خرم: رابطه با ترکیه را باید ترمیم کرد
هرچند طي دو سال اخير روابط اقتصادي و فرهنگي دو كشور ايران و تركيه كمابيش حفظ شده اما به‌نظر مي‌رسيد اوضاع روابط ديپلماتيك دو كشور گرماي خود را از دست داده و طرفين منتظر تغييرات تازه در الگوي مناسبات يكديگرند. از قرار معلوم آتش دولت اردوغان تندتر بوده و در اين ميان گوي سبقت را از ايران ربوده است تا به‌زودي خود را ميزبان رييس‌جمهور ايران كند. اينكه چه ضرورت‌هايي اين تعجيل را براي دولت اردوغان ايجاب مي‌كند را با دكتر علي خرم، كارشناس روابط بين‌الملل به اختصار در ميان گذاشتيم كه در ذيل مي‌خوانيم.
عصرخبر: ارزيابي شما از رويكرد جديد دو كشور ايران و تركيه در مناسباتشان چيست؟
رويكرد جديد در روابط ايران و تركيه را بايد در نحوه برخورد نگرش و نوع تعامل ايران با كشورهاي خارجي دانست. دگرگون شدن روابط و ايجاد نوعي برخورد مثبت بين دو كشور را بايد در سياست خارجي و راهبرد جديد و در برخوردهاي تعاملي ايران جست‌وجو كرد. به‌عبارتي در دولت حاضر تلاش بر اين است كه در چارچوب اصول ديپلماتيك و روش‌هاي بين‌المللي كه مبتني بر احترام و ارزش‌هاي كشورهاي مقابل است حركت شود. اين كليدواژه هر نوع روابط ديپلماتيك محسوب مي‌شود. يعني ما چه بخواهيم چه نخواهيم و چه دوست داشته باشيم و چه دوست نداشته باشيم وقتي با يك كشور مي‌خواهيم همكاري و تعامل داشته باشيم بايد اول به ارزش‌هاي آن كشورها توجه و احترام بگذاريم. شايد برخي ارزش‌هاي كشورهاي مقابل براي ما چندان ارزشمند نباشد ولي اگر ما هم مقيد باشيم كه به اين ارزش‌ها توجه كنيم اين مهم تاثير خود را در روابط مي‌گذارد و مقدمه‌يي براي بهبود و گسترش روابط و حتي عبور از تنش‌ها، سردي‌ها و خصومت‌ها در روابط با يك كشور خارجي خواهد شد.
از اين نظر اگر ما حتي با كشوري كه فكر مي‌كنيم دشمن ماست در چارچوب احترام‌آميز با زبان ملايم و روشن حتي با كشور دشمن گفت‌وگو كنيم قادريم كه معجزه بيافرينيم و روابط‌مان خوب و از خصومت‌ها عبور كنيم. البته اين تنها به تركيه مربوط نمي‌شود و به همه كشورها مربوط است، چنانكه وقتي دكتر ظريف با جان كري گفت و گو كرد، جان كري هنگام خروج اعلام كرد كه احتمالا تحريم‌ها برداشته خواهد شد. اين معجزه كارايي خود را در عمل براي ما نشان داده است.
اين چارچوب را در رابطه تازه تهران با تركيه چگونه تعريف مي‌كنيد؟
ايران و تركيه از تاريخ مشترك و دوستي مشترك و فرهنك مشترك و حتي دين مشترك برخوردار هستند. تركيه براي ايران و ايران براي تركيه بسيار مهم هستند. تركيه براي ايران دروازه ورود به اروپا محسوب مي‌شود و ايران هم براي تركيه به‌عنوان يكي از كشورهاي پيشرفته منطقه كه از چارچوب‌هاي دموكراتيك مثل تركيه برخوردار است. ايران مي‌تواند براي همكاري مشترك در جهت صلح و امنيت در منطقه خاورميانه به سمت تركيه بيايد. ايران و تركيه ظرف 10سال گذشته در بسياري از ميدان‌ها با هم همكاري داشته‌اند و در بسياري از جاها كه يك طرف مشكلاتي داشته، كشور ديگر توانسته به كمك او بشتابد و مشكل او را حل كند.
بنابراين اگر به‌طور موقت نوعي سردي در روابط به وجود مي‌آيد به سرعت بايد در جهت ترميم آن بكوشند.
موضع تركيه را در تعجيل اين كشور براي گرم كردن روابطش با ايران چگونه مي‌بينيد؟
تركيه در فاصله دو سال و نيم گذشته بعد از درگيري‌هايي كه در سوريه به وجود آمد سعي كرد كه از مخالفان و معارضان سوريه حمايت كند كه در اين رويكرد با ايران دچار برخي اختلافات شد. تركيه از معارضان حمايت كرد كه امروز تروريست بودن بسياري از آن گروه‌ها به اثبات رسيده و شايد تركيه و حتي عربستان و قطر و برخي كشورهاي غربي فكر نمي‌كردند كه با حمايت‌شان از معارضان نطفه القاعده و افراطي‌گري را در منطقه بكارند. امثال حوادثي كه دامنگير غرب در افغانستان و عراق شد در آينده نزديك در سوريه اگر به طريق مناسب جلوگيري نشود باعث دردسر جدي غرب و تركيه خواهد شد.
اين موضوع تا همين اواخر مورد توجه تركيه قرار نگرفته بود اما به تدريج با گسترش دامنه بحران از سوريه به داخل تركيه دولت اردوغان متوجه خطر برخوردهاي قوميتي و مذهبي شد، بنابراين تصور مي‌رود كشورهايي نظير تركيه راه خود را تصحيح كنند و به‌جاي تصميم براي سرنگوني بشار اسد درصدد حفظ صلح و آرامش در منطقه باشند. از اين جهت تركيه دوباره به ايران روي آورده است. بنابراين هر دو كشور با يك وقفه مجددا همديگر را جست‌وجو مي‌كنند و بايد همكاري مشترك را كه تنها راه دو كشور ايران و تركيه است را جدي در پيش بگيرند.
به غير از سوريه چه دلايل ديگري وجود دارد تا تركيه پيشگام دعوت از ايران براي سفر به تركيه شود؟
مهم‌ترين موضوع اكراد است. اكراد تركيه بعد از سه دهه با دولت تركيه توانستند به توافق برسند كه راه جنگ را كنار بگذارند و زندگي مسالمت‌آميزي با ترك‌هاي تركيه داشته باشند . در نگاه كردها هم نسبت به توافق با دولت تركيه مشابهتي صورت گرفته است. بنابراين شرايط كردها با ترك‌ها شكننده است و دولت تركيه به صلاحش نيست كه با كارت كردها دست به بازي‌هايي بزند كه آينده آن نامعلوم است.
ايران چه ضرورتي براي نزديك‌تر كردن مناسباتش با استانبول را دارد؟
دولت دكتر روحاني مصمم است كه روابط خود را با كليه همسايگان بهبود بخشد و اين مقدمه‌يي است براي تنش‌زدايي با كل كشورهايي كه در گذشته احيانا با ايران در تقابل قرار گرفتند. سفر روحاني براي استارت مجدد گسترش روابط بين تهران و استانبول خواهد بود و احياي همكاري‌هايي كه در گذشته ايران و تركيه را همسايه و دوست هم قرار داده بود.
