امسال هم به رسم هر سال با شروع فصل پاییز و وارونگی هوا، اکثر کلانشهرهای کشور لباسی دودی به تن کرده و چهره شهر را تیره و تار کرده است. آلودگی هوا معضلی است که هرساله با گسترده‌تر شدن زندگی‌های شهری و ماشینی، بیش از قبل گریبان شهروندان را گرفته و روز به روز سلامتی افراد بیشتری را تهدید می‌کند.

به گفته برخی از کارشناسان علت آلودگی بیش از اندازه هوا و افزایش سطح ریزگردها در فصل‌های پاییز و زمستان نسبت به سایر فصول، پدیده وارونگی هواست؛ که به دلیل پایین آمدن دمای هوا به وجود می‌آید.

شاخص کیفیت هوا معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامت افراد است که به ترتیب از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک یا سبز، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط قابل قبول یا زرد، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس یا نارنجی، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه یا قرمز، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم یا بنفش و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک یا ارغوانی تعیین شده است.

بر اساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، شاخص آلودگی هوای تهران هم اکنون (۲۵آبان‌ ۱۴۰۲) با عدد ۱۴۵ در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه قرار دارد. در این درحالی است که در پاییز امسال هنوز کاهش دمای چشمگیری صورت نگرفته است.

افراد مبتلا به بیماری قلبی یا ریوی، سالمندان و کودکان باید فعالیت های طولانی یا سنگین خارج از منزل را کاهش دهند. زیرا تنفس هوای آلوده برای سلامتی مضر بوده و در کوتاه مدت و بلند مدت عوارض جبران ناپذیری برای ادامه حیات انسان خواهد داشت. این درحالی است که یک فوق تخصص بیماری‌های ریوی و تنفسی ادعا می‌کند که هوای آلوده خارج از منزل در داخل خانه هم وجود دارد.

آلودگی که در خانه هم دست بردار نیست

حسن‌الله صادقی فوق تخصص بیماری‌های ریوی و تنفسی در خصوص آلودگی هوا توضیح داد: آلودگی‌های محیطی به دو دسته آلودگی‌های داخل خانه و خارج از خانه تقسیم می‌شوند. آلودگی‌هوا معضلی است که به داخل خانه‌ هم راه پیدا می‌کند. زیرا در ایران راه تعویض هوای خانه بازکردن درها و پنجره‌هاست و کنترلی بر روی آن نیست و از این طریق هوای آلوده خارج از خانه به داخل خانه هم وارد خواهد شد. اما آلودگی هوای خانه سورسهای دیگری هم دارد.

وی در ادامه افزود: عمده‌ترین علت آلودگی هوای خارج از خانه در ایران، وجود پنج نوع آلاینده اصلی «اوزون، دی‌اکسید سولفور، دی‌اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن و پی‌.ام یا همان ذرات معلق» در هواست. سایزهای بزرگ این ذرات معلق برای سلامتی ریه‌های انسان هیچ ضرری ندارد. چون که از طریق مکانیسم های طبیعی و فیلترهایی که در بینی انسان قرار داده شده، گیر کرده و تصفیه خواهد شد. اما ذرات ریز «زیر ۱۰ میکرون و بخصوص ۲/۵ میکرون» وارد دستگاه تنفسی و گردش خون انسان شده و در کل بدن پخش می‌شود و عوارض زیادی برای اقسا نقاط بدن خواهند داشت.

صادقی درباره عوارض ریزگردهای زیر ۲/۵ میکرون برای بیماران تنفسی بیان کرد: این ریزگردها به دلیل ته نشین شدن در حبابچه‌های دستگاه تنفسی، برای بیماران تنفسی خطرناک خواهند بود. همچنین مونوکسید کربن موجود در هوا موجب مسمومیت در افراد خواهد شد که سردرد، بی‌حالی‌، خستگی، بی‌اشتهایی، کاهش تمرکز و… از جمله نشانه‌ها و عوارض کوتاه مدت این مسمومیت خواهد بود.

آلودگی هوا = معلولیت تنفسی

وی درباره ریزگردها و سایر الاینده ها توضیح داد: ریزگردها دارای یک اثرات کوتاه مدت «تشدید کننده بیماری‌های تنفسی» و یک اثرات بلندمدت که «در آینده بار سنگینی به جامعه وارد خواهد کرد» است. ترکیب آلاینده‌های موجود در این ریزگردها که جذب بدن می‌شوند، بدن انسان را در معرض بیماری‌های مختلف قرار می‌دهند و می‌توانند بزرگسالان را دچار بیماری‌هایی مانند برونشیت «التهاب لوله‌های داخلی دستگاه تنفس» و بیماری های انسدادی، یا تحدیدی، تشدید بیماری‌های موجود تنفسی مانند آسم کنند. اما وجود این ریزگردها در طولانی مدت در مجاری تنفسی باعث بروز بیماری‌های انسدادی ریه «COPD »، سرطان و… می‌شود.

