سیدعطا تقوی اصل در پاسخ به این سوال که تنش اخیر بین ایران و طالبان با مساله حق آبه ایران از هیرمند شروع شد و به درگیری های مرزی و کشته شدن چند تن از مرزبانان ایران انجامید. وزیر امور خارجه اعلام کرده است که طالبان را به رسمیت نمی شناسد. آیا این وضعیت به تنش های بیشتری می انجامد؟ اظهار داشت: اگر کمی به گذشته برگردیم می بینیم بخشی از حاکمیت در راستای رسالت اش که استکبار ستیزی است به دلیل حضور آمریکا در افغانستان از نیروهای مخالف آمریکا حمایت می کرد. در آن زمان طالبان مخالف حضور آمریکا در افغانستان بود. بخشی از حاکمیت که در آن دوره ذی نفوذ بودند به صورت محرمانه یا غیر مستقیم و به هر شکلی حمایت می کردند تا آمریکا مجبور به ترک افغانستان شود. تفسیر آن ها این بود که آمریکا به عنوان استراتژیک ترین دشمن ما نباید در کنار مرزهای ما مستقر باشد و حضور آمریکا برای ما دردسر ساز خواهد شد و از نیروهایی که با حضور دائمی آمریکا در افغانستان مخالف بودند حمایت می کردند و این مساله مطرح بود که آمریکا در هر کجا باشد ما در مقابل اش هستیم. با این طرز تفکر حتی با طالبانی که در مورد ایران سابقه خوبی ندارد هم حمایت و همکاری داشتند.

برای تنش های پیش آمده راه حل نظامی نداریم

وی افزود: این طیف در ابتدای اشغال مجدد افغانستان توسط طالبان، برخی در رسانه ها و در داخل کشور از طالبان حمایت کردند. گفته می شد طالبان تشکلی بومی است و مستقر شدن آن ها بهتر است و حمایت هایی می شد و نفوذی داشتند و سفارت را به آنها دادند و این فضا منجر به امروز و مسائلی شد که با آن ها روبرو شده ایم. ما برای تنش های پیش آمده راه حل نظامی نداریم اصطلاحی وجود دارد و گفته می شود هنر در نجنگیدن با طالبان است. طالبان مجموعه ای پراکنده و غیر دموکراتیک است که اصول بخش زیادی از روابط بین الملل را نمی دانند و به همین خاطر در این بین بخشی از کشور های منطقه و فرا منطقه که با ایران چالش دارند در حال تحریک طیف تندرو طالبان هستند. اینجا نمی توانیم نقش کشور های خارجی در تحریک بخش تندرو طالبان در چالش با ایران را در نظر نگیریم. این یک موضوع است موضوع دوم بحث حقآبه ایران و هیرمند است با اقداماتی که دولت های قبلی انجام دادند و مساله دو سد ایجاد شده باشد گفت که از همان زمان مشخص بود برنامه ای دارند و بر توافق با ایران پایبند نیستند.

