«هاچ زنبور عسل» اضطراب را در کودکان ایرانی نهادینه کرد

عصر خبر: رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه مونستر آلمان با تشریح مضرات مخرب کارتون «هاچ زنبور عسل» که سالها بر روان کودکان ایرانی آسیب وارد کرد،گفت: مهمترین دوران‌های استرس زا برای ایرانیان در مقاطع کنکور، سربازی و ازدواج رخ می‌دهد.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، با توجه به برگزاری کنگره بین‌المللی اضطراب در ایران که مطرح ترین صاحبنظران علوم اعصاب جهان برای تبادل جدیدترین مباحث علمی در این مقوله شرکت می‌کنند، با پروفسور علی گرجی رئیس مرکز تحقیقاتی علوم شفاء بیمارستان خاتم‌الانبیاء(ع) که همزمان رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه مونستر آلمان نیز است به گفت‌وگو پرداختیم.
پروفسور گرجی درباره علت برگزاری کنگره بین‌المللی اضطراب در ایران و پرداختن علمی به این موضوع اظهار داشت: ایران به خاطر موقعیت ژئوپلتیکی که از دوران گذشته داشت، همیشه درگیر جنگ‌های از جمله روم باستان تا حمله مغول و در نهایت 8 سال دفاع مقدس بود، که این وقایع باعث شده است تا مردم جامعه ما بیشتر از جوامع دیگر تحت تاثیر استرس و در معرض خطر بیماری اضطراب قرار گیرند. ناگفته نماند استرس با اضطراب نیز فرق دارد، یعنی افراد در وهله نخست استرس می‌گیرند و با ادامه دار بودن این استرس‌ها به بیماری اضصراب مبتلا می‌شوند.

وی افزود: البته معضل استرس و بیماری اضطراب در دیگر جوامع نیز وجود دارد ولی در جامعه ما بیشتر نمود پیدا کرده است. همانطور که همیشه ما ایرانیان استرس آینده را داریم. ولی جنگ‌های متعدد بر علیه ایران به مانند حمله عراق به کشورمان که باعث شهادت بیش از 200 هزار نفر و 400 تا 500 هزار مجروح شده است یک شرایط ویژه استرس‌زا برای بروز بیماری‌های اضطراب به وجود آورده است.
«موجی» عنوان کردن جانبازان اعصاب روان صحیح نیست
گرجی ادامه داد: براین اساس ما جانبازانی را داریم که دچار اختلالات پس از حادثه هستند که در ایران، آنان را به اشتباه و نادرست «موجی» عنوان می‌کنند که این اصطلاح باید اصلاح شود زیرا این افراد دچار بیماری اختلالات اضطرابی هستند.
رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه مونستر آلمان تصریح کرد: در کنار مباحثی مانند جنگ‌ها برعلیه ایران باید به حوادث جاده‌ای نیز اشاره کرد؛ زیرا براثر این تصادفات ما شاهد آن هستیم که از اعضای خانواده 5 نفره فقط یک نفر زنده می‌ماند و آن فرد نیز باید تا آخر عمر دچار استرس و اضطراب قرار گیرد. بنابر این استرس‌های مداوم در نهایت منجر به اضطراب می‌شود.
استرس خوب هم داریم
گرجی عنوان کرد: البته استرس خوب هم داریم، زیرا برخی استرس‌ها باعث می‌شود افراد برنامه‌ریزی مناسبی در زندگی داشته باشند، ولی وقتی استرس شدید می‌شود و اختلال ایجاد می‌کند بیماری اضطراب به وجود می‌آید. در ایران نیز به دلیل وقوع جنگ‌های متعدد بر علیه کشورمان و در نهایت در دهه‌های اخیر در پی رخدادهایی مانند انقلاب و مسائل اقتصادی در کشور، شاهد استرس بیشتری در جامعه ایرانی هستیم.
رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه مونستر آلمان ادامه داد: البته در تمام دنیا استرس‌ها به علت مسائل اقتصادی وجود دارد ولی نوع استرس و بیماری‌های اضطراب در جوامع با همدیگر فرق می‌کند.
وی اظهار داشت: یکی از معضلاتی که در دهه اخیر میزان اضطراب را افزایش داده است هجوم تکنولوژی‌های جدید است که می‌توان از ماهواره، اینترنت و سخت‌افزارهای متعدد دیگری نام برد. البته این تکنولوژی‌ها به ما کمک می‌کنند ولی باید روش استفاده صحیح از آنان آموزش داده شود. زیرا همزمان با انتقال اخبار و اطلاعات بسیاری که به افراد صورت می‌‌پذیرد استرس آنان نیز افزایش می‌یابد که در نهایت باعث اضطراب می‌شود.
