سيد حسن خميني: نظر خود را تحمیل نکنیم

عصر خبر: یادگار امام با برشمردن آثار گوناگون اعتدال در جامعه تاکید کرد: تمرین اعتدال، گفت و گو است.

به گزارش جماران، حجت الاسلام سید حسن خمینی در همایش ملی اعتدال که صبح امروز در محل کتابخانه ملی برگزار شد، اظهار داشت: طبیعی است در چنین همایشی به اقتضای بحث در خصوص زوایای مختلف مفهوم اعتدال به رابطه میان اعتدال با عدالت به عنوان یک واژه هم‌خانواده و نسبت آن با حوزه اندیشه و عمل بررسی شود؛ عدالت را برخی به عنوان وضع الشی فی محله ترجمه کرده اند که در واقع بازگرداندن عدالت به عرصه حقوق است. با تعابیر کاربردی‌تر، عدالت به مثابه انصاف مورد بحث قرار گرفته است.

وی افزود: رابطه اعتدال با عدالت به عنوان دو خواسته موجود در جامعه ما بحثی است که می‌توان در رابطه با آن سخن گفت اما نکته دیگر در این زمینه آثار اجتماعی اعتدال است.

یادگار امام با بیان این‌که اعتدال یکی از امور کلیدی در کلام اهل بیت علیهم السلام است، یادآور شد: امیر‌المومنین(ع) وقتی اهل پیامبر را معرفی می‌کند از آنان به عنوان یک جایگاه در مقابل افراط و تفریط یاد می‌کند.

سید حسن خمینی با بیان این‌که عدالت دارای حسن ذاتی بوده و هیج‌کس خود را ظالم نمی‌داند، افزود: در حوزه اجتماعی هم عدالت از این جایگاه برخوردار است. امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه می‌فرمایند: یکی از آثار اعتدال عدم هلاکت است؛ جامعه معتدل هلاکت نمی‌یابد، از بین نمی رود؛ دستخوش ضربات مهلک نمی‌شود که یکی از واژه‌های معادل اعتدال، اقتصاد است که به معنای اقتصاد در رفتار اجتماعی است‌ از آثار دیگری که برای اعتدال شمرده‌اند این است که کارها آسان و مشکلات برطرف می‌شود.

یادگار امام در ادامه سخنان با اشاره به این که در رساله حقوق امام سجاد(ع) اولین حق، حق خدا بر مردم است، گفت: وقتی شرک را کنار بگذارید دین صرفاً یک ادای دین به خدا نیست بلکه باعث می‌شود به یک آرامش روحی برسید که این آرامش سرمایه شماست. عبادت یعنی در این جهان یک نقطه کانونی داریم که هر چه داریم از اوست و دیگر هر چه هست از آن کمتر است. تمام مشکل از اینجا ناشی می‌شود که ما عوامل تاثیر‌گذار دیگری را جز خداوند قبول می‌کنیم که باعث سرسپردگی می‌شود. شرط اول این که کارها را آسان کنیم، اتکاء بر خدا و آسان‌گیری کارهاست.

وی در ادامه سخنان خود بقای نام نیک را از دیگر خواص اعتدال شمرد و افزود: در احادیث آمده، ممکن است فرد معتدل زیر فشار طرفین قرار گیرد اما کسی که در آینده نامش باقی می‌ماند آن کسی است که معتدل زندگی کرده است و تابع امواج افراط و تفریطی نمی‌شود. در مقابل آن در روایات آمده که افراط موجب ملامت می‌شود. ممکن است در دوره‌ای موجی بیاید که افراد را دربرگیرد اما بعد از آن که موج فروکش کرد‌، اولین کسانی که انتقاد می‌کنند، خود آن افراد هستند و می‌گویند چرا این طور شد و چرا ما را در این وضع قرار دادید.

وی در ادامه با تاکید بر این‌که  اعتدال به جا گذارنده نام نیک است، گفت: نام نیک یکی از خواسته‌های فطری بشر است و حتی حضرت ابراهیم(ع) آن را از خدا طلب کرد و به همین دلیل مردم در دنیا عزادار سید الشهدا هستند.

سید حسن خمینی با اشاره به این که بر اساس روایات انس و الفت میان دل ها یکی از آثار اعتدال است به حق زبان در رساله حقوق امام سجاد اشاره کرد و یادآور شد: یک بار در یکی از سخنرانی‌هایم گفتم که جامعه ما بی ادب شده است. بعضی‌‌ها گفتند این نشانه توسعه است. اما من گفتم که مراد این نیست که همه بی‌ادب شده‌اند بلکه از ارزش‌های پیشین جامعه فاصله گرفته شده است. امام سجاد (ع) می‌گویند: زبان را از دشنام راحت کنید.

وی ادامه داد: بعضی مواقع این سوال پیش می‌آید که چرا این‌قدر بی‌ادبانه سخن گفته می‌شود مگر نمی‌توانیم بهتر سخن بگوییم؟ این نوع سخن گفتن بذر کینه می‌کار‌د و توفان درو می‌کند. همان طور که در روزگار خود دیدیم کسانی که این روش را در پیش گرفتند بیش از همه ضرر دیدند.

وی با توصیه این‌که زبان را به گفتن خیر عادت دهیم، افزود:  جامعه ما چقدر به خیر اندیشی و خیرخواهی عادت دارد. گاهی اوقات برخی قلم‌ها مانند یک شی خرده شیشه دار است. که اگر نرم هم بگیرد باز هم می‌برد! این تعبیر امام سجاد(ع) است که حق شما بر زبان این است که  آن را بر ادب حمل کنید. ادب یعنی پایبندی به هنجارهای مطلوب اجتماعی. واقعاً شاید به هزاران علت که اکنون زمان باز کردن آن نیست نیاز داریم تا گامی بزرگتر به سمت ادب برداریم.

