در این مطلب می خوانید؛

«لحن تند برخی دغدغه‌مندان بسیار دلپذیرتر از سخن منافقانه برخی‌هاست.» این جمله یک بخش کوتاه اما مهم از سخنرانی سیدابراهیم رئیسی، در جریان سفر به استان فارس است که ۲۱ مهر سال جاری در دیدار با جریان‌های حلقه‌های میانی روحانیون و جمعی از فعالان جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی این استان بیان شده است. اظهارنظری که در آن از دودستگی‌ها در میان نیروهای انقلابی همسو با دولت سخن به میان آمده است؛ عده‌ای که زبان تلخی دارند و احتمالا منتقدان تند و تیزی هستند که سخنان‌شان معمولا به مذاق برخی مسئولان خوش نمی‎ آید و گروه دیگری که اگرچه در ظاهر و فضای رسانه‌ای از دولت تعریف و تمجید و حمایت می‌کنند، اما در خفا و در عمل به نحوی رفتار کرده‌اند که به ضرر دولت بوده‌اند.

با توجه به اینکه این سخنان در فضای محافل اصولگرایی مطرح شده است از چندین زاویه قابل اهمیت است. رئیسی در این سخنان خطاب به هم‌جریانی‌های خود از دودستگی می‌گوید که همین می‌تواند نوعی انتقاد درون‌جریانی نیز محسوب شود به عبارتی او احتمالا در حال گوشزد کردن این مسئله است که متوجه این اتفاقات در حلقه‌های مختلف سیاسی اطرافش هست و به‌نوعی از آنها می‌خواهد که به دنبال بهبود عملکرد دولت ورای اختلافات باشند و احتمالاً حتی به قیمت آنکه این لحن تند باعث رنجش خاطری شود.

در ادامه این سخنان رئیسی خطاب به مدیران و مسئولان دولتی اشاره می‎کند: «حرف حقی است که به نظرات نیروهای انقلابی توجه گردد.» توجه به نیروهای انقلابی نیز از دیگر موضوعات قابل تأمل این سخنان است که در کنار بخش پیشین قابل تأمل است وقتی بحث بر سر انقلابی‌گری به میان می‌آید. حداقل در قبال دولت رئیسی این برداشت بود که آنها هم همانند مجلس خود را «انقلابی» تلقی می‎کنند و با جلب این نیروها خطی که برای دولت ترسیم کردند را در پیش بگیرند. اما حالا این تاکید نشان می‌دهد که میان آن جریان انقلابی که شاید تندتر هستند با سایر نیروهای اصولگرایی حول دولت فاصله‌ای افتاده که بر انجام آن تاکید می‌کند. دو بعد انتقاد و توجه به نظرات نیروهای انقلابی از جمله مواردی است که رئیسی بارها بر آن تاکید کرده است.

نگاهی به اظهارنظرهای صورت‌گرفته درباره «انتقاد» و «منتقدان» و «نیروهای انقلابی» از سوی سیدابراهیم رئیسی از زمان انتخابات ریاست‌جمهوری دوره دوازدهم در سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد نسبت به آنچه او در شیراز بیان کرده، فرازونشیب قابل توجهی داشته است. به‌عبارتی مطالعه سیر اظهارنظرهای او در استقبال از نقد نشان می‌دهد او طی ۶ سال گذشته، دایره‌ای برای نقد تعریف نکرده است. رئیسی کسی است که در مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۶ و در ۱۵ اردیبهشت همان سال در برابر حسن روحانی خواهان آن بود که ۸۰ میلیون نفر ایرانی آزادانه نقد کنند. به‌عبارتی او سال ۹۶ و در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی، انتقاد را حق تمام ایرانی‌ها می‌دانست.

سیر تحول دایره نقد

نگاهی به سیر اظهارنظرهای سیدابراهیم رئیسی طی سال‌های اخیر (از انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۶ تا مهر ۱۴۰۲) در حوزه نقد و منتقدان نشانه خوبی است که او طی این سال‌ها چه نظری داشته و امروز به چه نقطه‌ای رسیده است.

