مردادماه امسال سازمان بورس از سامانه ستاره یا طرح توثیق الکترونیک هوشمند دارایی‌ رونمایی کرد. بر اساس این طرح قرار بود سهام بورسی به عنوان ضمانت وام در بانک‌ها استفاده شود ولی تا به امروز این طرح در مقایسه با تعداد سهامداران کاربردی نداشته است.

چقدر وام ستاره‌ای پرداخت شد؟

مجید عشقی، رئیس سازمان بورس درباره آمار توثیق سهام گفت: تا امروز حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ سهامدار توانسته‌اند به واسطه سامانه توثیق، وام خرد دریافت کنند. سازمان بورس و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی این سازوکار را فراهم کرده است و بانک‌ها با توجه به مسائل آی‌تی و حقوقی از این سازوکار استفاده می‌کنند. بانک‌های ملی و تجارت تا به امروز متقاضی استفاده از سامانه ستاره بوده‌اند.

عشقی ادامه داد: ورود بانک‌ها به این بستر جدید، معمولا مدتی طول می‌کشد و در واقع فرآیندهای آی‌تی و حقوقی آن تا به مرحله اجرایی برسد، زمان‌بر است. وثیقه‌گذاری مساله حساسی است و زمانی که مسائل حقوقی پیش می‌آید، روند آن به کندی پیش‌می‌رود.

ستاره کم‌نور بورس

قرار بود سامانه ستاره کاربردی وسیع داشته باشد و به جز تضمین بانکی در دیگر مراجع قضایی نیز به عنوان ضمانت استفاده شود. اما تا به امروز تنها 600 تا 700 سهامدار توانسته‌اند از سهام خود به عنوان وثیقه وام استفاده کنند و این سامانه کاربرد دیگری نداشته است.

البته سازمان بورس تا کنون هیچ آماری در خصوص ستاره اعلام نکرده است. حتی عشقی نیز آمار دقیقی از سامانه ستاره نداشت و تنها به چند عدد اشاره کرد که این موضوع هم جای تعجب دارد. در واقع این سوال مطرح است که مگر قرار نبود سامانه ستاره کاربردی باشد، پس چرا هیچ‌گونه آماری در خصوص استفاده از این سامانه در دست نیست و تنها چند صد نفر توانسته‌اند وام خرد دریافت کنند؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد بانک‌ها در پرداخت هر نوع وام خصوصا وام‌های تکلیفی مشکل دارند و به بیان دیگر بودجه‌ای برای پرداخت وام ندارند. برای نمونه بانک‌ها وام ازدواج و فرزندآوری را به سختی پرداخت می‌کنند و اکنون تکلیف وام با سهام بورسی می‌تواند بانک‌ها را با مشکل مواجه کند.

از سوی دیگر پرداخت وام به وسیله تضمین سهام بورسی جزو وام تکلیفی به حساب می‌آید و در زمان نبود بودجه پرداخت این وام می‌تواند وارد کردن فشار مضاعف به بانک‌ها باشد و معضلات آنها را افزایش دهد.

ستاره بورس چیست؟

سهام یا اموال منقول دارای تاییدیه بورس را مثل سهام عدالت به‌صورت هوشمند، توثیق و از آن به‌عنوان ضمانت‌نامه برای محاکم قضایی استفاده کنند.

اگر سهامداری چه حقیقی و چه حقوقی قصد وثیقه‌گذاری نزد شخص دیگری را داشته باشد، می‌تواند طی مراحلی و تحت نظارت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، سهام خود را به‌عنوان وجه‌الضمان نزد شخص دیگری که می‌تواند حقیقی یا حقوقی باشد، توثیق کند. این امکان درباره دریافت وام از بانک‌های عامل در این سامانه هم امکان‌پذیر است و سهامداران می‌توانند با توثیق از دریافت تسهیلات بهره ببرند.

همچنین احتمالا بانک ها ۷۰ درصد ارزش سهام را تسهیلات می‌دهند و ۳۰ درصد مارجین می‌گیرند. البته در این بازه زمانی قیمت سهام تقریبا در کف است و انتظار نمی‌رود بیش از این افت کند. از طرف دیگر امکان افزایش توثیق در نظر گرفته شده است. در واقع اگر بانک متوجه شد که دارد وارد ریسک می شود و ارزش توثیق از مارجین کمتر شده است، می‌تواند به مشتری اعلام و درخواست کند مشتری میزان توثیق را افزایش دهد تا بانک اقدام به فروش سهام شخص نکند