وی شامگاه (به وقت آمریکا) و سحرگاه تهران از کشته شدن الظواهری” توسط پهپادهای سازمان سیا خبر داد و گفت: “الظواهری که موجب کشته شدن بسیاری از آمریکایی ها در حملات مختلف از جمله در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ (۲۰ شهریور ۱۳۸۰) شده بود، را کشتیم. “

پیش از آن خبرگزاری رویترز روز یکشنبه به نقل از دو مقام آمریکایی از حمله پهپادی این کشور در افغانستان به مقر گروه تروریستی القاعده در کابل خبر داده بود و خبرگزاری آسوشیتدپرس آمریکا هدف از این حمله را “ایمن الظواهری” رهبر القاعده اعلام کرد.

بعد از آن بود ذبیح الله مجاهد، سخنگوی دولت سرپرست افغانستان (طالبان) با صدور بیانیه ای ضمن تایید این خبر، زمان و مکان دقیق حمله را ساعت ۶:۱۸ روز یکشنبه به یک خانه مسکونی در ناحیه “شیرپور” کابل اعلام کرد و آن را نقض آشکار اصول بین المللی و موافتنامه دوحه خواند.

توافق دوحه، توافقنامه صلحی است که در ۲۹ فوریه ۲۰۲۰ (۱۰ اسفند ۱۳۹۸) بین آمریکا و طالبان در پایتخت قطر امضا شد. مفاد این پیمان شامل خروج تمام نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان، تعهد طالبان برای جلوگیری از فعالیت القاعده در مناطق تحت کنترل آنها و مذاکرات بین طالبان و افغانستان بود.

قابل توجه اینکه بایدن که به دلیل ابتلا به بیماری کوید-۱۹ در کاخ سفید در قرنطینه به سر می برد، در توجیه سیاست های اشغالگرانه کاخ سفید در افغانستان در یک ژست  پیروزمندانه مدعی شد که اکنون عدالت برقرار شده است و این سرکرده تروریست‌ها دیگر وجود ندارد.

رئیس جمهوری آمریکا که کشورش دو دهه موجب اشغال و خشونت و خونریزی در افغانستان به بهانه مبارزه با گروه های تروریستی شده و سرانجام بسیار آشفته و پر هرج و مرج از این کشور خارج شد، ادعا کرد: دیگر هرگز اجازه نخواهیم داد افغانستان به پناهگاه تروریست‌ها تبدیل شود، بنابراین مطمئن هستیم اتفاق دیگری نمی‌افتد و افغانستان سکوی پرتاب تروریسم نیست.

بعد از اظهارات بایدن، وزارت خارجه عربستان نیز با صدور بیانیه ای از این اتفاق استقبال کرد.

اما خانواده الظواهری در اولین واکنش به خبر مرگ وی به سایت مصری “قاهره ۲۴” گفتند که نمی‌دانند که چقدر این خبر صحت دارد و بسیاری از رسانه‌های بین المللی این خبر را اعلام کرده‌اند.

آنها که ظاهرا در مصر به سر می برند، توضیح دادند از زمانی که ایمن الظواهری از چند دهه پیش مصر را ترک کرد و سپس به القاعده در افغانستان پیوست، هیچ تماسی با او نداشته‌اند.

اگرچه مکان دقیق اسکان ایمن الظواهری ۷۱ ساله و حتی خانواده اش دقیقا مشخص نبود، اما یورونیوز امروز به نقل از سازمان سیا نوشت که خانواده او اوایل امسال (میلادی) به خانه ای امن در کابل منتقل شده بودند که متعلق به یکی از دستیاران ارشد سراج‌الدین حقانی رهبر ارشد طالبان بود.

براساس این گزارش، الظواهری هر سحرگاه به بالکن این خانه‌ در منطقه امن و مرفه نشین در کابل پایتخت افغانستان می آمد و در سحرگاه ۳۱ ژوئیه نیز در بالکن ایستاده بود که یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی دو موشک “هلفایر – R۹X ” یا «نینجا» را که تیغه هایی بازشونده دارند به سمت وی شلیک کرد به گونه ای که نه به اعضای خانواده اش بلکه به هیچ غیرنظامی دیگری نیز آسیبی نرسید.