نباید وارد باتلاق افغانستان بشویم

وی تصریح کرد: امروز ایران در وضعیتی قرار گرفته که باید به نوع ارتباط اش با این گروه و تشکل غیر قابل پیش بینی بیاندیشد. این گروه بسیار مغرور هستند و روابط بین الملل را درک نمی کنند. این گروه نیازمند هستند و از طرف بسیاری از کشور های ذی نفوذ متاثر می شوند. ایران باید بداند که با این فرقه و طایفه چگونه رفتار خواهد کرد. ما باید روی اهرم های فشار غیر نظامی کار کنیم. اصلا نباید وارد باتلاق افغانستان بشویم. می دانیم که افغانستان یک باتلاق است و هر کسی که برای جنگ وارد آن باتلاق شده غرق خواهد شد. ما در چند دهه اخیر قدرتمند تر از شوروی و ایالت متحده در دنیا نداشتیم و هر دو کشور در افغانستان زمین گیر شدند هر دو قدرت هزینه های هنگفتی در افغانستان داشتند. آمریکا بیش از یک تریلیون دلار در افغانستان هزینه کرد ولی هر دو بدون هیچ دستاوردی شکست خوردند و از افغانستان رفتند. این کشور جغرافیای انسانی بسیار پیچیده ای دارد. بخش عمده ای از بافت جمعیتی این کشور روستایی است و این جمعیت تا امروز موجب شده هیچ ابرقدرت و قدرت نظامی برتری نتواند از طریق جنگ در افغانستان موفق شود بنابراین این سابقه جلوی چشم ما است و ما می دانیم که ورود در افغانستان و اقدامات نظامی در مورد افغانستان مثل غرق شدن در باتلاق است و شما به هیچ جایی نخواهید رسید و بخش زیادی از سرمایه خود را بدون هیچ دستاوردی از دست می دهید و حتی این اقدامات نظامی می تواند برای ایران عواقبی داشته باشد و کشور از طرف نظام های بین المللی تحت فشار قرار بگیرد. از این رو نه از نظر استراتژیک و نه از منظر منافع ملی و نه از جنبه های ژئوپولتیک ورود به افغانستان و برخورد نظامی با طالبان توجیه ندارد.

در مورد طالبان باید به سراغ اهرم های غیرنظامی رفت/ می توان در مورد ارسال سوخت به افغانستان تجدید نظر کنیم

تقوی اصل ادامه داد: در مورد طالبان باید به سراغ اهرم های غیر نظامی رفت. اهرم های غیر نظامی بسیار است. افغانستان بخش عمده سوخت خود را از طریق ایران تامین می کند. باید روی این موضوع کار کنیم. باید در مورد ارسال سوخت به افغانستان تجدید نظر کنیم. مساله دوم این است که بخش عمده درآمد افغانستان از کشت مواد مخدر است این دومین اهرم فشار ایران است. ایران می تواند با بستن مرزها و رصد دقیقتر جلوی این موضوع را بگیرد. مساله سوم بحث مقاومت در افغانستان به فرماندهی مسعود است ما می توانیم در این زمینه هم کار کنیم کافی است مسعود چند بار به ایران دعوت شود. ایران می تواند از دولت فراگیر حمایت کند و از گروه های دیگر و از نظامیان و از بزرگان دولت قبلی که بخش زیادی مهاجرت کرده و به ایران آمده اند حمایت داشته باشد. این ظرفیت ها باید سازماندهی شود. ایران با مساله طالبان برخوردی انفعالی داشته است.

ایران باید سطح روابط اش با طالبان را کاهش دهد

وی با بیان اینکه نظامیان و کسانی که انگیزه برخورد و مبارزه با طالبان را دارند باید انتخاب شوند و فرماندهی داشته باشند و سازماندهی شوند و به عنوان اهرم فشار بر علیه طالبان در اختیار ایران باشند گفت: مساله بعدی این است که ایران باید در ورود و خروج افغانیان به کشور سختگیری داشته باشد. تعطیل کردن یک ماهه کنسولگری ایران در افغانستان می تواند فرایند اخذ جواز ورود به ایران را برای افغانستانی ها طولانی کند چون مجبور می شوند به دفاتر ایران در پاکستان بروند حتی ایران می تواند بخشی از افغانستانی های داخل کشور را اخراج کند. همه این ها اهرم های فشاری است که در اختیار ایران هستند. ایران می تواند متناسب با شرایط این اهرم ها را مورد استفاده قرار بدهد و یا مجموعه ای از آن ها را به کار بگیرد. دولت طالبان منبع درآمدی مشخصی ندارد و از نظر بین المللی به رسمیت شناخته نشده است طالبان امروز به شکل یک حاکمیت دفاکتو است و ایران می تواند این گروه را تحت فشار قرار بدهد. ایران باید در جاهایی در مورد روبط با طالبان تجدید نظر کند. ایران باید سطح روابط اش با این گروه را کاهش دهد