نام گشت ارشاد و عملکرد آن اگرچه پیشینه ای به درازای دهه ۶۰ دارد اما آنچه امروز تحت عنوان «طرح ارتقای امنیت اجتماعی» یا همان گشت ارشادهای امروزی فعالیت می کند مجموعه ای زیرنظر نیروی انتظامی و با ایده شورای عالی انقلاب فرهنگی در راستای اجرا طرح جامع عفاف است و با توجه به دستورات خاص خود به دنبال آموزش و توجیه و برخورد با کسانی هستند که عمدتا در راستای حجاب چارچوب مدنظر گشت را رعایت نمی کنند اما هر زمان که عملکرد این مجموعه در مواجهه با مردم دچار تنش می شود افکار عمومی به دنبال مقصر می گردد و در این بین نام رئیس جمهور های مختلفی مطرح می شود.

آنچه از گزارش‌های خبری ۲۰سال اخیر به دست می‌آید آن است که گشت ارشاد با ساختار امروزی در زمان دولت اول احمدی‌نژاد در سال۱۳۸۷ سامان دهی شد و به مرور دایره فعالیت‌های آن افزایش یافت. هر چند از زمان روی کار آمدن احمدی نژاد در سال ۸۴ این طرح در دستور کار قرار گرفت؛ گرچه احمدی‌نژاد سعی می‌کند برای کسب محبوبیت به این طرح انتقاد کند اما تفاوت شرایط آزادی‌های فردی در دوران خاتمی و احمدی‌نژاد برای جامعه آنقدر ملموس بود که کسی باور نمی‌کرد احمدی نژاد مخالف این طرح باشد. گشت ارشاد در میان دو دولت احمدی نژاد، دو دولت روحانی و دولت فعلی ابراهیم رئیسی اشکال متفاوتی به خود گرفته است و نوع برخورد ها و اخبار مربوط به آن نیز بعضا کاهشی و افزایشی بوده است؛ بخصوص در دولت روحانی که چندان اخبار تنش‌آمیزی از گشت ارشاد به گوش نمی رسید اما در دولت ابراهیم رئیسی این ساز و کار اخباری به وسعت دیگر اخبار دولت را به خود اختصاص داد.

مشخصا در خرداد۱۴۰۰ زمانیکه ابراهیم رئیسی در انتخابات پیروز شد صحبت از گشت ارشاد مدیران برای مقابله با فساد می زد اما وقوع برخی اختلاس ها در این مدت انتقادات زیادی به رئیسی وارد کرد که گشت ارشاد مدیران چه شد؟در سال ۱۴۰۱ نیز برخورد های گشت ارشاد با مردم و اخبار مربوط به آن فزونی یافت به عنوان مثال در اردیبهشت ماه بود که خبر شلیک مامورین منصوب به گشت ارشاد در پارک پردیسان دامنه بسیاری یافت و یا در دیگر موارد تشکیل گشت نامحسوس در مشهد،ماجرای سپیده رشتو،برخورد گشت با مادر یکی از دستگیر شدگان در ۲۸تیر، تکذیب وجود گشت ارشاد توسط انسیه خزعلی،جریمه نقدی و عدم ارائه خدمات عمومی برای بدحجاب ها و در نهایت مرگ مهسا امینی نیم سال اول ۱۴۰۱ را سراسر پر از اخبار مربوط به گشت ارشاد کرد.

نکته جالب توجه درباره عملکرد گشت ارشاد تبدیل آن به یک نماد انتخاباتی است که در هر دوره مسئله گشت تبدیل به یک وعده می شود اما هیچکس تاکنون نتوانسته است بطور کلی این پدیده را تعطیل کند و مانند وعده حل مشکلات با آمریکا،حل مسئله ی گشت ارشاد نیز روی دست دولت ها مانده است و هرآنچه مربوط به این گشت می شود از شکل عملکرد تا بودجه آن محل حساسیت برای جامعه شده است و برخی معتقدند به جای هزینه گشت ارشاد که نتایج منفی آن در راستای حجاب بیشتر از سود آن بوده است می توان از امکانات آن برای کار های فرهنگی بهره برد.

برخوردهای اخیر گشت ارشاد بخصوص در رابطه با مهسا امینی به حدی جامعه را دچار تنش و نگرانی کرد که تمامی چهره های سیاسی و مطبوعات و حتی چهره های هنری نسبت به آن واکنش نشان داده و ابراهیم رئیسی نیز با خانواده مهسا امینی گفتگو کرد که نشان از حساسیت ماجرا دارد.در هر حال با وجود تمامی این روند ها و اتفاق اخیر بالاخره باید فکری به حال اصلاح ساختار و برخورد گشت ارشاد کرد زیرا شکل فعلی آن اینطور که بنظر می رسد مورد پسند اکثریت جامعه نیست و هرچه رفتار های تند تر از سوی این نهاد صورت بگیرد نتایج کمتری در راستای حجاب کسب می شود.

رهبر انقلاب نیز در سفری که به خراسان شمالی داشتند فرمودند بعضی از همین هایی که استقبال امروز آمده بودند خانم هایی بودند که در عرف معمولی به آنها می گویند خانم بدحجاب حالا چکار کنیم ردش کنیم؟ مصلحت است؟ حق است؟ نه دل متعلق به این جبهه است. او یک نقصی دارد. مگر من نقص ندارم و نقص او ظاهر است و نقص های حقیر باطن است و نمی بینند. ما هم یک نقص داریم و او هم یک نقص دارد. با این نگاه و با این روحیه برخورد کنید البته انسان نهی از منکر هم می کند اما نهی از منکر با زبان خوش نه با ایجاد نفرت.