حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد یا سندرم حاد کرونری، ناشی از نرسیدن اکسیژن کافی به عضله قلب و آسیب یا از بین رفتن بخشی از عضله قلب به علت انسداد در مسیر جریان خون عروق کرونر یعنی عروق تغذیه‌کننده عضله قلب و حاوی اکسیژن و مواد غذایی بوده که اگر زود تشخیص داده شود، قابل درمان بوده و اگر بدون درمان باقی بماند، کشنده است.

علایم حمله قلبی

علائم حمله قلبی شامل احساس ناراحتی در قفسه صدری مثل درد، فشار، سنگینی و سوزش، درد یا احساس ناراحتی در گردن، شانه‌ها، فک تحتانی، بازوها، قسمت بالای پشت قفسه صدری و شکم، احساس سبکی سر، منگی یا از حال رفتن، تهوع یا استفراغ، تعریق غیر معمول، خستگی غیر عادی و بدون توجیه، احساس اضطراب، احساس تپش قلب مثل احساس ضربان تند و سریع یا ضربان نامنظم، است.

اگر فردی علامت‌های حمله داشت اقدامات زیر را انجام دهد:

– به ۱۱۵ تلفن و تقاضای کمک کند. برای مراجعه به بیمارستان خود فرد نباید رانندگی کند.

– بعد از تلفن به ۱۱۵ آسپیرین بدون پوشش ۳۲۵ میلی گرم یا چهار عدد ۸۰ میلی گرم بجود یا بخورد مگر اینکه به آسپیرین حساسیت داشته باشد.

– اگر فرد دچار حمله قلبی شده، در منزل تنها است، قفل در را برای دسترسی اورژانس باز بگذارد.

– فرد باید روی صندلی راحتی بنشیند و منتظر کمک باشد.

– دستگاه تلفن نزدیک فرد باشد.

علل حمله قلبی

حمله قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که به دلیل نرسیدن اکسیژن قسمتی از عضله قلب صدمه می‌بیند یا از بین می‌رود. شریان‌هایی که خون و اکسیژن به عضله قلب می‌رسانند، عروق کرونر نامیده می‌شوند که تعدادشان سه عدد است و هر یک از آن‌ها دارای چند شاخه هستند. انسداد در یکی از این سه رگ یا شاخه‌های آن‌ها به کاهش یا قطع جریان خون و اکسیژن منجر می‌شود و به آسیب یا مرگ عضله قلب می‌انجامد.

علت انسداد رگ، رسوب چربی، کلسیم و مواد دیگر در جدار رگ است. این پدیده را که آترواسکلروز می‌نامند، موجب سخت شدن جدار رگ می‌شود. همانطور که رسوب در جدار لوله‌ها منتج به انسداد آن‌ها می‌شود، این رسوبات نیز تدریجا رشد می‌کنند و قطر داخل رگ را کوچک می‌کنند و در نهایت رگ را مسدود خواهند کرد. از طرفی ممکن است سطح آن‌ها به علتی دچار ترک‌خوردگی شده و در ناحیه آسیب‌دیده لخته تشکیل شود و از این طریق جریان خون را قطع کند.

عوامل خطر زمینه‌ساز حمله قلبی

عوامل خطر زمینه‌ساز حمله قلبی عبارتند از مصرف دخانیات، دیابت، اختلالات چربی‌های خون مثل کلسترول بالا، ابتلا به فشار خون بالا، سابقه خانوادگی حمله قلبی، کم تحرکی، چاقی، تغذیه نامناسب مانند مصرف نمک زیاد، چربی‌های اشباع و با ترانس بالا و مصرف کم سبزی‌ها و میوه‌ها، سن که شیوع حمله قلبی با افزایش سن زیاد می‌شود و مردان بالای ۴۵ سال و زنان بالای ۵۵ سال بیشتر در معرض خطر حمله قلبی هستند.

تشخیص حمله قلبی

الکتروکاردیوگرام که به آن نوار قلب گفته می‌شود، فعالیت‌های الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و تغییراتی که بعد از انسداد عروق تغذیه‌کننده عضله قلب (عروق کرونر)، آسیب به عضله قلب، ضربان قلب و ترتیب و نظم آن را نشان می‌دهد.

