علت اصلی بالازدن سیل در امامزاده داوود: تخریب کانال آب و عدم رعایت حریم آبراهه

در حادثه سیل امامزاده داود که بامداد روز گذشته پنج‌شنبه ۶ مرداد ماه رخ داد، محققان سازمان زمین‌شناسی بازدید میدانی اولیه‌ای از این منطقه داشتند و به گفته مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور سازه‌های این منطقه در منطقه‌ای مستقر شده است که در گذشته سیلاب‌هایی را تجربه کرده است.
وی تاکید دارد که برای عبور آب، کانالی حفر شده است که این کانال به دلیل فشار زیاد آب و رسوبات؛ تخریب شد و به همین دلیل این رسوبات وارد صحن امامزاده داود شده است.
تشریح جزئیات سیل امامزاده داود
دکتر رضا شهبازی با اشاره به بازدیدهای میدانی از منطقه سیل‌زده امامزاده داود، افزود: این رویداد، یک رخداد “حَدّی” و بارش نامتعارف شدید است که در یک فصل نامتعارف رخ داده است. مناطقی چون تجریش و امامزاده داود نیز در سال‌های گذشته در همین ماه (مرداد ماه) چنین سیلی را تجربه کرده‌اند.
شهبازی در خصوص عوامل اصلی وقوع این رویداد، توضیح داد: دیواره‌های بلند شمال تهران محل مستعد تجمع بارندگی است ضمن آنکه حوضه آبخیز این منطقه نیز زمان تمرکز بسیار پایینی دارند و این امر موجب می‌شود که آب بارندگی‌ها به سرعت از ارتفاعات بالا به مناطق پایین دست منتقل شود.
مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، ادامه داد: علاوه بر آن در این منطقه پوشش گیاهی مناسبی برای جذب آب وجود ندارد. همچنین لایه‌های زمین‌شناسی شیلی (یک ساختار زمین شناسی) که فرسایش‌پذیر هستند نیز در منطقه امامزاده داود گسترش دارد و این عوامل موجب شده تا آب بارندگی به همراه حجم زیادی از رسوبات به مناطق پایین دست به حرکت درآیند.
وی با تاکید بر اینکه وجود این حجم زیاد رسوبات موجب افزایش قدرت تخریب آب می‌شود، اظهار کرد: آنچه که موجب آسیب زا بودن سیل به انسان می‌شود، متاسفانه عدم رعایت حریم رودخانه‌ها، آبراهه‌ها، رود دره‌ها، تجاوز به حریم آبراهه‌ها و ساخت و ساز در حریم رودها است. این عوامل باعث شده که یک رخدادی به نام سیل، تبدیل به مخاطرات آسیب‌زا برای انسان شود همانطور که متاسفانه شاهد بودیم که سیل در این منطقه آسیب‌های زیادی وارد کرده است.
تخریب‌هایی که به دلیل عدم رعایت حریم رودها ایجاد شد
شهبازی به جزئیات تخریب‌های وارد شده به امامزاده اشاره کرد و با بیان اینکه تخریب‌ها بیشتر به صحن امامزاده داود و پیرامون آن بوده است، گفت: این مناطق مناطقی هستند که باید به عنوان آبراهه حریم آن رعایت شود و آب در آن جریان داشته باشد.
وی با بیان اینکه با گسترش صحن امامزاده داود، این محوطه در مسیر آبراهه قرار گرفته است، ادامه داد: همه حجم آبی که از بالا دست وارد این منطقه می‌شود از طریق کانالی است که از گوشه صحن، آب را به پایین دست تخلیه می‌کند ولی این کانال ظرفیت کافی برای تخلیه این حجم از آب را نداشته است در نتیجه سرپوش این کانال به دلیل فشاری که سیلاب به آن وارد کرده است، تخریب و موجب شد آب ناشی از بارندگی به همراه گِل و لای و رسوبات همراه آن از طریق صحن شمالی به محوطه اصلی صحن و به صحن جنوبی حرم این امامزاده سَرریز شود. سیل بعد در نهایت وارد دره پایین دست رودخانه شده است.
مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین ‌شناسی با بیان اینکه این روند موجب آسیب وارد شدن به صحن امامزاده و فضاهای پیرامونی شود، خاطرنشان کرد: محوطه پیرامونی امامزاده داود شامل مراکز تفریحی و اقامتی و بازار بوده است و همه اینها در مسیر آبراهه بوده است.
شهبازی با تاکید بر اینکه کل ماجرای سیل امامزاده داود همین است و در وقوع این سیل مورد پیچیده‌ای وجود ندارد، گفت: من همواره تاکید کرده‌ام که زور طبیعت از زور انسان بیشتر است و باید مراقب باشیم که تا حد امکان خود را در مقابل این مخاطرات قرار ندهیم. آسیب‌های سیل روز گذشته نشان می‌دهدکه ما خود را در معرض خطر قرار دادیم در حالی که در گذشته این منطقه چنین رخدادهایی را تجربه کرده است. در واقع تمام رود دره‌های شمال تهران نیز سابقه چنین سیلابی را دارند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا در این منطقه “زمین لغزش” رخ داده است یا خیر، توضیح داد: از نظر علمی “رانش” صحیح نیست و باید به آن “زمین لغزش” گفته شود و من در بازدید اولیه‌ای که در روز گذشته داشتم، لغزشی مشاهده نکردم. البته منطقه امامزاده داود منطقه مستعد زمین‌لغزش و “سنگ افت” و “بهمن” است ولی در ارتباط با رخداد سیلاب روز گذشته، لغزشی مشاهده نشده است ولی ما بعد از آرام شدن جو منطقه، مطالعات وسیع‌تری را اجرایی خواهیم کرد.
این محقق اضافه کرد: آنچه که روز گذشته در مخاطره سیل امامزاده داود مشاهده شد، بیشتر خاک سُستی بود که همراه با بارندگی شسته شده و به پایین دست منتقل شده است.
تکرار تجربیات تلخ یکسان خطاها
مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی خاطرنشان کرد: در زمین شناسی یک اصل وجود دارد که باید مناطق پرخطر شناسایی شود و در حاشیه امنی از این مناطق قرار بگیریم و این اصل در مورد رودها، گسل‌ها، زمین لغزش‌ها نیز حاکم است ولی همچنان شاهدیم که به دلیل تکرار خطاهای انسانی و محاسباتی و فراموشی، مخاطرات طبیعی آسیب‌های جدی را به جامعه وارد می‌کند.
شهبازی گفت: ویژگی تهران قرار گرفتن در دیواره‌های بلند در شمال است که موجب به تله انداختن ابرها و همچنین آلودگی هوا می‌شود و به همین دلیل است که در تهران آلودگی هوا زیادی دارد و نیاز است تا از تجربیاتمان بیاموزیم.
وی با بیان اینکه همین رویکرد در زمینه گسل‌ها نیز وجود دارد، در پایان گفت: ما نباید در حریم گسل‌ها ساخت و ساز می‌کردیم و چون به این موضوع توجهی نشده است، شاهد تخریب سازه‌ها بر اثر زلزله هستیم. اتفاقی که در بندر خمیر استان هرمزگان رخ داده و شاهد هستیم که ساختمان‌های مهندسی ساز در زلزله‌های اخیر این منطقه آسیبی ندیدند ولی ساختمان‌های معمولی تخریب شدند.