زمین گوشت چه‌کسانی را نمی‌خورد
هر کس که خداوند حفظ کتابش را به او ببخشد و گمان برد به کسی چیزی بهتر از او داده شده، بافضیلت‌ترین نعمت را کوچک شمرده است.
آنانکه
به وعده خداوند در حسابرسی ذره، ذره اعمال معتقدند؛ به دنبال کسب رضای او،
بهره‌مندی از بهشت موعود و شیوه رهایی از عذاب شدید اویند.
برای پی بردن به فضیلت و اهمیت حفظ قرآن کافی است اندکی در احادیث رسیده
از پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) در اینباره و نیز در سیره عملی ایشان در
تعامل با قرآن و اهل آن دقت کنیم. به طور کلی قرآن کریم در نگاه آن
بزرگواران از جایگاهی رفیع و منزلتی ویژه برخوردار است و بالتبع مسائل
مربوط به آن، از جمله «تلاوت و قرائت، تدبر و عمل به فرامین آن و آموختن و
آموزاندن آن» و نیز «حفظ قرآن و در سینه داشتن آن»، مورد سفارش ایشان قرار
گرفته است.
*چند نمونه از احادیث مرتبط با حفظ قرآن کریم
قال رسول‌الله (ص): «حَمَلَةُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ بِرَحمَةِ
اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ کَلامَ اللهِ. مَنْ
عاداهُم فَقَدْ عادَی اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَی اللهَ.»:[1] حافظان
قرآن مشمول رحمت خدا، در برکنندگان نور خدا و آموزگاران کلام خدایند؛ کسی
که با آنان دوستی نماید با خدا دوستی نموده و کسی که با آنان دشمنی کند خدا
را دشمن داشته است.
قال رسول‌الله (ص): «إنَّ اَکْرَمَ العِبادِ إلَی اللهِ بَعْدَ
الاَنبیاءِ العُلَماءُ ثُمّ حَمَلَةُ القُرآن. یَخْرُجونَ مِن الدُّنیا
کَما یَخْرُجُ الاَنبیاء وَ یَحْشُرونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الاَنبیاءِ و
یَمُرُّونَ عَلی الصِّراط مَعَ الاَنبیاءِ و یَأخُذونَ ثوابَ الاَنبیاء.
فَطوبی لِطالب العِلْمِ و حامِلِ القرآنِ ممّا لَهُم عِندَ اللهِ مِن
الکرامَةِ وَ الشَّرَفِ.»[2]: گرامی‌ترین بندگان بعد از انبیاء
علما و سپس حافظان قرآن هستند. مانند انبیاء از دنیا می‌روند، همراه انبیاء
از قبرهایشان خارج می‌شوند، به همراه انبیاء از صراط می‌گذرند و ثواب
انبیاء را می‌برند. پس خوشا به حال پوینده راه علم و حافظ قرآن، به سبب
کرامت و شرافتی که نزد خدا دارند.
قال رسول‌الله (ص): «مَنْ اَعْطاهُ اللهُ حِفْظَ کِتابِهِ فَظَنَّ اَنَّ
أحَداً اُعْطِیَ أفْضَلَ مِمَّا اُعْطِیَ فَقَدْ غَمَطَ أفْضَلَ
النِّعمَةِ.»: [3] هر کس که خداوند حفظ کتابش را به او ببخشد و گمان برد به کسی چیزی بهتر از او داده شده، بافضیلت‌ترین نعمت را کوچک شمرده است.
قال رسول‌الله (ص): «أغْنَی النَّاسِ حَمَلَةُ القُرآنِ؛ مَنْ جَعَلَهُ اللهُ تَعالی فی جوْفِهِ.»: [4] بی‌نیازترین مردم حافظان قرآن هستند؛ همان کسانی که خداوند متعال قرآن را در وجودشان جای داده است.
