نخود را دریابیم

عصرخبر: به گزارش جهان به نقل از ایسنا، امروزه، نخود در بیش از ۶۰ کشور و در همه‌ی قاره‌های جهان به جز قطب کشت و کار می‌شود و تاکنون پنج مرکز تنوع ژنتیکی برای آن شناخته شده است که شامل منطقه‌ی مدیترانه(نخود تیپ کابلی)، آسیای مرکزی و غرب آسیا (مرکز ثانویه برخی فرم های نخود) شبه قاره هند (تیپ دسی) و اتیوپی (مرکز ثانویه نخود دسی) هستند.
نخود معمولی یا زراعی یکی از سه لگوم مهم در آسیای غربی و آفریقای شمالی است که بقایای گزینه شده آن در منطقه حاسیلار ترکیه مربوط ۵۴۵۰ سال پیش از میلاد دلالت بر قدمت این گیاه دارد.
بنا به نظر کارشناسان کشاورزی نخود به علت انجام فرآیند تثبیت بیولوژیکی ازت، باعث افزایش حاصلخیزی خاک می‌شود که این افزایش حاصلخیزی سبب افزایش عملکرد محصولی که بعد از نخود در تناوب قرار می‌گیرد، می‌شود.
نخود هم‌چنین مقاوم به شوری و خشکی است که این ویژگی‌ها سبب شده این گیاه در تناوب با دیگر محصولات زراعی از جمله غلات قرار گیرد.
به اذعان کارشناسان و صاحبنظران با وجود توزیع گسترده‌ی نخود در دنیا ۷۳ درصد تولید آن در جنوب آسیا است.
کشور در زمینه‌ی تولید این محصول مهم حرف‌های زیادی برای گفتن داشته و دارد و همیشه رتبه‌های خوبی را در دنیا کسب کرده است و یکی از مهم‌ترین حبوبات به‌شمار می‌رود که بیش از ۶۳ درصد سطح زیر کشت حبوبات کشور را در بر می‌گیرد.
به گفته‌ی رییس شورای ملی نخود ایران، بر اساس آمارهای موجود هند با تولید سالانه حدود ۸ میلیون تن نخود مقام نخست تولید این محصول را در جهان دارد و طبق گزارش‌های سازمان فائو، ایران در سال ۲۰۱۱ با تولید ۲۹۰ هزار و ۲۴۳ تن مقام هفتم جهان را در تولید این محصول به خود اختصاص داده است.
به گزارش ایسنا،‌«ناصر مرادی» در خصوص میزان تولید نخود در کشور به ایسنا منطقه‌ی کرمانشاه، گفت: بر اساس بانک اطلاعات زراعت وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی ۸۹-۸۸، استان کرمانشاه با تولید ۶۰ هزار و ۴۴۲ تن نخود مقام نخست، لرستان با تولید ۵۰ هزار و ۴۴۳ تن نخود مقام دوم، آذربایجان‌غربی با تولید ۴۱ هزار و ۵۵۷ تن نخود مقام سوم تولید نخود کشور را داشتند.
به گفته‌ی رییس شورای ملی نخود ایران، به لحاظ سطح زیر کشت نیز کرمانشاه در سال زراعی ۸۹-۸۸ با مقدار ۱۱۵ هزارو ۳۵۵ هکتار بیشترین سطح زیر کشت و استان بوشهر با یک هکتار کمترین سطح زیر کشت نخود را به خود اختصاص دادند.
وی با بیان این‌که در ایران در سال ۲۰۰۱ سطح زیر کشت نخود حدود ۷۵۱ هزار هکتار بود، گفت: متاسفانه این میزان در سال ۲۰۱۱ به حدود ۵۶۲ هزار هکتار کاهش یافت.
مرادی افزود: میزان تولید ایران در سال ۲۰۰۱ حدود ۲۶۸ هزار تن نخود بود که این میزان در سال ۲۰۱۱ به حدود ۲۹۰ هزار تن رسید.