گزارشات به نقل از یک مقام ارشد سازمان سیا حاکی است که برای کشتن ایمن الظواهری در بالکن این ساختمان سه طبقه که بسیاری از رهبران القاعده در اطراف آن زندگی می کنند، ۶ ماه برنامه ریزی صورت گرفته بود و در این مدت الظواهری هیچگاه خانه امنش را ترک نکرده بود.

گفته می شود موشک های هلفایر برای حملات پهپادی دقیق طراحی شده و عموماً بر علیه اهداف بسیار مهم به کار گرفته می شوند.

به گزارش الشرق الوسط، الظواهری ۴ همسر داشت که از اولی ۴ دختر و یک پسر به نام های فاطمه، امیمه، نبیله، خدیجه، محمد و عایشه داشت. ۲ تن از دخترانش و محمد در حملات هوایی آمریکا پس از حملات ۱۱ سپتامبر کشته شدند.

طبق گفته این مقام ارشد سیا، شبکه حقانی نزدیک به القاعده که اکنون بخشی از دولت طالبان به حساب می آید، پس از این حمله، خانواده الظواهری را به مکان جدیدی نزدیک به مرز منتقل کرده است. همچنین این مقام امنیتی گفته است: «اعضای خانواده الظواهری در زمان حمله در دیگر نقاط این خانه امن بودند و عمداً مورد هدف قرار نگرفتند و آسیبی به آن ها نرسیده است.»

با وجود اینکه طالبان حمله پهپادی آمریکا به مقر الظواهری در خاک افغانستان را نقض آشکار موافقنامه دوحه خواند، “آنتونی بلینکین” وزیر خارجه آمریکا نیز در مقابل ادعا کرد که طالبان با میزبانی از ایمن الظواهری سرکرده گروه تروریستی القاعده و پناه دادن به وی، توافق دوحه را بشدت نقض کرد.

این اظهارات وزیر خارجه آمریکا در حالی مطرح شد که اکثر کارشناسان معتقدند که خروج شتابزده آمریکا از افغانستان نتیجه شکست استراتژی کاخ سفید در افغانستان بوده و اینکه سیاست های مُخرب آمریکا پس از حمله به افغانستان جز ویرانی و مصیبت چیز دیگری عاید مردم افغانستان نکرده است.

آمریکا به بهانه مبارزه با گروه های تروریستی دو دهه افغانستان را اشغال کرد و موجب خشونت و خونریزی در آن شد که سرانجام بسیار آشفته از این کشور خارج شد.

قابل توجه اینکه این رویداد به رغم واکنش مثبت رئیس جمهوری آمریکا و وزیر امور خارجه اش، در محافل سیاسی این کشور به ویژه سناتورها و نمایندگان کنگره اعم از حزب رقیب و یا هم حزبی های بایدن واکنش های متفاوت داشت.

“چاک شومر” رهبر اکثریت سنا از حزب دمکرات، “مارک‌ وارنر” سناتور دمکرات که ریاست کمیته اطلاعاتی منتخب سنا را نیز برعهده دارد، “جیمز اینهوف” سناتور ارشد جمهوریخواه از اوکلاهما، “سناتور ماکو روبیو” از حزب جمهوریخواه، “آدام شیف” نماینده کنگره و رئیس کمیته اطلاعاتی منتخب دائمی مجلس نمایندگان و “گریگوری دبلیو میکس” رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا از حزب دموکرات هر یک با صدور بیانیه های متفاوت ضمن قدردانی از بایدن، سازمان‌های اطلاعاتی، ارتش و همه کسانی که در حذف ایمن الظواهری، سهیم بودند، این اقدام را ستودند.

اما “مایکل مک کال” رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان از حزب جمهوریخواه ضمن آنکه کشته شدن رهبر القاعده را روز بزرگی برای آمریکا دانست گفت: «این خبر ثابت کرد که بایدن به مردم آمریکا دروغ گفته چرا که او یک سال پیش به دروغ ادعا کرد، القاعده از افغانستان رفته اما اینطور نبود و بدتر آن‌ که رئیس القاعده که یکی از مغزهای متفکر حملات ۱۱ سپتامبر بود، در مرکز شهر کابل در امان بوده‌ است.