اخبار؛ عامل استرس در جامعه
گرجی به یکی از مصادیق استرس‌زا در کشورمان اشاره کرد و گفت: مثلاً همین اخبار در ایران استرس‌های بسیاری ایجاد می‌کند زیرا در اخبار اطلاعات و خبرهایی از جنایات و حوادث مرگبار ارائه می‌شود، در حالی که یک کودک نباید این اخبار را در ساعاتی از شب مثلاً 8 شب ببیند زیرا کودکان و نوجوانان با مشاهده چنین اخبارهایی تصور می‌کنند که عمق فاجعه‌ای که مشاهده می‌کنند از جمله رویدادها و کشتارهای داعش، روزی گریبانگیر آنان و والدین‌شان می‌شود.
هر 3 نفر یک نفر دچار اضطراب
وی در مقایسه معضلات استرس در گذشته و حال عنوان کرد: در دهه‌های گذشته از هر 20 تا 30 نفر یک نفر ابتلا به استرس پیدا می‌کرد اما امروزه از هر 3 تا 4 نفر یک نفر دچار اضطراب می‌شود. البته در ایران هنوز آمار جامعی در این مقوله وجود ندارد. ولی مرکز تحقیقات علوم اعصاب شفاء بیمارستان خاتم‌الانبیاء (ع) درصدد است در این مقوله مباحث علمی و تحقیقاتی خود را ارائه دهد تا ارگان‌های ذیربط با دریافت این تحقیقات به آن جامع عمل بپوشانند.
اضطراب‌زدایی در ایران
گرجی ادامه داد: همانطور که برای بیماریهایی مانند سل؛ واکسن مورد استفاده قرار می‌گیرد باید در مقابل ویروس و میکروب‌های استرس و اضطراب نیز عوامل جلوگیری‌کننده وجود داشته باشد که مهمترین آنها آموزش است. بنابر این کودکان و نوجوانان قبل از بزرگسالان بیشتر در معرض استرس قرار می‌گیرند، بنابراین باید در جامعه اضطراب‌زدایی صورت پذیرد تا افراد قبل از مواجهه با استرس آموزش‌های لازم را فرا گیرند تا بتوانند استرس خود را مدیریت کنند تا دچار اضطراب نشوند.
رئیس مرکز تحقیقات علوم اعصاب شفاء بیمارستان خاتم‌الانبیاء (ع) ادامه داد: به عنوان مثال وقتی کودکی را در یک مهدکودک می‌گذاریم آن کودک احساس می‌کند که حمایت مادر را از دست می‌دهد بنابراین ابتدای‌ترین مراحل آموزش برای مقابله با استرس باید از کودکی صورت پذیرد. هم اینک نیز در ایام بازگشایی مدارس هستیم، بارها شاهد صحنه‌های گریه کودکانی که تازه به مدرسه می‌روند هستیم. زیرا آنها استرس دارند که دیگر مادر خود را نمی‌بینند. بنابراین این کودکان به آموزش نیاز دارند تا دچار استرس نشوند.
دوران‌های استرس‌زای ایرانیان
گرجی بر ضرورت آموزش برای مقابله با استرس در دوران بلوغ تاکید ویژه‌ای کرد و گفت: وقتی که دوران بلوغ شکل می‌گیرد هورمون‌ها به هم می‌ریزد، نوجوانان دچار استرس می‌شوند و یا دوران‌‌هایی مانند سربازی و ازدواج همگی یک استرس مشترک برای افراد ایجاد می‌کند که باید برای تمام این دوران‌ها آموزش لازم ارائه شود. بنابراین مرکز تحقیقاتی علوم اعصاب شفاء مفاد علمی مقابله با استرس را تهیه می‌کند و این نهادهای ذیربط مانند آموزش و پرورش هستند که این آموزش‌ها را باید دریافت و به جمعیت مخاطب خود ارائه دهند.
کنکور استرس‌زاترین دوران
وی به کنکور به عنوان یکی از استرس‌زاترین دوران افراد اشاره کرد و گفت: خانواده‌ها کلاس‌های متعدد کنکور برای فرزندانشان می‌گذارند، در حالی که یک آموزش چند ساعته مقابله با استرس برای فرزندانشان وجود ندارد. بنابراین چنین آموزش‌هایی در کاهش استرس جامعه ایرانی و همچنین سلامت روانی افراد را تضمین می‌کند.