وی ادامه داد: مگر پیامبر نگفت بزرگان را اکرام کنید. درس توفیق یک جامعه این است که ببینیم چقدر جامعه مودب است.

یادگار امام با بیان این که اتحاد یکی دیگر از آثار اجتماعی اعتدال است، افزود: جامعه‌ای که معتدل زندگی کرد متفرق و متشتت نمی‌شود.

وی با اشاره به این که در رساله حقوق امام سجاد(ع) آمده که حق همه مردم آن است که برای آنها سلامت بخواهیم، ادامه داد: یکی از بزرگان نقل می‌کرد که در روز عاشورا دل سیدالشهدا بیشتر از خود شمر به حال او می‌سوخت زیرا شمر از مسیر هدایت خارج شده بود. امروز چه مقدار خیرخواهی در جامعه ما وجود دارد؟

سید حسن خمینی با بیان این که از حقوق دیگر انسان‌ها این است که نسبت به خطا‌کار رحمت و مرافقت نشان دهیم، گفت: پیامبر قسم خورده که کسی تا محبت نداشته باشد، ایمان هم ندارد. اگر در جامعه‌ای نسبت به هم همدلی و رفاقت نداشته باشیم از این توصیه فاصله گرفته‌ایم که شامل خطاکاران هم می‌شود زیرا افرادی که کار خیر می‌کنند نیازی به این محبت ندارند.

وی ادامه داد: از دیگر حقوق برشمرده برای انسان ها این است که حق انسان‌های خوب را رعایت کنیم. بزرگان ما آدم‌های بزرگی بوده اند لذا دهان باز نکنیم و هر چه می‌خواهیم بگوییم. بعضاً در مورد انسان‌های بزرگ که کارهای بسیار بزرگی انجام داده اند در حالی که اگر نقد می‌کنید کرامات بزرگان را هم بگویید. امام سجاد(ع) در این زمینه تعبیر مهمی دارند که بزرگان را مثل پدرت و کوچک‌ها را چون پسرت گرامی بدار.

وی با اشاره به بحث محبت در جامعه به عنوان یکی از نتایج و کارکردهای اعتدال تصریح کرد: اگر در جامعه محبت نیست اعتدال هم نیست و اگر اعتدال هم نیست، محبت هم نیست و اگر محبت نبود جامعه از بین می رود.

یادگار امام با تاکید بر این که بخشش یکی از گوهر‌های گمشده در جامعه ماست، تصریح کرد: انگار نمی‌توانیم گذشته را فراموش کنیم، جامعه‌ای که نمی‌تواند این کار را انجام دهد انگار آینده را در گذشته می‌جوید. انسان حق خطا ندارد اما حق بخشیده شدن دارد و جامعه معتدل یکی از قواعدش شیوع بخشش است. جامعه‌ای که این‌گونه نیست، در جا می‌زند و بغض و کینه را روی هم تلنبار می‌کند. امام سجاد(ع) می‌فرماید: عفو از قلع و قمع کردن بهتر است.

سید حسن خمینی با بیان که یکی از بزرگ ترین آثار دوری از اعتدال بدنامی است، گفت: امروز گروهی پیدا می‌شود که اگر چند سال پیش در مورد آن صحبت می کردند باور نمی‌کردیم. اما ما می‌بینیم که این گروه امروز جلوی چشم دوربین‌ها سر می‌برند. در روزگار ما هیچ گروهی نمی‌توانست این چنین که در عراق و شام رخ داد موجب بدنامی دین شود.

یادگار امام با اشاره به آیات قرآن کریم که مسلمانان را امت وسط می‌خواند و پیامبر را به عنوان اسوه حسنه معرفی می‌کند، گفت: واقعیت این است که ما در دنیای امروز اگر دین داریم دین را به این زینت آراسته کنیم و بحمدالله بعد از هزار و چهارصدسال حرکتی به همت امام(س) بزرگوار و ملت ایران به وجود آمد که باید این میراث را به عنوان یک الگو، برای امروز و آینده حفظ کنیم و به منصه ظهور برسانیم که این هدف با در نظر گرفتن آیه ..جعلناکم أمةً وسطاً..، اگر ما دغدغه وطن داریم طریق نجات دوری از افراط و تفریط است و اگر درد دین هم داریم طریق همین است.

سید حسن خمینی با بیان این که تمرین اعتدال گفت و گو است، ادامه داد : با مشاجره راه به جایی نمی بریم، گفت و گو شروطی دارد که یکی از عمده ترین آنها این است که خودمان را بالاتر از طرف مقابل ندانیم و نظر خود را تحمیل نکنیم. ما در مشاجره دنبال تحمیل هستیم و اما در گفت و گو دنبال تحقیق بیشتر در مورد نظر خودمان هستیم‌؛ ما در مشاجره خود را بالاتر می‌دانیم اما در گفت و گو کمتر هم‌عرض هستیم ما در مشاجره دنبال خطا در دیگران هستیم اما در گفت و گو به دنبال خطای خودمان می گردیم. ما در مشاجره خود را حق مطلق می‌دانیم اما در گفت و گو خیر. در مشاجره اگر نظر من نفی شود من نیز نفی می‌شوم اما درگفت و گو ممکن است شما من را دوست داشته باشید اما نظرم را قبول نداشته‌ باشید.  مشاجره از ابتدا پیش فرض دارد اما درگفت و گو دنبال کشف حقیقت هستیم و از قبل پیش فرضی را قبول نکرده ایم اما در مشاجره دنبال تغییر همه چیز به نفع خودمان هستیم در حالی که در گفت و گو دنبال یافتن حقیقت هستیم.