او تصریح کرد: «عقب نشینی پر هرج و مرج و مرگبار ما از افغانستان در را برای القاعده باز کرد تا دوباره آزادانه فعالیت کند و بر علیه ایالات متحده و متحدان ما عملیات تروریستی انجام دهد.»

میچ‌مک‌کانل و کوین مک‌کارتی، رهبران جمهوریخواهان در دو مجلس آمریکا نیز با اظهار خشنودی از کشته‌شدن الظواهری، بار دیگر از خروج بی‌برنامه بایدن از افغانستان انتقاد کردند و یادآور شدند حضور وی در کابل یعنی افغانستان در حال تبدیل دوباره به مرکز فعالیت‌های تروریستی است.

لیندسی گراهام، سناتور جمهوریخواه این کشور نیز با اعلام اینکه افغانستان پناه‌گاه تروریستان جهانی شده است، گفت: کشته‌ شدن الظواهری برای طالبان که القاعده را رد می‌کنند، دلیل قانعی است که افغانستان بار دیگر به پناهگاه امن تروریست‌های بین‌المللی تبدیل شده است.

روزنامه واشنگتن پست آمریکا نیز امروز ساعاتی پس از اعلام کشته شدن سرکرده ارشد گروه تروریستی القاعده در کابل، با طرح این سوال که “الظواهری” در مرکز شهر کابل چه کار می‌کرده و این خود یکی از پیامدهای منفی خروج شتابزده آمریکا از افغانستان است، بشدت از کاخ سفید انتقاد کرد.

در گزارش این روزنامه آمریکایی عنوان شد که حضور الظواهری در مرکز شهر کابل نتیجه خلایی است که خروج فاجعه‌بار آمریکا از افغانستان عامل آن شد.

در این گزارش آمده است: به دنبال خروج فاجعه بار آمریکا از افغانستان در تابستان سال گذشته، بایدن اطمینان خاطر داد که القاعده از این کشور رفته است.

بایدن اوت گذشته گفت: “با رفتن القاعده آمریکا چه منفعتی در افغانستان دارد؟ ما برای خلاص شدن از القاعده به افغانستان رفتیم و این کار را انجام دادیم. “

رئیس جمهوری آمریکا سال گذشته دستور خروج سراسیمه نیروهای کشورش از افغانستان را صادر کرد و اگرچه با این دستور، پایان دو دهه اشغالگری ایالات متحده بر افغانستان رقم خورد، اما این اقدام چنان غیرمسئولانه و دارای تبعات فراوان بود که بسیاری آن را تاریک ترین برگ از کارنامه دولت بایدن می‌دانند.

پس از خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان، ظرف دو هفته دولت کابل به دست طالبان فروپاشید. بایدن مقصر اصلی فروپاشی دولت پیشین و سقوط افغانستان خوانده شد و صرف نظر از اینکه دولت وقت افغانستان می‌توانست بعد از خروج آمریکا عملکرد مثبتی داشته باشد یا نه، مردم افغانستان هرگز این نقطه تاریک را فراموش نمی‌کنند.

تصمیم بایدن در مورد افغانستان، محبوبیت او در آمریکا و جهان را تا ۴۰ درصد کاهش داد. تنها ۲۵ درصد مردم آمریکا اقدام دولت بایدن در خروج از افغانستان در شرایط کنونی مورد تایید قرار دادند. خروج غیرمسئولانه بعد از ۲۰ سال ضربه زدن به ثبات و امنیت، آرامش و اقتصاد این کشور در بدترین زمان و شرایط ممکن انجام شد و دردی از مردم افغانستان دوا نکرد.  