گرجی عنوان کرد: وقتی میزان استرس افراد در مشاغل کاهش یابد مسلما آن کارمند تمرکز بیشتری پیدا خواهد کرد، بنابراین اگر مسئولان و مدیران به طور مثال 500 هزار تومان برای کاهش استرس نیروهایشان هزینه کنند مسلماً 5 میلیون تومان سود خواهند برد و راندمان اقتصادی، علمی و اخلاقی جامعه نیز افزایش می‌یابد.
علت درگیرهای پس از تصادفات/دلیل واکنش‌های غیرمعقول مسئولان
رئیس مرکز تحقیقاتی علوم اعصاب شفاء با اشاره به برخی از مصادیق استرس‌زا در کشورمان اظهار داشت: مثلاً بارها به صورت متعدد شاهد هستیم که افراد پس از یک تصادف معمولی به جان هم می‌افتند و حتی منجر به اعمال مجرمانه می‌شوند این نشان از عمق اضطراب در جامعه ما است. یا بارها شاهد آن هستیم که اصحاب رسانه مورد برخوردهای مسئولان می‌شوند و مسئول مربوطه در پی سوالی که از وی می‌شود واکنش‌های غیرمعقول نشان می‌دهد و این نشان از آن است که آنها دچار اضطراب هستند.
گرجی تصریح کرد: بنده مقیم آلمان هستم هر زمان که به ایران می‌آیم در همان بدو ورود به فرودگاه می‌بینیم افرادی که پاسپورت‌ها را دریافت می‌کنند با چهره‌های پُراسترس و پُراضطراب پشت میزشان نشسته‌اند و به راحتی از نحوه گرفتگی صورت افراد می‌توان استرس را در آنها مشاهده کرد. بنابر این در وهله نخست باید این افراد را ریلکس کرد.
وی به معضل اعتیاد و طلاق در کشورمان اشاره کرد و بیان داشت: وقتی فردی در یک خانواده طلاق به دنیا می‌آید و بزرگ می‌شود هر روز دچار استرس است. به زور به مدرسه می‌رود، بالغ هم می‌شود همه بر سرش می‌کوبند، در دوران بلوغ نیز سعی می‌شود مورد سرکوب قرار گیرد، همه این موارد استرس‌زا است و در نهایت به اضطراب گرایش پیدا می‌کند.
فراگیری آرام سازی
رئیس مرکز تحقیقاتی علوم اعصاب شفاء تصریح کرد: واقعاً هزینه‌هایی که برای معتادان می‌شود بهتر است برای برنامه‌ریزی جهت کودکان و نوجوانان هزینه شود تا آنان مورد آموزش‌های مقابله با استرس قرار گیرند یا نحوه آرام‌سازی را فرا گیرند.
گرجی درباره جزئیات دومین کنگره بین‌المللی اضطراب در ایران نیز عنوان کرد: مرکز تحقیقاتی علوم اعصاب شفاء در زمینه‌هایی که نیاز کشور است ورود پیدا می‌کند و برای برطرف کردن نواقص با داده‌های علمی و تحقیقاتی اقدام می‌کند و راهکار می‌دهد. براین اساس در این کنگره با گردهم آوردن مطرح‌ترین متخصصان علوم اعصاب جهان تبادل اطلاعات علمی بین این متخصصان با متخصصان کشورمان صورت می‌پذیرد.
وی ادامه داد: در وهله نخست برای درمان بیماری اضطراب راهکارهای جدید دنیا مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و در درجه نخست جانبازان اعصاب و روان و کسانی که دچار اضطراب در سوانح می‌شوند مانند آسیب‌دیدگان حادثه‌ها و یا کسانی که امدادگر هستند مورد توجه قرار می‌گیرند.

زنبور عسلی که بلاها بر سر روان کودکان ایرانی آورد
رئیس مرکز تحقیقاتی علوم اعصاب شفاء تصریح کرد: در دومین کنگره بین‌المللی اضطراب در تهران نقش سینما و فیلم‌ها در اضطراب و همچنین، کسب آرامش افراد با هنر مورد توجه قرار می‌گیرد، البته هنر یک تیغه دولبه است و باید مباحث آن به خوبی رعایت شود. به طور مثال در کودکی‌های ما کارتونی با عنوان «هاچ زنبور عسل» پخش می‌شد که روایت زنبوری بود که همیشه به دنبال مادرش می‌گشت و در نهایت نیز متوجه می‌شود که مادرش فوت کرده است. حال چنین کارتون‌هایی اضطراب را در کودکان ایرانی نهادینه کرد. متاسفانه اخبارهای کشور ما نیز کنترل نشده هستند.