قال رسول‌الله (ص): «إذا ماتَ حامِلُ القُرآنِ أوحَی اللهُ إلَی الأرضِ
أَن لا تَأکُلی لَحْمَهُ. قالَتْ: إلهی کَیفَ آکُلُ لَحْمَهُ و کَلامُکَ فی
جَوْفِه» [5] هنگامی که حافظ قرآن از دنیا می‌رود خدای تبارک و
تعالی به زمین وحی می‌کند که «گوشت بدن او را نخور» زمین می‌گوید:
«پروردگارا، چگونه گوشت او را بخورم در حالی که کلام تو (قرآن) در قلب
اوست.»
قال رسول‌الله (ص): «لِحاملِ القُرآنِ إذا عَمِلَ بِهِ فَأحَلَّ حَلالَهُ
و حَرَّمَ حَرامَهُ شَفْعٌ فی عَشْرَةِ أهْلِ بَیْتِهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ
کُلُّهُم قَدْ وَجَبَتْ لَهٌ النّارُ.»[6] حافظ عامل به قرآن که
حلال آن را حلال و حرام آن را حرام می‌شمارد فردای قیامت در مورد 10 نفر از
بستگانش که همگی آنها اهل آتشند حق شفاعت دارد.
قال علی (ع): « اِقرَؤُوا القرآنَ و اسْتَظْهِرُوهُ فإنّ اللّهَ تَعالى لا یُعَذِّبُ قلباً وَعَى القرآنَ»[7] قـرآن را تـلاوت کـنـیـد و آن را به خاطر سپارید، زیرا خداوند متعال دلى را که قرآن را در خود دارد عذاب نمى‌کند.
قال رسول‌الله (ص): «إنّ الّذى لیسَ فى جَوْفِهِ شیىءٌ مِنَ القرآنِ کَالبیتِ الخرابِ» [8] کسى که در درونش چیزى از قرآن نیست، دلش مانند خانه ویران است.
قال رسول‌الله (ص) « مَنْ قَرَأ القرآنَ عن حفظِهِ ثمّ ظَنَّ أنّ اللّهَ
تَعالى لا یَغْفِرُهُ فَهو مِمّنِ اسْتَهْزَأ بآیاتِ اللّهِ»[9] کـسـى کـه قرآن را از حفظ بخواند و گمان کند خداى تعالى او را نمی‌آمرزد، در شمار کسانى است که آیات الهى را به تمسخر گرفته‌اند.
قال‌الامام‌الصادق (ع): «اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرةِ الْکِرامِ الْبَرَرَةِ»[10] حافظ قرآن که بدان عمل کند، در آخرت رفیق و همراه فرشتگان و سفیران الهی خواهد بود.
از بیانات نورانی معصومان (ع) در این باب می‌توانیم به برخی از برکات حفظ
قرآن پی ببریم؛ از جمله «قرار گرفتن در پناه رحمت الهی، محشور شدن با
انبیاء و همراهی با آنان، برخورداری از بالاترین ثروت فرهنگی (قرآن)، داشتن
حق شفاعت در قیامت، ایمنی از عذاب آخرت، آبادانی دل و …» البته چنانچه
در متن شماری از احادیث تأکید شده، شرط این بهره‌مندی آن است که حافظ قرآن
در جهت عمل به احکام و فرامین آن حرکت کند و کلام وحی همواره نصب‌العین او
باشد.
بدیهی است که تنها بسنده کردن به خواندن ظاهری آیات، تمامی این برکات را به دنبال ندارد.
علاوه بر موارد فوق، برکات و فوائد مهم دیگری نیز در حفظ قرآن هست که از مهم‌ترین آنها «انس با قرآن» است.