امروز همچنین شبکه تلویزیونی فاکس نیوز آمریکا متعلق جمهوریخواهان این کشور در مورد این حمله سوالاتی مطرح کرد و نوشت: زمان این حمله، به طور عجیبی مصادف است با یک سال پس از خروج فاجعه بار بایدن از افغانستان و سه ماه قبل از انتخابات میان دوره ای نوامبر.
علاوه بر این، با توجه به تمایل بایدن و مقامات ارشد دولت او برای توجیه مسائل مربوط به امنیت ملی که ثابت شده غیرقابل قبول یا نادرست هستند و احتمالا بعداً نیاز به عقب‌نشینی دارد، کنگره باید این حمله را به طور کامل بررسی کند.
مثلاً اینکه چرا این حمله اکنون اتفاق افتاد؟ بدون هیچ رسانه غربی در افغانستان، مردم آمریکا چگونه می توانند مطمئن باشند که دقیقا چه اتفاقی افتاده است؟ آیا می‌توانیم تأیید کنیم که ایالات متحده واقعاً ظواهری را به هلاکت رسانده و اینکه تلفات غیرنظامی نداشته است؟
“سوال مهمتر این است که آیا تصمیم پرزیدنت بایدن برای کشتن الظواهریی به این معنی است که دولت او سرانجام تروریست های افراطی را به عنوان یک موضوع امنیت ملی با اولویت بالا به رسمیت می شناسد؟ “
بایدن باید پاسخگو باشد که چرا پس از اینکه رهبری پرزیدنت ترامپ باعث شد داعش در عراق و سوریه متحمل شکست های گسترده شود و خلافت خود را در زمین از دست بدهد، این سازمان تروریستی در حال بازگشت به خاورمیانه است و حضور گسترده ای در افغانستان و آفریقا ایجاد کرده است.
فاکس نیوز ابراز امیدواری کرد، تصمیم بایدن برای کشتن ایمن الظواهری نشانه این باشد که او و مقامات ارشدش متوجه این موضوع هستند و حمله هواپیمای بدون سرنشین که او را به قتل رساند، اساساً برای کسب امتیاز سیاسی انجام نشده است.

جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا نیز در توئیتی نوشت: «ریشه‌کن کردن تروریسم در افغانستان بدون جنگ امکان‌پذیر است.»

او ابراز امیدواری کرد این اقدام آمریکا تسکین کوچکی برای خانواده‌های داغدار حادثه یازدهم سپتامبر و همه کسانی باشد که از حملات القاعده آسیب دیده‌اند.

در میان اخبار مربوط به تایید مرگ سرکرده القاعده در کابل، «ناجح ابراهیم» یکی از موسسان «الجماعة الإسلامیة» (جماعت اسلامی) مصر و کارشناس امور گروه‌های اسلامی به اخبار منتشره در رسانه‌های بین‌المللی درباره نحوه مرگ الظواهری واکنش نشان داد و گفت که اخبار مشابهی در خصوص مرگ وی از ۴ سال پیش و بیش از یک بار در رسانه‌های غربی منتشر شده است. الظواهری حداقل ۷۰ سال سن دارد و وضعیت سلامتی وی پایدار نیست و اگر فوت شود، کاملا طبیعی است.

وی در گفت‌وگو با وبگاه مصری «القاهره ۲۴» توضیح داد: «اگر ایمن الظواهری فوت کرده باشد، در این سن کاملا طبیعی است، به ویژه که به بیماری‌هایی از جمله سرطان کبد مبتلا بود و بارها در این‌ خصوص در رسانه‌ها خبرهایی منتشر شده بود.» 

از میان افغان ها هم واکنش ها نسبت به این خبر متفاوت بود. با وجود اینکه دولت طالبان اففانستان این اقدام را محکوم کرد و آنرا نقض توافق دوحه از سوی دولت آمریکا خواند، اما “امرالله صالح” معاون اول رییس جمهوری پیشین افغانستان، در صفحهٔ رسمی فیسبوک خود با الفاظ نسبتاََ‌ رکیک به کشته شدن رهبر القاعده واکنش نشان داد.