فیلتر راه حل نیست/ایرانیان؛ بیشترین کاربران فیس بوک در جهان
پروفسور گرجی اضافه کرد: امروز ما شاهد آن هستیم که با خرید لپ‌تاب و آی‌پت برای کودکان به نوعی یک سم در اختیار آنان قرار می‌دهیم زیرا کودکان با این ابزارآلات با دنیای بیرون و تمام جهان در ارتباط قرار می‌گیرند، در حالی که استفاده از آن را آموزش ندیدند و در نهایت به فیلتر کردن بسنده می‌کنیم و آنها نیز فیلترشکن تهیه می‌کنند در حالی که هدف از فیلتر کردن کنترل اطلاعات ناصحیح، غلط و فاسد است. ولی باید این مسئله را در نظر گرفت که فیلتر راه حل نیست، افراد باید نفس شان را با فراگیری آموزش فیلتر کنند، امروز شاهد آن هستیم که فیس‌بوک فیلتر است ولی بیشترین مخاطبان آن در دنیا ایرانی هستند.

 
وی اظهار داشت: امروزه هر کدام از کودکان‌مان یک آی‌پت دارند ولی در گذشته ما در حیاط‌های بزرگی که درخت داشت بازی می‌کردیم و شاید دقایقی نیز تلویزیون نگاه می‌کردیم که آن نیز توسط پدر کنترل می‌شد ولی امروز آن درختان قطع شدند و آن حیاط‌های بزرگ نیز خراب شده است، بچه‌ها در آپارتمان‌ها محبوس شدند و به هر یک از آنها آی‌پت دادیم، بنابر این فعالیت بدنی ندارند و در معرض استرس و در نهایت اضطراب قرار می‌گیرند.
سالانه 20 هزار کشته تصادفات در ایران، آلمان 3500 کشته
گرجی به عوامل دیگر اضطراب مانند آلودگی هوا و سبک زندگی غلط نیز اشاره کرد و گفت: یک مقداری از این استرس‌های زندگی تقصیر خودمان است، مقدار دیگر نیز مربوط به سیستم کاپیتالیسم یا همان سرمایه داری است که در دهه‌های اخیر دنیا گرفتار آن شده است زیرا سیستم سرمایه‌داری فقط به فکر فروش است و در نهایت یک مقدار از این استرس‌ها نیز مربوط به کم‌کاری‌های خودمان است. مثلاً اتومبیل چیز خوبی است ولی ما شاهد آن هستیم که در ایران به دلیل عدم استفاده صحیح سالانه 20 هزار نفر بر اثر تصادفات کشته می‌شوند ولی در آلمان این آمار 3500 نفر است.
وی به آموزش‌های متعدد مقابله با استرس در دیگر کشورهای پیشرو اشاره کرد و گفت: در این کشورها جدا از آموزش‌های روتین که داده می‌شود خانواده‌هایی که مستعد استرس بالا هستند آموزش‌های بیشتری فرا می‌گیرند. برنامه‌های تلویزیونی نیز کنترل شده است و تمام سیستم‌های صوتی و تصویری براساس رندوم‌های سنی ارائه می‌شوند.
حل مسائل اقتصادی، راهگشایی استرس‌‌ها نیست
گرجی درباره اینکه شاید برخی‌ها عنوان کنند اگر مسائل اقتصادی را حل کنیم تمام استرس‌ها برطرف می‌شود، خاطرنشان کرد: در آلمان و آمریکا نیز ما شاهد اضطراب‌های بسیاری هستیم. در این جوامع عاطفه و خانواده‌ها پاشیده شده است و فرهنگ ازدواج از بین رفته است و افراد تنها هستند. بنابراین درمان اضطراب نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا اهمیت بالایی دارد چون هر یک نفر مضطرب می‌تواند 10 نفر دیگر را بیمار کند. براین اساس در وهله نخست والدین باید این آموزش را فرا گیرند که استرس و اضطراب را بعد از پایان یک کار روزانه به خانه منتقل نکنند.