حفظ قرآن را جامع‌ترین راه برای انس با این کتاب مقدس دانسته‌اند و به
راستی هم چنین است؛ زیرا حافظ قرآن، به بهانه ورود به این وادی مبارک و به
سبب آنکه بی‌توجهی به آیات و فراموش کردن آنها پسندیده نیست و نوعی
بی‌احترامی به کتاب وحی تلقی می‌شود، باید تا پایان عمر به تلاوت قرآن و
محفوظات خود پایبند باشد و همین نکته و خواندن مکرر آیات موجبات مؤانست و
رفاقت او را با قرآن فراهم می‌کند.
*تدبر در قرآن از نگاه رهبر انقلاب
فایده بسیار مهم دیگر برای حفظ قرآن فراهم کردن زمینه «تدبر در قرآن»
است؛ این نکته در بیانات رهبر معظم انقلاب نیز به خوبی مطرح شده است؛ ایشان
در یکی از دیدارهای خود با قاریان و حافظان قرآن فرمودند:«… وقتی شما
حافظ قرآن هستید، این تکرار آیات قرآنی و انس دائمی با قرآن، به شما فرصت
می‌دهد که در قرآن تدبر کنید؛ تدبر در قرآن با همین طور خواندن و رد شدن به
دست نمی‌آید؛ با یک بار و دوبار خواندن هم حاصل نمی‌شود؛ با تکرار و انس
با آیه‌ای از قرآن امکان تدبر در آن به دست می‌آید و چقدر لطایف در قرآن
کریم هست که اینها را جز با تدبر نمی‌توان فهمید؛ بنابراین حفظ و فهم معانی
قرآن و تلاوت آن لازم است.»[11]
ایشان در همین رابطه در جای دیگری یادآور شده‌اند: «… به سمت حفظ قرآن
بیشتر بروید؛ حفظ، وسیله است البته؛ حفظ وسیله است؛ حفظ، هدف نیست؛ حفظ
قرآن، وسیله است؛ وسیله است براى این که انسان آسان بخواند، آسان تکرار کند
و امکان تدبر پیدا کند؛ جوان‌ها بروند از استعدادشان، از حافظه‌شان
استفاده کنند. بچه‌ها را، جوان‌ها را بکشانید به سمت حفظ قرآن. البته امروز
با گذشته ما قابل مقایسه نیست، خیلى جلو هستیم؛ اما کم است. آنچه که الان
در کشور ما وجود دارد، کم است؛ بروند به سمت حفظ قرآن. وقتى که حفظ حاصل
شد، آن وقت توان و فرصت براى تدبر بیشتر پیدا خواهد شد و همین تدبر است که
کلید است؛ کلید اصلى، همین تدبر در قرآن و فکر کردن در قرآن است.» [12]
آنچه گفتیم گوشه‌ای از برکات و فوائد حفظ قرآن کریم بود و برکات فراوان
دیگری نیز هست که مجال پرداختن به آنها در این مختصر فراهم نیست؛ اما آنچه
گفتیم و نگفتیم تنها به منزله توصیف منظره‌ای نیکو و دلکش است و شرط
بهره‌مندی کامل از این تصویر زیبا آن است که آستین همت را بالا بزنید و با
توکل بر خدا و توسل به ذوات مقدس معصومان (ع) «حفظ قرآن» را آغاز کنید.
نویسنده: روح‌الله ناظمی حافظ کل قرآن
پی نوشت:
[1] . مستدرک الوسائل /ج4/ص 254.
[2] . بحارالانوار /ج 89/ ص 18ـ 19.
[3] . کنزالعمال / ج1/ حدیث 2317.
[4] . کنزالعمال/ج1/حدیث 2261.
[5] . کنزالعمال/ج1/حدیث 2488.
[6] . کنز العمال / ج 1/ حدیث 2327 .
[7] . بحار الانوار، ج 89، ص19.
[8] . کنز العمال، ج 1، ص 553.
[9] . مستدرک الوسائل، ج 2، ص 294.
[10] . اصول کافی، ج 4، ص 404.
[11] . سخنرانی ایشان در 4 مهر 1385.
[12] . سخنرانی ایشان در 4 تیر 1390.