جوان: احمدی‌نژاد کوچکترین اعتراضی به اسرائیل نکرده / او زمان شهادت سردار سلیمانی هم زبان در کام گرفت

عباس عبدی به جمیله علم الهدی، همسر رئیسی: دنبال فشار بیشتر به دانشگاه ها نباشید که دینداری از آن بیرون نخواهد آمد

۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۶

ما باید به ۸۰ میلیون جمعیت دارای کارت شناسایی ملی اجازه اظهارنظر بدهیم تا جامعه از هرگونه لغزش مصون بماند. انتقاد رمز تضمین سلامت فرد، جامعه و دولت‌هاست… بهترین دوست من کسی است که عیب‌های من را بگوید. حق شهروندی عبارت است از مواردی که افراد بتوانند سخنان‌شان را بگویند و اگر سخن‌شان درست نیست پاسخ داده شود. بگذاریم نشاط بین دانشجویان، اصحاب رسانه، اقوام و جامعه باشد. (مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری)

۳ خرداد ۱۳۹۸

ما رسانه‌ها را همکاران خود در اجرای عدالت می‌بینیم، نه در مقابل خود. همچنین خود را بی‌نیاز از نقد رسانه‌ای نمی‌دانیم؛ زیرا نقد سازنده و منصفانه، زمینه‌ساز اجرای عدالت در جامعه است. این اطمینان را به رسانه‌ها می‌دهم که مجموعه دستگاه قضایی از نقد منصفانه استقبال می‌کند و آن را در جهت رفع آسیب‌ها می‌داند.(دیدار رئیس قوه قضائیه با مدیران‌مسئول خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها، نشریات و پایگاه‌های خبری)

۶ تیر ۱۴۰۰

نقد و نقدپذیری جامعه را اصلاح می‌کند. نظام اداری هم باید از هر فسادی دور باشد. مردم باید در نظام اسلامی بدون لکنت حرف‌شان را بیان کنند. باید از اصحاب رسانه حمایت شود. (گزارش به مردم در حوزه ریاست قوه‌قضائیه با حضور در شبکه یک)

۲۱ شهریور ۱۴۰۰

نقد منصفانه را باعث رشد و ارتقاء امور در کشور می‌دانیم و مدیران اجرایی باید آستانه تحمل خود را در مواجهه با انتقادها بالا ببرند، چراکه انتقاد درست می‌تواند نسبت به اصلاح کاستی‌ها و نواقص مفید باشد. (جلسه هیئت دولت)

۲۳ شهریور ۱۴۰۰

دولت از نقد منصفانه و سازنده استقبال می‌کند، نقد منصفانه باعث رشد و ارتقای امور در کشور است. مدیران اجرایی باید آستانه تحمل خود را در مواجهه با انتقادها بالا ببرند، چراکه انتقاد درست می‌تواند نسبت به اصلاح کاستی‌ها و نواقص مفید باشد. (جلسه هیوت دولت)

۹ دی ۱۴۰۰

متاسفانه نقاط قوت این دولت را با عملیات روانی، نقاط ضعف جلوه می‌دهند و برای مثال درحالی‌که این دولت به دور از فامیل‌بازی تشکیل شده اما تلاش می‌کنند طور دیگری آن را به مردم معرفی ‌کنند. یا در موضوع کاهش نرخ رشد تورم که در آمار ماه‌های اخیر دیده می‌شود، سعی می‌کنند این نقطه‌قوت را در اذهان، نقطه منفی معرفی کنند.(سفر استانی به قم)

