نفر بود و اغلب آب شرب مورد نیاز اهالی از طریق چشمه‌ها و قنات‌های اطراف شهر تأمین می‌شد، اما انتخاب «تهران» به‌عنوان پایتخت دربار باعث شد تا روز به روز جمعیت آن افزایش پیدا کند. به همین خاطر تأمین آب شرب برای این شهروندان تهرانی به یکی از چالش‌های آن دوران تبدیل شد.
نخستین بار در دوره فعالیت «حاج میرزاآقاسی» صدراعظم دربار، موضوع تأمین آب اهالی پایتخت ذهن دولتمردان را به‌خود مشغول کرد. حاج میرزاآقاسی می‌دانست با افزودن به تعداد قنات‌ها، این مشکل برطرف نمی‌شود. او معتقد بود با حفر نهری بزرگ می‌توان آب جاجرود را به تهران انتقال داد و این مشکل را برطرف کرد. هرچند که با اعتراض کشاورزان این موضوع اجرایی نشد. در دوره صدارت «میرزا محمدتقی خان امیرکبیر» هم تلاش‌هایی برای انتقال آب از جاجرود به رود کرج و سپس تهران صورت گرفت. امیرکبیر برای رفع نگرانی‌های اهالی آب کرج را به ۸۴سهم تقسیم کرد و دستور داد تا ۹سهم از آن حقابه ویژه پایتخت‌نشینان باشد. با این تصمیم بخش‌هایی از تهران از نعمت آب شرب بهره‌مند شد، ولی با مرگ او این اقدام نیمه‌کاره رها شد.تا اینکه «کنت دومونت فرت» نخستین رئیس نظمیه تهران به همراه دو نفر از مهندسان مدرسه دارالفنون، به دستور دربار مأمور شدند تا درباره مشکل آب شرب تهران تحقیق کرده و گزارشی تهیه کنند. انتقال آب از رودخانه‌های لار و جاجرود به تهران نتیجه تحقیات آنها بود. چون در آن دوران خزانه دولت پولی برای تأمین انجام این عملیات نداشت، برای همین تصمیم گرفتند از مردم برای مشارکت در این کار دعوت کنند، ولی مردم استقبال نکردند و از طرف دیگر کشور وارد التهابات سیاسی مشروطه‌خواهی شد و طرح انتقال آب به تهران برای مدتی نسبتاً طولانی مسکوت ماند.
در سال‌های۱۲۷۰ تا ۱۲۷۵ به چند اروپایی امتیازی برای تأمین آب شهر از راه حفر چاه عمیق در شمال تهران داده شد،اما این بار هم به دلیل نداشتن ابزار لازم برای حفاری طرح به زمان دیگری موکول شد. کمبود آب شرب از یک سو و آلوده شدن آب هم شرایط آن دوران را بحرانی‌تر کرد. «جعفر شهری باف» در کتاب تهران قدیم در تشریح وضعیت اسفناک آب مصرفی غالب مردم پایتخت می‌نویسد: «این آب‌ها که در سرچشمه‌ها و آبنماها چون مروارید غلتان روشن و زلال به روی خود غلتیده، چشم‌ها را جلا می‌بخشد، کم‌کم در طول راه و عبور از نهرها و جوی‌های کثیف و استعمال و رخت‌شویی و ظرفشویی و کهنه‌شویی و خاک و زباله ریختن و بازی اطفال و استحمام لشوش و آب دادن دواب مانند اسب و الاغ و گوسفند و غیره به‌صورت لجن و گندابِ متعفنی درمی‌آمد که حتی شامه و بصر را آزار می‌رساند.»
لوله‌کشی آب شرب از کدام میدان پایتخت آغاز شد؟
۲۶قنات تأمین‌کننده آب شرب تهرانی‌ها
در سال ۱۳۰۳ اداره بلدیه طرحی را پیشنهاد کرد که براساس آن روی جاجرود سدی احداث و از آب ذخیره شده در پشت سد برق هم تولید کند. تا سال۱۳۰۶ آب شهر تهران توسط ۲۶ رشته قنات با مجموع آبدهی حدود ۷۰۰لیتر در ثانیه تأمین می‌شد. در این سال بار دیگر عملیات احداث مجرای رودخانه کرج به تهران آغاز شد و عملیات اجرایی این طرح از روستای «بیلقان کرج» تا «جمشیدآباد» تهران به‌طول ۵۳کیلومتر به‌مدت ۴سال طول کشید. ۲۰کیلومتر از این مسیر را از زیر زمین کانال‌کشی کرده بودند، اما آب زیادی در طول مسیر هرز می‌رفت و با توجه به شدت رسوب‌گذاری نیاز به لایروبی مداوم داشت.
لوله‌کشی برای سنگلجی‌ها
در سال۱۳۲۵ از طرف دولت مناقصه‌ای با حضور ۷شرکت خارجی برگزار و شرکت «سر الکساندر کیپ» انگلیسی برنده مناقصه شد. در نهایت ۳۰تیرماه سال۱۳۲۶ پروژه لوله‌کشی آب شرب برای تهرانی‌ها در «میدان سنگلج» یا «پارک شهر» کلید خورد و در مدت ۳سال برای حدود ۹۰۰ مشترک عملیات لوله‌گذاری آب شرب انجام شد. بعد از انجام این عملیات باید آب شرب از طریق خطوط لوله‌های فولادی از تصفیه‌خانه به مشترکان انتقال پیدا می‌کرد. طرح اولیه این عملیات بیش از ۵ سال طول کشید تا از طریق دو خط لوله فولادی به قطر ۴۰اینچ با ظرفیت ۲۴۲هزارمترمکعب در شبانه‌روز آب از آبگیر بیلقان به نخستین تصفیه‌خانه تهران (جلالیه) منتقل شود.