صالح در این پیام خود نوشته است که “سگ زرد برادر شغال است. وقتی جزییات فاش شود چیز جالبی نخواهد بود. آنچه درد آور است اسارت افغانستان است. یک بار [اسامه بن لادن] در قلب پاکستان کشته شد و (بار دیگر این رهبر القاعده) در قلب مستعمره پاکستان (افغانستان) کشته می شود که ظاهرا هر دو قصه یکیست. “

امریکا پس از خروج شتابزده از افغانستان همواره زیر فشارهای سیاسی و رسانه‌ای قرار داشته و با نزدیک شدن نخستین سالگرد مسلط شدن مجدد طالبان در افغانستان، دولت بایدن هنوز هم به خاطر نحوهٔ خروج از افغانستان زیر انتقاد قرار دارد.

صرف نظر از چگونگی واکنش طالبان به کشته شدن الظواهری در حملهٔ هوایی آمریکا، شماری از مقام های حکومت پیشین و تحلیلگران معتقدند که کشته شدن رهبر القاعده در کابل، ‌طالبان را زیر فشار روز افزون قرار خواهد داد.

به باور این دسته از تحلیلگران، اگر گروه طالبان موضع گیری شدیدی در برابر امریکا از خود نشان دهد، ‌ بیشتر در انزوای بین المللی و مشکلات اقتصادی قرار خواهد گرفت و امریکا نیز در مقابل این موضع گیری شدید طالبان خاموشی اختیار نخواهد کرد.

اما اگر این گروه تنها به محکوم کردن این حمله بسنده کند، القاعده و سایر گروه های تندروی که طالبان را در دو دههٔ‌ پسین همکاری کرده اند، ‌ به تدریج در مقابل طالبان قرار خواهند گرفت.

زندگی نامه ایمن الظواهری

“ایمن محمد ربیع مصطفی عبدالکریم الظواهری” در ۱۹ ژوئن ۱۹۵۱ در قاهره به دنیا آمد و جد او “شیخ ربیع” امام اعظم و از شیوخ دانشگاه الازهر و پدرش “محمد الربیع” استاد دانشکده پزشکی دانشگاه عین الشمس و از پزشکان معروف این کشور بود که به عنوان سفیر مصر در چند کشور خارجی نیز انجام وظیفه کرده بود.

اگرچه عموی ایمن هم بعدها دبیر اول اتحادیه عرب شده بود، اما مادرش “عمیمه عزام” از خانواده “عبدالرحمن پاشا عزام” اولین دبیرکل اتحادیه عرب بود. پدربزرگ مادری ایمن (عبدالوهاب عزام) استاد آداب شرقی دانشگاه الازهر بود که شاهنامه فردوسی را از فارسی به عربی ترجمه کرده بود.

ایمن که از خانواده عالم دینی و پزشک بود و حتی در ۱۵ سالگی دستگیر نیز شده بود، فوق لیسانس جراحی را در سال ۱۹۷۴ از دانشگاه قاهره گرفت و سپس دکتری تخصصی خود را از دانشگاه پاکستان کسب کرد.

وی در سال ۱۹۸۵ برای کار به عنوان پزشک راهی جده عربستان شد و در اوایل بنیانگذاری القاعده، مشاور شخصی اسامه بن لادن شد که سال ۱۹۸۶ برای اولین بار با او دیدار کرده بود. سال ۱۹۹۳ به آمریکا رفت و تحت نام مستعار «عبدالمعز» در مساجد کالیفرنیا خطبه خوانی می کرد.

نام او همچنین بین افرادی که در ترور بی نظیر بوتو نخست وزیر پیشین پاکستان در سال ۲۰۰۷ دست داشتند، دیده می شود.

غیر از خواهرایمن (یعنی “هبه محمد”)، برادرش محمد نیز از رهبران القاعده بود که در سازمان امدادرسانی اسلامی بین المللی در بوسنی، کرواسی و آلبانی کار می کرد و در سال ۲۰۰۰ در امارات دستگیر و به مصر تحویل داده شد که پس از محکومیت در زمینه همکاری با گروه جهاد در مصر به اعدام محکوم شد.

محمد پس از انقلاب رنگی ۲۰۱۱ میلادی مصر که باعث سرنگونی رژیم حسنی مبارک شد، آزاد گردید اما بار دیگر در اوت ۲۰۱۳ پس از سرنگونی حکومت اخوان المسملین دوباره دستگیر شد.