۵ بهمن ۱۴۰۰

دولت منتقدینی دارد، ما از انتقاد استقبال می‌کنیم. حتما انتقاد برای دولت سازنده است. از رسانه‌ها، دانشگاه‌ها، مردم عزیز و آنها که دست‌شان به قلم است، نکاتی را برای دولت اعلام کنند حتماً مورد استقبال دولت است، منتها برخی اظهارنظرها، انسان احساس می‌کند گاهی همخوانی ندارد. گاهی نقاط قوت دولت طوری منعکس می‌شود که به‌عنوان نقاط ضعف مطرح می‌شود. (گفت‌وگوی تلویزیونی)

۶ بهمن ۱۴۰۰

دولت از انتقاد سازنده استقبال کرده و آن را برای اصلاح امور مناسب و مفید می‌داند. بر این باور هستیم که نقد می‌تواند دولت را از آسیب مصون سازد. (جلسه هیئت دولت)

۲۲ فروردین ۱۴۰۱

نقش رسانه‌ها در افزایش و اعتماد عمومی و ارتقای سرمایه اجتماعی قابل توجه است. البته این به معنی آن نیست که رسانه‌ها نباید دولت را نقد کنند، چراکه انتقاد آنان و انتقال دیدگاه‌ها، نظرات و انتقادات مردم به دولت می‌تواند کمک بزرگی برای حل مشکلات کشور باشد. دشمن به‌دنبال یأس‌آفرینی و ناامید کردن مردم است و اصحاب رسانه با راهبرد اطلاع‌رسانی امیدآفرین نقش مؤثری در خنثی کردن توطئه‌های دشمن و کسب پیروزی در نبرد روایت‌ها دارند. (نشست هم‌اندیشی با جمعی از مدیران و اصحاب رسانه)

۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۱

همواره از انتقاد استقبال کرده‌ام. گواه این ادعا این است که در انتخابات سال ۹۶ مورد سنگین‌ترین موج انتقادات و هجمه‌ها قرار گرفتم اما از هیچ‌کس شکایتی نکردم. دولت از انتقادات استقبال می‌کند و در مقابل انتظار دارد منتقدان منصفانه عمل کرده و راهکار نیز ارائه دهند. (نشست هم‌اندیشی با جمعی از فعالان سیاسی)

۷ فروردین ۱۴۰۲

بگذاریم کشور پیش برود. در دنیا اینگونه است که وقتی انتخابات می‌شود و یک نفر مسئولیت دارد یا دولتی سر کار می‌آید، دیگران تلاش می‌کنند آن دولت موفق شود و آن بخش بتواند کارها را انجام بدهد نه اینکه با قلم زدن‌های بی‌جا، حرف‌زدن‌های نادرست، مردم را ناامید و دل آنها را خالی کنیم. ایجاد یأس کردن که هنر نیست.

نقد و نقدپذیری از ویژگی‌های دولت است و نقد حتماً به اصلاح امور کمک می‌کند. نقد منصفانه و مصلحانه حتماً به دستگاه‌ها کمک می‌کند و گوش دولت و دولتی‌ها باید نسبت به نقدها کاملاً شنوا باشد، باید قدردانی کنند از کسانی که اشکالی می‌گیرند و راهکاری هم ارائه می‌دهند. لذا ارتباط نخبگانی ارتباط بسیار درستی است که باید همواره همکاران ما از این قضیه استقبال کنند. (همایش مدیران سراسر کشور)

۱۶ مرداد ۱۴۰۲

دولت در میدان اقدام و عمل است و تبیین این اقدامات برعهده رسانه‌هاست. ممکن است به این اقدامات هم نقدی وارد باشد. ما به‌هیچ‌عنوان کسی که نقد می‌کند را بی‌شناسنامه و بی‌هویت نمی‌دانیم بلکه معتقدیم باید حرف منتقد را شنید. دولت گوش شنوا دارد و ما حتماً نظرات منتقدان را نعمت می‌دانیم. البته همه در بیان نقد باید انصاف داشته باشند. دولت باید نقدپذیر باشد و رسانه‌ها هم نظرات مختلف را منتقل کنند و هم عملکرد دولت را تبیین کنند.(حضور در استودیو شبکه خبر در آستانه روز خبرنگار)