ایران در زمینه‌ی مرغوبیت نخود تولیدی جایگاه خوبی در سطح دنیا دارد و بسیاری از کارشناسان ایران را با نخودش می‌شناسند …
به گفته‌ی مرادی، نخود با داشتن ۲۳ درصد پروتئین یکی از منابع غذایی مهم به‌شمار می‌رود که برخی ارقام نخود ایران مانند بیونیچ حدود ۳۰ درصد پروتئین دارد.
رییس شورای ملی نخود ایران ادامه داد: طعم و رنگ و پخت مناسب نخود تولیدی در کشور یکی دیگر از علل مرغوبیت این محصول استراتژیک در داخل و کشورهای خارجی به‌خصوص کشورهای حوزه‌ی خلیج‌فارس است.
مرادی سپس در خصوص نیاز کشور به این محصول گفت: سرانه‌ی مصرف نخود در کشور حداکثر دو کیلوگرم در سال است که با احتساب جمعیت ۷۰ میلیون نفری کشور، میزان مصرف نخود در کشور سالانه ۱۴۰ هزار تن است این در حالی است که سالانه در کشور حدود ۲۶۰ هزار تن نخود تولید می‌شود.
وی با تشریح وضعیت صادرات نخود کشور خاطرنشان کرد: بر اساس آمارهای موجود متوسط سالانه‌ی صادرات حبوبات در کشور در ۱۰ ساله اخیر بیش از ۵۴ هزار تن بود که از این مقدار ۴۴ هزار تن آن مربوط به صادرات نخود بوده است.
مرادی افزود: روند صادرات نخود در کشور در ۱۰ سال اخیر روندی به شدت نزولی بوده است بدین صورت که از صادرات ۱۲۸ هزار و ۷۳۳ تنی در سال ۱۳۸۱ به عدد ۶۵۲۸ تن در سال ۱۳۹۱ رسیده است که اگر برای این مورد چاره‌ای اندیشیده نشود حدود ۱۲۰ هزار تن نخود مازاد بر مصرف کشور در دست کشاورزان یا درون انبارها انباشته می‌شود و چون نخود به آفات انباری حساس است این سبب ضرر و زیان به کشاورزان و تولیدکنندگان می‌شود.
وی ادامه داد: هم‌اکنون میزان صادرات نخود به عدد صفر رسیده و در حال حاضر به علت وضع عوارض گمرکی سنگین صادرات نخود متوقف شده است.
مرادی با بیان این‌که در صورت ادامه‌ی این روند کشاورزان به علت زیاد بودن هزینه‌ی تولید و نداشتن صرفه‌ی اقتصادی رغبتی برای کشت نخود ندارند، افزود: در صورت ادامه‌ی این روند طولی نمی‌کشد که سطح زیر کشت این محصول استراتژیک بسیار پایین می‌آید.
ایران از نظر سطح زیر کشت نخود هم در میان کشورهای دنیا جایگاه قابل توجهی دارد…
به گفته‌ی مرادی، ایران از نظر سطح زیر کشت نخود هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد تا آنجا که با داشتن سطح زیر کشت ۵۶۲هزار و ۳۷۵ هکتار مقام چهارم جهان را در سال ۲۰۱۱ در زمینه‌ی سطح زیر کشت نخود کسب کرده است.
متوسط عملکرد نخود در کشور چیزی حدود ۷۱۰ کیلوگرم کمتر از متوسط جهانی آن است و این یعنی مسوولان، دست‌اندرکاران و بهره‌برداران باید فکری برای زراعت نخود بکنند…
بنا به گفته‌های رییس شورای ملی نخود ایران، بر اساس اطلاعات موجود سالانه سطحی معادل ۱.۲ میلیون هکتار در ایران به کشت حبوبات اختصاص می‌یابد که متوسط عملکرد نخود در ایران با رقم حدود ۴۷۵ کیلوگرم در هکتار نسبت به عملکرد جهانی آن با حدود ۱۱۸۲ کیلوگرم در هکتار بسیار پایین است.
…. دیرگاهی است که نخود مورد بی‌مهری‌هایی قرار گرفته و همین دلیلی شده بر کاهش سطح زیر کشت این محصول پراهمیت تا آنجا که بر اساس آمارها و اطلاعات و به اذعان کارشناسان و صاحبنظران عرصه‌ی کشاورزی در طول ۱۰ سال سطح زیر کشت آن به میزان ۱۰۰ هزار هکتار کاهش یافته است.