وی درباره بیماری‌ COPD اظهار کرد: این بیماری بیشتر در افراد سیگاری بروز پیدا می‌کند. اما آلودگی هوای محیطی هم در به وجود آمدن این بیماری بسیار نقش دارد. شخصی که به صورت مکرر در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرد، ممکن است در بازه زمانی ۱۰ ساله دچار این بیماری شود. COPD بیماری است که روش‌های درمانی و داروهای بسیار گران قیمتی دارد. ضمن اینکه توانایی و قدرت عملکرد افراد را در زندگی تحت تأثیر قرار داده و فرد را از لحاظ تنفسی معلول خواهد کرد.

صادقی در ادامه توضیح داد: همچنین این بیماری می‌تواند منجر به سرطان، نارسایی تنفس و… شود که باید با استفاده از ابزارهای مخصوص سطح اکسیژن‌ این بیماران را کنترل کرد.

وی درباره قیمت داروهای درمان این بیماری عنوان کرد: داروهای بسیار سنگینی برای افراد مبتلا به این بیماری تجویز خواهد شد که بار بسیار زیادی را به جامعه تحمیل خواهد کرد.

افزایش آمار مرگ‌ و میر بیماران تنفسی در زمان آلودگی هوا

این فوق تخصص بیماری‌های ریوی در خصوص عوارض آلودگی هوا در بیماران مبتلا به آسم توضیح داد: کسانی که مبتلا به آسم هستند در اکثر موارد در زمان مواجهه با آلودگی هوا دچار حملات تنفسی شده و تعداد مراجعه‌شان به مراکز پزشکی و اورژانس‌های بیمارستان‌ها افزایش پیدا می‌کند. همچنین آمار مرگ‌ومیر این گروه از افراد در زمان آلودگی هوا بسیار بیشتر از روزهای عادی خواهد بود.

وی در خصوص مشکلات قلبی و عروقی ناشی از آلودگی هوا توضیح داد: در زمان آلودگی‌هوا موارد ابتلا به مشکلات قلبی و عروقی افزایش پیدا خواهد کرد. زیرا هوای آلوده باعث سفت شدن رگ‌ها و به تبع آن باعث افزایش فشارخون، بیماری‌های عروق کرونر و… خواهد شد.

این فوق تخصص بیماری‌های تنفسی در خصوص تأثیرآلودگی هوا در شرایط رشدی کودکان و نوجوانان گفت: عوارض آلودگی هوا در کودکان بسیار محسوس‌تر است. از اختلالت یادگیری تا علائم تنفسی از جمله عوارض تنفس هوای آلوده در کودکان است.

فکر اساسی کنید؛ نمی‌توان مردم را در خانه حبس کرد

وی در پاسخ به این پرسش که چه کاری برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا می‌توان انجام داد، گفت: برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری‌ها باید یک سری اقدامات جدی در سطح کشور انجام شود. مردم مجبور هستند که برای گذران زندگی به سطح شهر بروند و در جامعه فعالیت کنند. ما نمی‌توانیم برای همیشه مردم را در خانه حبس کنیم. ضمن اینکه هوای خارج از خانه به طرق مختلف به داخل محیط خانه هم وارد خواهد شد. بنابراین باید مشکل را اساسی حل کرد.

بنزین بی‌کیفیت؛ عامل ۷۰ درصدی آلودگی هوا در کلان‌شهرها

صادقی تردد وسایل نقلیه موتوری از جمله ماشین‌های شخصی و موتورسیکلت‌ها را از جمله دلایل اصلی آلودگی هوای کلان شهرها دانست و بیان کرد: بنزین بی‌کیفیت؛ عامل ۷۰ درصدی آلودگی هوا کلان‌شهرها است. اما تغییرات اقلیمی، سیاست‌های کلان‌شهری نظیر نحوه اداره سوخت‌های فسیلی در ماشین‌ها، عدم توجه به برقی کردن خودروها که در اغلب نقاط دنیا به سرعت در حال انجام است و سیاست های کلان سلامت در کشور در بروز آلودگی هوا و مشکلات سلامت آن بر روی بیماران تنفسی، قلبی، و سرطان‌ها… نقش مهمی دارد.

استفاده از ماسک‌های مختلف اِن ۹۵ و مشابه آن و مصرف غذاهای دارای آنتی اکسیدان، عدم تحرک و ورزش در روزهای آلوده می‌تواند به تمامی افراد، بخصوص بیماران قلبی و تنفسی کمک کند