۱۷ مرداد ۱۴۰۲

بنده روزی که رئیس قوه قضائیه شدم، اعلام کردم که هر کس از (طرف) قوه قضائیه شکایت کرده است، من از آن گذشت کردم و همین کار را روز اول شروع‌به‌کار دولت نیز انجام دادم و گفتم هرکس به‌عنوان دولت از یک رسانه‌، خبرگزاری و شخصی احیاناً شکایتی کرده است، آن را پس گرفتیم و تا امروز علی‌رغم همه مواردی که در رسانه‌ها می‌بینید، از هیچ‌کسی و هیچ خبرنگار و رسانه‌ای شکایت نکردم. نقد منصفانه یک نعمت است و باید رسانه را فرصت بدانیم و توسعه رسانه‌های روشنگر که زبان گویای انقلاب اسلامی و مردم هستند، یک فرصت و کمک به مدیران است. (اختتامیه بیست‌ویکمین جشنواره ملی رسانه‌های ایران)

۷ شهریور ۱۴۰۲

نقد اگر همراه با رعایت انصاف باشد، بسیار خوب است. ممکن است دولت در بخش‌هایی هم دچار مشکل باشد اما باید آنچه را که دولت تحویل گرفته و آنچه در طی این مدت انجام داده را در کنار یکدیگر دید. از همه دغدغه‌مندان کشور، نظام و مردم به‌ویژه اصحاب قلم و رسانه می‌خواهم با رعایت انصاف به بررسی عملکردها بپردازند. (نشست خبری)

۲۱ مهر ۱۴۰۲

حرف حقی است که به نظرات نیروهای انقلابی توجه گردد. من به اعضای دولت گفته‌ام و به شورای اداری هم خواهم گفت. این حلقه‌های میانی، این اجتماع نخبگانی، این دغدغه‌مندانی که در متن مردم هستند، نگاه و حساسیت آنها، یکی از نعمت‌های خداست و باید قدر دانست… من به مدیران گفته‌ام، لحن تند برخی از دغدغه‌مندان برای ما بسیار دلپذیرتر از سخن منافقانه برخی‌هاست، که در حضور ما سخنی بگویند و در خلوت کار دیگری کنند. (نشست با جریان‌های حلقه‌های میانی روحانیون و جمعی از فعالان جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی استان فارس)

دایره انقلابی‌گری

در همین اظهارنظر اخیر ابراهیم رئیسی درباره نقد، او هر چند توصیه کرده است به نظرات نیروهای انقلابی توجه شود، اما طبق روالی که از ابتدای کار دولت سیزدهم در جریان بوده، «انقلابی بودن و انقلابی‌گری»عنوانی بوده که در سیاست‌های نانوشته دولت ابراهیم رئیسی و حامیان اصلی این دولت برای تزریق نیروهای مدنظر، به بدنه اجرایی به کار رفته است.

نگاهی به اظهارنظرها و سخنرانی‌های ابراهیم رئیسی، نشان می‌دهد کلیدواژه «انقلابی» بارها در حرف‌های او ایراد شده و موضوعی بوده که از روز اول در سیاست‌های او ساری و جاری بوده است؛ چنانچه در بخشی از بیانیه‌ای که پس از پایان انتخابات ریاست در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۴۰۰ از سوی او صادر شد، نوشته شده بود: « آنچنان که در این انتخابات مستقل وارد شدم، به پشتوانه آراء بالا و اعتماد کم‌نظیر شما، ان شاءالله دولتی پرکار، انقلابی و ضدفساد را تشکیل می‌دهم. و به سوی بسط عدالت، به‌عنوان مأموریت محوری انقلاب اسلامی حرکت خواهیم کرد و تمام ظرفیت‌های دولت را برای ایجاد نهضت بزرگ خدمت به ایرانیان عزیز به کار خواهیم بست» او دو روز بعد در اولین نشست خبری خود در مقام ریاست دولت با تاکید بر موضوع «انقلابی‌گری» گفت: « در تشکیل دولت، نگاهم به انقلابی بودن، کارآمد بودن و مردم دار بودن از شاخص‌های دولت بنده خواهد بود.»