رییس شورای ملی نخود ایران، راهکارهایی را برای جلوگیری از کاهش سطح زیر کشت نخود در کشور بیان می‌کند و یکی از اهداف شورای ملی نخود ایران را افزایش سطح زیر کشت این محصول می‌داند.
به گفته‌ی مرادی، افزایش سطح زیر کشت نخود در کشور از دو طریق افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش هزینه‌ها امکانپذیر است، چون تنها از این طریق زراعت نخود برای کشاورزان مقرون به صرفه است.
وی ادامه داد: در این راستا حمایت سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط از جمله سازمان‌های جهاد کشاورزی و بانک‌های عامل می‌تواند بسیار موثر واقع شود.
رییس شورای ملی نخود ایران، راه حل‌هایی برای افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش هزینه‌های تولید نخود بیان و اظهار کرد: به علت زیاد بودن هزینه‌ی وجین علف‌های هرز و کنترل شیمیایی آن در مزارع نخود، کشت مکانیزه نخود با استفاده از ردیف کارهای پنوماتیک (ایجاد فواصل ردیف ۵۰ سانتیمتری) امکان کنترل مکانیکی علف‌های هرز با استفاده از تراکتورهای چرخ باری و کولتیواتور هم‌چنین امکان دستیابی به تراکم مناسب بوته در واحد سطح (۳۰ بوته در مترمربع) را فراهم می‌کند.
وی دومین راهکار را تغییر کشت بهاره به پاییزه با استفاده از ارقام مقاوم به بیماری برق‌زدگی در مناطق معتدل و نیمه گرمسیری کشور از جمله استان‌های کرمانشاه، لرستان، ایلام، گلستان و دیگر نقاط ایران با زمستان‌های معتدلی می‌داند و تاکید می‌کند: با تغییر کشت از بهاره به پاییزه، میزان عملکرد کشت پاییزه نسبت به کشت بهاره، افزایش می‌یابد.
مرادی ادامه داد: از دیگر مزایای کشت پاییزه این است که به علت پیش‌رس شدن مزرعه و عدم هم‌زمانی مرحله‌ی لاروی آفات با مراحل رشد گیاه اغلب نیازی به سمپاشی علیه آفات نیست.
رییس شورای ملی نخود ایران، سومین راهکار را تغییر کشت بهاره به کشت انتظاری با استفاده از ارقام مقاوم به بیماری برق‌زدگی در مناطق سرد کشور از جمله استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کردستان، همدان، زنجان، خراسان و دیگر مناطق کشور با سرمای شدید زمستان می‌داند.
وی سپس استفاده از ارقام پر محصول اصلاح شده و امیدبخش نخود و مقاوم به بیماری برق‌زدگی از جمله هاشم، آرمان، آزاد و ILC برای کشت پاییزه در استان‌های معتدل و نیمه گرمسیری کشور از جمله کرمانشاه، لرستان، ایلام، گلستان، کهکیلویه و بویر احمد را توصیه کرد.
مرادی دستیابی به رقم یا ارقام پرمحصول و درشت دانه هم‌چنین ارقام مقاوم به بیماری‌ها(به ویژه برق‌زدگی) آفات، تنش خشکی و شوری را به عنوان دیگر راهکار ارائه داد.
وی بررسی و ارزیابی ژنوتیپ لاین‌های داخلی و خارجی برای دستیابی به رقم یا ارقام با سازگاری وسیع در کشور را به عنوان آخرین راهکار پیشنهاد کرد.
… و اما چیزی که اهمیت دارد این است که نخود از محصولات پراهمیت کشاورزی است که بهای چندانی به آن نداده و نمی‌دهیم، این در حالی است که بی‌توجهی به این پتانسیل‌ها آینده این محصول را با مخاطراتی مواجه می‌کند …و همه‌ی اینها لزوم توجه بیشتر به نخود به عنوان یک محصول استراتژیک را نشان می‌دهد.