آزمایش خون برای اندازه‌گیری موادی است که در زمان آسیب عضله قلبی به داخل خون آزاد می‌شود و مقادیر این مواد، آسیب به قلب را نشان می‌دهد. این آزمایش ممکن است دو تا سه بار در ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از شروع علایم حمله قلبی تکرار شود.

سایر تست‌هایی که ممکن است پزشک درخواست کند:

اکوکاردیوگرافی: این آزمایش شبیه سونوگرافی است. در این روش موج‌های صوتی به داخل قلب انتقال یافته و تصاویر دریچه‌ها، حفره‌ها و چگونگی پمپ قلب را نشان می‌دهد.

عکس قفسه سینه توسط اشعه ایکس انجام می‌شود. این آزمایش اندازه و شکل قلب را نشان می‌دهد و از طرفی پزشک می‌تواند متوجه مشکلات ریه نیز شود.

تصاویر هسته‌ای یا اسکن اسپکت قلب؛ در این روش مقدار کمی از مواد رادیواکتیو به داخل رگ (ورید) تزریق می‌شود. این ماده از طریق خون به قلب می‌رسد و سپس یک دوربین یا اسکنر از جایگزینی این ماده رادیو اکتیو در داخل قلب تصویربرداری می‌کند و مناطقی از عضله قلب را که مواد غذایی و اکسیژن کمتری دریافت می‌کند، نشان می‌دهد. تصویربرداری در دو مرحله زمان فعالیت و استراحت انجام می‌شود. ماده رادیو اکتیو به کار برده شده ایمن است و بعد از اتمام آزمایش از بدن خارج می‌شود.

آنژیوگرافی عروق کرونر: برای تشخیص قطعی انسداد عروق کرونر انجام می‌شود. در این آزمایش یک لوله کوچک (از مغزی خودکار کوچکتر) به داخل شریان (معمو لا از شریان رانی یا فمورال) وارد می‌کنند این لوله که کاتتر نامیده می‌شود به ابتدای آیورت یعنی محلی که عروق کرونر از ایورت منشا می‌گیرند، هدایت می‌شود و ماده حاجب داخل رگ کرونر تزریق می‌شود. این ماده توسط اشعه ایکس تمام رگ ازجمله تنگی‌ها و انسدادی اگر در طول رگ وجود داشته باشد، نشان می‌دهد.

درمان حمله قلبی

در صورت درد قفسه صدری پزشک نیترو گلیسرین تجویز می‌کند. این دارو عروق کرونر را گشاد می‌کند، جریان خون به عضله قلب را افزایش می‌دهد و درد قفسه سینه را که ناشی از کاهش اکسیژن و موادغذایی به عضله قلب است، کاهش می‌دهد.

اگر حمله قلبی ثابت شود، پزشک بر اساس شرایط بیمار و امکانات موجود ممکن است از گروه دارویی به نام ترومبولیتیک‌ها استفاده کند. این داروها می‌توانند لخته‌ای را که باعث انسداد رگ کرونر شده است، از بین ببرد یا حداقل اندازه آن را کوچک کند. راه دیگر برطرف کردن انسداد عروق کرونر در صورت امکان آنژیوپلاستی است. در این روش با یک کاتتر کوچک(یک لوله کوچک که قطر آن از مغز خودکار کمتر است) یک بالون رابه داخل رگ کرونر وارد می‌کنند و در محل گرفتگی رگ قرار می‌دهند؛ بالون را در محل بافشار مناسب باز می‌کنند و به این ترتیب رگ باز شده و برای تداوم باز ماندن رگ یک وسیله کوچک مشبک که به استنت (فنر) معروف است در جایی که بالون زده شده است، جای‌گذاری می‌کنند.

اگر شرایط بیمار مناسب آنژیوپلاستی و گذاشتن استنت نبود، ممکن است جراحی قلب باز و پیوند عروق کرونر پیشنهاد شود. در این روش جراح قلب از وریدهای پا یا یک شریان داخل قفسه سینه برای پیوند عروق کرونر استفاده می‌کند. یک سر این رگ به آئورت شاهرگ اصلی متصل و سر دیگر به قسمت پایین انسداد روی رگ کرونر وصل می‌شود و از این طریق جریان خون به قسمت پایین تنگی برقرار خواهد شد.