با مرور زمان، این واژه در اظهارنظرهای دیگر ابراهیم رئیسی هم دیده شد. برای نمونه او ۲ مهر ۱۴۰۰، طی سخنانی که در حاشیه زیارت یادمان شهدای قلاویز داشت، راهکار رسیدن نظام به اهداف متعالی را اینگونه تعریف کرد: « هر مدیر و مسئولی که با روحیه انقلابی و بسیجی و با خدمتگزاری بی‌منّت به مردم عمل کند یقین بدانید که به همه اهداف متعالی نظام خواهیم رسید.»

یک سال بعد از انتخابات ریاست جمهوری، او وسعت بیشتری به موضوع «انقلابی‌گری» بخشید و ۲۱ خرداد ۱۴۰۱ طی سخنرانی که در سفر استانی به چهارمحال و بختیاری داشت، گفته بود: « هم بر اساس قانون مصوب و هم بر اساس خواست مردم آنچه آینده روشن را رقم می‌زند، مدیران حزب‌اللهی، انقلابی و مردمی هستند. هر جای کشور که مدیر ناکارآمدی هست، حتماً باید به حاشیه رانده شود. با هیچ‌کس عهد اخوت نبسته‌ایم، جز به نام دین، اخلاق، معنویت، عقلانیت و عدالت. پیوند ما با همه مدیران بر این اساس است. اگر کسی در هر گوشه‌ای از کشور ناکارآمدی از خود نشان دهد، در هر کجای کشور باشد حق ادامه فعالیت ندارد.» او ۵ روز بعد در سفر استانی به اصفهان همین موضوع را مورد اشاره قرار داد و گفت: « استفاده از نیروی جوان انقلابی تأکید من در همه شوراهای اداری، همه استان‌ها و دولت است. وضعیتی که مردم در بوروکراسی و کندی امور در دولت از آن گلایه‌مند بودند، با استفاده از نیروی تحول‌گرا قابل حل است. کسی که خودش تحولی نباشد، چگونه می‌تواند یک مجموعه را متحول کند؟ تمام تلاش ما در دولت، میدان دادن به جوانان انقلابی است.»

در سال جاری هم همین روند و همین اظهارات در اظهار نظرهای ابراهیم رئیسی وجود داشته است. او ۷ اردیبهشت در سفر استانی به خوزستان گفت: «مدیران خوزستان باید در تراز مردم انقلابی این استان کار و تلاش کنند و هر مدیری که خسته شده باید جای خود را به مدیر انقلابی، جهادی و تحول گرا بدهد.» ده روز بعد و در آیین بزرگداشت مقام معلم گفته بود: «اگر کسانی در مجموعه مدیریت آموزش و پرورش، روحیه و آمادگی تحول نداشته باشند و به وضع موجود عادت کرده باشند، نمی‌گویم که با آنها برخورد شود و یا کنار گذاشته شوند، بلکه نظر بر این است که باید از جلوی راه انجام تحول کنار بروند و بگذارند در آموزش و پرورش تحول ایجاد شود.» ۱۹ خرداد ۱۴۰۲ هم طی سخنرانی که جریان سفر استانی به آذربایجان شرقی و در جلسه با فعالان جبهه مردمی انقلاب اسلامی داشت سیاست دولت را در استانه دو ساله شدن، اینگونه بیان کرد: « به حاشیه راندن مدیران بی‌انگیزه و خسته را سیاست قطعی دولت مردمی است.» این جمله ۲۶ تیر ماه در سفر استانی به کهگیلویه و بویراحمد تکمیل شد و گفت: « هر کس آمادگی کار تحولی، انقلابی و جهادی ندارد از مسیر ایجاد تحول کنار گذاشته شود. دولت مردمی لحظه‌ای آرام ندارد و همه موجودیت خود را در خدمتگزاری به شما زنان و مردان باغیرت کشور تعریف می‌کند.»