خود ایمن در سال ۱۹۹۶ به جنبش دینی اسماعیل الطنطاوی پیوست، اما سال بعد، پس از سفر طنطاوی به آلمان از این جنبش جدا شد و خودش یک جنبش اسلامی تاسیس کرد و در سال ۱۹۸۱ به سازمان جهاد ملحق شد که به رهبری مهندس عبدالسلام فرج افکار سلفی رادیکال و مبارزاتی را تروریج می کردند.

الظواهری در ۱۹۸۰ برای کمک رسانی به مجاهدان مجروح در جنگ داخلی افغانستان بعد از سقوط ظاهر شاه به پیشاور پاکستان رفت و با برهم خوردن اوضاع سیاسی در مصر به قاهره بازگشت و زندانی شد و به اتهام دست داشتن در ترور انورسادات سه سال حبس کشید و از آنجا تفکرات افراط گرایی تکفیری را در خود تقویت کرد.

او که در سال ۱۹۸۱ به دلیل داشتن انبار اسلحه غیرقانونی به سه سال زندان محکوم شده بود، بعد از آزادی از زندان در ۱۹۸۵ دوباره به افغانستان بازگشت و با آشنایی با بن لادن و پیوستن به القاعده، رهبری و آموزش نظامی گروه های سلفی عرب در افغانستان را به عهده گرفت که عمدتا علیه نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق می جنگیدند.

الظواهری در جوانی جراح‌ چشم بود و به صورت مرتب به کشورهای آسیای مرکزی و خاورمیانه سفر می‌کرد و در جریان همین سفرها بود که با “اسامه بن لادن” تبعه سعودی و سایر شبه‌نظامیان عرب که برای کمک به اخراج سربازان شوروی از افغانستان گرد هم آمده بودند، ملاقات کرد.

از سال ۱۹۸۷ مورد حمایت بن لادن قرار گرفت با گسترش فعالیت های فکری در پیشاور پاکستان با کمک کشورهای عربی علاوه بر نظامی گری، نشریه “الفتح” را منتشر کرد و به تدریج فرمانده میدانی القاعده شد.

فعالیت‌های زیرزمینی او و گروهش، مهارت‌های رزمی‌ و تجربه کار چریکی را به القاعده تزریق کرد و به این سازمان اجازه داد تا سلول‌های متمرکزی از اعضایش را سازماندهی  و به اهدافی در سراسر جهان حمله کند.

او که در قالب القاعده و دیگر نیروی نظامی ساخته و پرداخته شده توسط آمریکا در افغانستان در برابر نیروهای اتحاد جماهیر شوروی می جنگید (به استناد اقرار هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا)، با خروج شوروی از افغانستان نیروهای خود را به دیگر نقاط جهان از جمله یمن و بعد از آموزش های بیشتر به شرق آفریقا در سومالی، سودان و کنیا و بعدها به چچن انتقال داد.

“خالد ابو الذهب” یکی از شخصیت های سیاسی که در سال ۱۹۹۹ میلادی در قاهره محاکمه می شد، اظهار داشت که ایمن الظواهری در سال ۱۹۹۵ با نام مستعار “دکتر عبدالمعز” به آمریکا سفر کرده و اموالی را جهت کمک به قربانیان جنگ در افغانستان جمع آوری کرده است. او سپس بخشی از این اموال را در راستای انجام عملیات تروریستی انفجار در سفارت مصر در اسلام آباد پاکستان در سال ۱۹۹۵ به کار گرفت.

پس از آنکه در اول ماه مه ۲۰۱۱ باراک اوباما، رئیس جمهوری وقت آمریکا رسماً اعلام کرد که توانسته است بن‌لادن ۶۷ ساله را به همراه یکی از فرزندانش (خالد) در شهر “ابیت آباد” پاکستان بکُشد، القاعده بلافاصله در پی نصب سرکرده جدید و بیعت با رهبری جدید افتاد.