صرف نظر از نوع درمان، اگر هر چه سریع‌تر مراجعه و درمان دریافت شود، شانس زنده ماندن بیشتر شده و شانس حمله قلبی مجدد کمتر می شود.

بعد از ترک بیمارستان بیمار نیاز به دارو دارد تا جریان خون به قلب بهتر انجام شود و از لخته شدن خون پیشگیری شود و حمله قلب مجدد اتفاق نیفتد. این داروها شامل کلوپیدوگرل، آسپیرین، بتابلوکر مانند متوپرولول، پروپرانولول، آتنولول، استاتین‌ها مثل آتورواستاتین، مهار کننده‌ها و… هستند.

فردی که دچار حمله قلبی می‌شود، باید شیوه‌های غلط زندگی را تغییر دهد و این تغییرات بسیار مهمتر از مصرف داروهاست. اگر فرد سیگار یا هر نوع دخانیات دیگر مثل قلیان مصرف می‌کند، باید ترک مصرف را جزء تغییرات اصلی سبک زندگی‌اش قرار دهد. کاهش استرس و یادگیری کنار آمدن با استرس، تغذیه مناسب مانند کم کردن نمک و چربی به خصوص چربی‌های اشباع و با ترانس بالا، استفاده از میوه و سبزی حداقل پنج وعده در روز، فعالیت بدنی منظم روزی نیم ساعت پیاده‌روی نسبتا تند طوری که ضربان قلب و تعداد تنفس افزایش یابد، اما فرد بتواند با همراه خود صحبت کند نیز باید انجام شود. کنترل وزن از مواردی است که فردی که دچار حمله قلبی شده است باید در زندگی بعد از حمله قلبی مدنظر قرار دهد.

توانبخشی قلب

قبل از ترخیص از بیمارستان پزشک در مورد توانبخشی قلب با بیمار صحبت می‌کند و در مورد عوامل خطر بیماری عروق کرونر و حمله قلبی و سبک زندگی سالم اطلاعات کافی در اختیار بیمار گذاشته می‌شود. بیمار یاد می‌گیرد چه رژیمی داشته باشد و تمرینات ورزشی مفید، راه کنار آمدن با استرس، کنترل فشار خون، کلسترول و وزن را می‌آموزد. بنابراین توانبخشی قلب قبل از ترخیص بیمار از بیمارستان شروع شده و در مراکز توانبخشی ادامه می‌یابد. برنامه توانبخشی قلب سه تا شش ماه طول می‌کشد. با اجرای این برنامه احتمال حمله قلبی و بستری دوباره در بیمارستان خیلی کم خواهد شد.

افسردگی بعد از حمله قلبی

بنابر اعلام معاونت بهداشت وزارت بهداشت، ‌ افسردگی یا دپرسیون بعد از حمله قلبی شایع است واز هر سه نفر بیمار مبتلا به حمله قلبی یک نفر دچار افسردگی می‌شود. باید توجه کرد که افسردگی یک بیماری است، مثل دیابت یا فشار خون بالا. علایم افسردگی عبارت است از:

– فرد احساس می‌کند غمگین است و دلش می‌خواهد به هر بهانه‌ای گریه کند.

– علاقه خود را به انجام کارهای روزانه از دست می‌دهد.

– تغییر در اشتها و وزن پیدا می‌کند.

– دچار خواب زیاد یا اختلال خواب می‌شود.

– احساس بیقراری می‌کند، زود رنج و خمود است.

– بی‌انرژی است و احساس ضعف و خستگی می‌کند.

– احساس گناه و تقصیر و بی‌ارزشی می‌کند.

– قدرت تمرکز کاهش یافته و نمی‌تواند تصمیم بگیرد.

– افکار خودکشی دارد.

– اگر فرد افسرده باشد، چند علایم از فهرست فوق را در تمام روز و هر روز برای دو هفته یا بیشتر دارد.

خلق افسرده و کاهش علاقه به انجام کارهای روزانه شایع‌ترین علایم هستند. اگر فرد هر یک از علایم فوق را داشت به پزشک خود مراجعه کند.