چند روز پس از این سخنرانی، محمدمهدی اسماعیلی، وزارت ارشاد دولت سیزدهم؛ از ایجاد تحول در این وزارت‌خانه با ورود ۴۰۰ جوان حزب‌الهی به بدنه وزارت خبر داد. ۱۵ مرداد، ابراهیم رئیسی در جلسه هیئت دولت گفته بود: «نگاه امیدوارانه، تحول‌خواه و روحیه جهادی و انقلابی مسئولان متضمن حل مشکلات کشور است. رویکرد کلی حرکت و اقدام مسئولان باید معطوف به باز کردن گره‌ها از مشکلات کشور باشد و در این مسیر نیز نباید گرفتار حاشیه شد.»

چهارم شهریور طی سخنرانی که در هجدهمین جشنواره شهید رجایی داشت، گفته بود: «سازمان اداری کشور تقویت ایمان، مردم‌پایه بودن، عدالت‌پایه بودن و افزایش بهره‌وری را در خود باید داشته باشد. وظیفه همه مسئولان و کارمندان آن است که نظام اداری ما را متناسب با نظام انقلابی کنند.» موضوعی که ۹ مهر به شکل دیگری توسط احمد وحیدی اعلام شد. او در نشست معاونان وزارت کشور گفته بود: « کارکنان این وزارتخانه مادر و میدان دار، باید افرادی انقلابی، کارآمد و متخصص باشند.» اخیرا هم در جریان سفر استانی به فارس یکبار دیگر بر مواضع قبلی خود تاکید کرد و ۲۱ مهر گفت: « همه مدیران در هر سطحی موظفند با کارآمدی و شایستگی، برنامه‌های دولت را در حل مشکلات کشور دنبال کنند و اگر در هر مقطعی هر مدیری دچار بی‌انگیزگی شد و اهداف دولت و ارزش‌های انقلاب اسلامی را به حاشیه راند، بداند که ما در این زمینه با کسی عقد اخوت نداریم.»

اگرچه شاید ناقدان در محافل همسو هم بتوانند با صراحت لهجه به اصلاح عملکرد دولت منجر شود اما معمولا نقد تند و تیز بیشتر از سوی جریان‌های غیرهمسو به یک دولت وارد می‌شود و در این بین طی ماه‌های حضور ابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس دولت سیزدهم، چه رسانه‌ها و چه فعالان سیاسی به این کار در ابعاد مختلف پرداخته‌اند که واکنش‌ها به آن چندان هم‌راستا با این دیدگاه رئیسی نبوده است. از سویی اینکه او از شنیدن سخن نیروهای انقلابی، سخن می‌گوید در نگاه اول به نظر می‌رسد در راستای گسترده‌سازی صداهایی است که باید شنیده شود اما بنابر آنچه مورد اشاره قرار گرفت، دولت سیزدهم به ریاست سیدابراهیم رئیسی از ابتدای کار خود «انقلابی‌گری» را شرط مدیریت در این دولت مدنظر قرار داده است و این دولت بیش از آنکه نیاز به حرکت در این مسیر و شنیدن صدای سخنان جریان‌های همسو با خود داشته باشد؛ نیازمند شنیدن صدای مخالف است و اگر زمانی رئیسی در این زمینه تلاش کرد و ثابت‌قدم بود؛ می‌توان به بهبود اوضاع امید داشت. به هر حال هر قدمی در راستای پذیرش نقدها از سوی مسئولان حائز اهمیت است اما به شرط آنکه نقدها صرف محفل خودی‌ها نباشد بلکه همه طیف‌ها و جریان‌های سیاسی مختلف و حتی معترض و مخالف را مشمول شود