او که اسامی مستعار زیادی نظیر ابو محمد، الطبیب، المعلم، عبدالقادر عبدالعزیز عبدالمعز، دکتر، ابو فاطمة، عبدالمعز، نور و استاد داشت، پس از ۱۱ سپتامبر و در حالی که اسامه بن لادن تحت تعقیب قرار داشت، رهبری القاعده را در منطقه مرزی میان افغانستان و پاکستان بازسازی کرد و مدیریت شاخه‌های آن در عراق، یمن و شماری دیگر از کشورهای آسیایی را بر عهده گرفت.

القاعده ابتدا سیف العدل، افسر سابق نیروهای ویژه در مصر را به طور موقت جانشین رهبر کشته شده کرد تا مسئولیت ایجاد هماهنگی میان شاخه های القاعده برای بیعت گرفتن از ایمن و هموار کردن مسیر برای روی کار آوردن او را به عهده بگیرد، در نتیجه یک ماه بعد رهبری به ایمن منتقل شد.

او پیش از کشته شدن بن لادن، به عنوان نفر دوم شبکه القاعده بوده و گفته می شود در جریان بمب گذاری‌های ۷ اوت ۱۹۹۸ در سفارتخانه‌های آمریکا در دارالسلام (تانزانیا) و نایروبی (کنیا)، حمله به کشتی جنگی یواس‌اس کول، حملهٔ ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به مرکز تجارت جهانی و پنتاگون نقش موثر داشته و تحت تعقیب بین‌المللی بود.

ایمن الظواهری مطابق قطعنامه ۱۲۶۷ شورای امنیت سازمان ملل به دلیل آنچه که عضویت مؤثر گروه القاعده نامیده شد، در فهرست سیاه و تحریم شده‌ بود.

اسم الظواهری در فهرست ۲۲ نفر از مهمترین افرادی است که آمریکا بعد از سال ۲۰۰۱ میلادی آن را اعلام کرد و برای هر کسی که اطلاعاتی بدهد که به دستیابی به او منجر شود، ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرد.

اگرچه الظواهری کاریزمای بن لادن را نداشت، اما اغلب جنبش‌های سلفی مسلحانه شاخه القاعده، با او بیعت و گروه‌هایی مانند شباب المجاهدین در سومالی از رهبری ایمن الظواهری استقبال کردند. حتی جنبش‌های مسلح شمال کشور مالی نیز با تشکیل یک گروه واحد به نام “جماعة نصرة الاسلام و المسلمین”، با او بیعت کردند.

مهم‌ترین گروهی که از سرکردگی الظواهری استقبال کرد، جنبش طالبان پاکستان بود که طی آن، احسان الله احسان، سخنگوی طالبان پاکستان ایمن الظواهری را فردی قدرتمند توصیف کرد که می‌تواند سازمان القاعده را به سوی پیروزی بر غرب پیش ببرد.

درپی موج بهار عربی بود که گروه تروریستی داعش به سرکردگی ابوبکر البغدادی در سوریه و عراق ظاهر شد، رقابت وی با الظواهری برای نشستن بر “تاج و تخت تروریسم” شدت گرفت.

داعش به عنوان یکی از جنبش‌های همسو با طالبان که در ابتدای فعالیتش شاخه این سازمان به حساب می‌آمده به نزاعی دنباله‌دار با جبهه النصره پرداخت که رسماً نماینده القاعده در سوریه محسوب می‌شد؛ نزاعی که تا درگیری نظامی، کشتار و ترور یکدیگر نیز پیش رفت.

الظواهری بارها با انتشار صوت و تصویر سخنرانی خود در این خصوص، خواهان اتحاد جنبش‌های مسلح سلفی در سوریه شد و از داعش خواست که در عراق بماند و سوریه را به جبهه النصره بسپارد. اما سخنان سرکرده القاعده، نفوذ و گیرایی گذشته را نداشت. تا جایی که وی در یکی از موضع‌گیری‌ها و سخنانش، عناصر داعش را بدتر از خوارج خواند.

اما مهم‌تر از آن بخش سخنانش، بخشی بود که الظواهری، رسماً القاعده را تحت تبعیت طالبان دانست و سایر جنبش‌ها را نیز به همکاری و عنایت نسبت به جنبش طالبان فراخواند و در واقع طالبان به اعتراف هیلاری کلینتون ساخته و پرداخته آمریکا، سال ها میزبان الظواهری شده بود.

البته آمریکا پیشتر نیز در اوایل سال ۲۰۱۶ میلادی، در یک اقدام دیگر به محل زندگی الظواهری در دشت شوال در شمال استان وزیرستان پاکستان حمله پهپادی کرده بود که او توانسته بود از این محل بگریزد.

شایعه مرگ الظواهری همچنان ادامه داشت، تا اینکه سال گذشته او در سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر حضوری یک ساعته از طریق فایلی ویدئویی داشت که القاعده در اینترنت منتشر کرد.

در آن زمان، به نظر می‌رسید که الظواهری همگام با تحولات منطقه‌ای نبود و ظاهر او حاکی از وخامت وضعیت سلامتی اش بود؛ هرچند که تایید کرد که هنوز زنده است.

دو سال قبل بود که شبکه خبری سی ان ان به نقل از یک مقام بلندپایه مبارزه به تروریسم این کشور اعلام کرده بود الظواهری به بیماری قلبی خطرناک مبتلا است، الظواهری که خودش تا قبل از معاونت ادعایی القاعده، یک جراح بوده است.

الظواهری، دومین شخصیت برجسته سازمان القاعده، دست راست بن‌لادن و جانشین اوست که بسیاری از کارشناسان، تفکرات او را رادیکال‌تر از بن‌لادن ارزیابی کرده و او را مغز متفکر عملیات‌های القاعده دانسته‌اند.

جراح مصری که تفکر تکفیر و نبرد مسلحانه را از گروه‌های افراطی مصر دریافت کرده بود، یک چهره رسانه ای است که بیش از هر مقام القاعده در قالب سخنگوی این گروه تروریستی از خود فایل صوتی و یا تصویری منتشر می کرد. وی طی ۹ سال، بیش از ۶۰ فایل صوتی و تصویری از او در پایگاه‌های اینترنتی مرتبط با القاعده منتشر کرده بود.

اکنون بعد از اعلام کشته شدن الظواهری گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره نام جانشین او رواج یافته که با نگاهی به رسانه‌های عربی و غربی در این میان نام “سیف العدل” یکی از رهبران برجسته دیگر القاعده پررنگ‌تر است.

“سلطان یوسف حسن العارف” معروف به سیف العدل نیز همانند الظواهری تباری مصری دارد و هر بار که شایعه مرگ الظواهری منتشر می‌شد، همزمان نام او هم به عنوان جانشین الظواهری مطرح می‌شد که هر بار هم او با رد مرگ رهبرش، آن را تکذیب می‌کرد.

اما این بار با تایید خبر قتل الظواهری، او به رهبر احتمالی و شاید بالفعل گروه تروریستی القاعده تبدیل شده است تا به گفته نشریه “دیلی‌میل” انگلیس وعده‌ای که سال‌ها پیش به اعضای این گروه- مبنی بر بازگرداندن القاعده به قدرت و جایگاه دوره اسامه بن لادن- داده بود، فرصت اجرا پیدا کند.

سیف العدل یا به تعبیر برخی از دوستانش «سیف الانتقام» تحت تعقیب بسیاری از سرویس‌های اطلاعاتی از جمله ایالات متحده و بریتانیا بوده و دولت آمریکا برای سر او یا اطلاعات منجر به دستگیری‌اش ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین کرده است.

او در زمانی که یکی از فرماندهان واحد حفاظت بن لادن در افغانستان بود، لقب نگهبان سیاه را از اطرافیان گرفته بود و اخبار حاکی است که او در عین حال روابط خوبی با گروه داعش و طالبان در افغانستان ایجاد کرده است.

حضور سیف العدل وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم از زمان قتل اسامه بن لادن در سال ۲۰۱۱ در پاکستان، الظواهری به دلیل فقدان محبوبیت و کاریزمای بن لادن نتوانست تندروهای جهان را برای تقویت این گروه به سوی خود جذب کند.

حال با توجه به مرگ الظواهری همه نگاه‌ها به سمت سیف العدل به عنوان وارث احتمالی رهبری القاعده جلب شده است، گرچه نام‌های دیگری هم در این بین مطرح است.