افزایش ظرفیت تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد، تهديد يا فرصت؟!

عصر خبر به نقل از شبكه مجازي آستان: افزايش پذيرش دانشجو دردوره هاي تحصيلات تكميلي دانشگاه آزاد اسلامي نظرهای موافق و مخالف زيادي را طي يكي، دو ماه اخير به همراه داشته است. مسوولان دانشگاه آزاد با اشاره به گسترش روزافزون متقاضيان ورود به تحصيلات تكميلي كه بسياري از آن ها به رغم توسعه ی اين دوره ها در كشور به دليل محدوديت ظرفيت هاي موجود چاره اي جز ادامه ی تحصيل در خارج را ندارند، افزايش ظرفيت اين دوره ها را ضروري و پیش شرط تحقق اسناد بالادستی در توسعه ی علمی و فناوری کشور مي‌دانند.
در مقابل منتقدان بر این باورند توسعه ی کمی تحصیلات تکمیلی بدون توجه به ارتقای کیفیت اين دوره ها با توجه به محدوديت اساتيد مجرب و تجهيزات و امكانات آموزشي و آزمايشگاهي لازم ، فقط تعداد فارغ‌التحصیلان غیرماهر و جوياي كار را افزایش می‌دهد و تبعات منفی متعددي خواهد داشت. در اولين پرونده ی علمي – آموزشي آستان به ديدگاه‌هاي موافقان و مخالفان افزايش ظرفيت تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد پرداخته ايم:

آیت الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی
حوزوی / رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام
افزایش ظرفیت تحصیلات تکمیلی به مصلحت کشور است
در کشور ما رسم است که به هر کار خوبی انتقاد شود و چندی است برخی از منتقدان به جذب تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های آزاد انتقاد کرده‌اند. هر سال ما حدود یک میلیون تحصیلکرده داریم که داوطلب ورود به دوره دکتری و کارشناسی‌ارشد هستند که قبل از امسال ما کمتر از 12 درصد این تعداد را جذب می‌کردیم. کسانی هم که پشت کنکور می‌ماندند یا مجبور به ترک تحصیل بودند یا برای ادامه تحصیل به خارج از کشور می‌رفتند که یک خانواده معمولی کمتر از عهده تامین هزینه آن برمی‌آید. کسانی با استعدادهای بالا در کشور هستند که بیشتر دنبال تحصیل در مقاطع بالا هستند و کشورهای خارجی آنها را صید می‌کنند. آنها از ابتدای مدرسه به دنبال شناسایی استعدادهای درخشان هستند البته ما مخالف تحصیل دانشجویان در خارج از کشور نیستیم اما سوال اینجاست که کشور ما چه میزان ظرفیت دارد. سالانه 180هزار نفر برای تحصیل به خارج از کشور می‌روند و ارز زیادی از کشور خارج می‌شود.  کسانی که به افزایش جذب تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد اسلامی انتقاد می‌کنند به این مسائل و موضوعات فکر نمی‌کنند و تنها به فکر تیتر یک شدن در برخی رسانه‌ها هستند. ما باید پاسخگوی دانشجویانی باشیم که خواستار تحصیل در مقاطع بالا هستند و کسانی که در دانشگاه‌ها هستند می‌دانند که افزایش جذب تحصیلات تکمیلی به مصلحت کشور است.»
من فکر می‌کنم درحال حاضر راه درستی پیدا شده و دانشگاه‌های دولتی نیز پردیس‌هایی را خلق کرده‌اند که البته آنها هم چندین برابر دانشگاه آزاد اسلامی شهریه می‌گیرند.  الان مقطعی است که ما باید تحصیلات تکمیلی را توسعه دهیم و روزی خواهد رسید که صادرات مغز و تفکر به دنیا را به خاطر انبوه استعدادهایی که در کشور وجود دارد خواهیم داشت.

حمید رضا شاه محمدی
دکتری/ استادیار پژوهشی و مدرس دانشگاه
توجه افراطی به توسعه کمی دانشگاه آزاد، زمينه ساز صدمات جبران ناپذیر به صنعت و سرمایه‌های كشور
فلسفه تشکیل و وجود دانشگاه آزاد از آنجائیکه به خوبی میتوانست و میتواند بدون هر گونه فشار به بودجه عمومی کشور بخش زیادی از تقاضای تحصیلات دانشگاهی را با افزایش بهره وری ظرفیت علمی کشور پوشش دهد جای تقدیر و قدر دانی است اما توجه افراطی به توسعه کمی به هدف کسب در آمد و بی توجهی به توسعه کیفی ( افزایش 281 درصدی ظرفیت دکتري در مهر ماه سال جاری) نتیجه ای جز وارد کردن صدمات جبران ناپذیر به صنعت، تولید، سرمایه و حتی سلامت مردم کشور مان خواهد داشت؟ واحد های دانشگاهی که امکانات آنها کمتر از یک دبیرستان بوده و فاقد امکان دسترسی به اینترنت و بانکهای اطلاعاتی و مجلات علمی برای اساتید و دانشجویان و فاقد هیات علمی ذی صلاح بوده و بودجه و امکان لازم برای جذب هیات علمی مهمان و موقت ندارند و در صورت جذب، حق التدریس مدرسین را (آنهم فقط در حد کرایه ایاب و ذهاب) پس از چند سال میپردازند، مدرک کارشناسی ارشد و چه بسا دکتري صادر میکنند. برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی که نه تنها در دانشگاه و در منزل فاقد اینتر نت با سرعت کافی بوده بلکه حتی در شهرشان هم بسختی به اینترنت دسترسی دارند. دانشجوی که بی بهره از زبان انگلیسی (به عنوان اولین ابزار تحقیق) و نا توان از مهارتهای اولیه کامپیوتری و اینتر نتی، خود و بعضا استادشان از الفبای روش تحقیق بی اطلاع هستند. پایان نامه هایی مینویسند که همگی با نمره 19-20 دفاع میشود  و البته همین را هم خود دانشجو ننوشته. این وضعیت مربوط میشود به قبل از افزایش سه برابری ظرفیت در سال جاری. خبر دارید که در کنکور دانشگاه آزاد امسال هر کس که نام نویس کرده پذیرفته شده است باز هم اضافه ظرفیت (بخوانید کسری درآمد) بوده و دعوت کرد ه اند که همه بیایند. حتی کسی که ورقه کنکورش نمره صفر نه، بلکه نمره منفی داشته  پذیرفته شده که برود انشا الله فوق لیسانس و دکتري بگیرد. البته ممکن است گفته شود در دنبای توسعه یافته دانشگاهها که کنکور ندارد. ورود برای همه آسان است ولی فارغ التحصیل شدن دشوار. اما باید توجه كرد که در این کشور ها اولا تنها کسانی برای گرفتن مدرک دانشگاهی اقدام میکنند که بدان علاقه دارند نه برای چشم هم چشمی، فرار از محیط و محدودیتهای خانه و خانواده، یا همسر یابی یا از فرط بیکاری یا به امید دستیابی به ویزای تحصیلی (بخوانید ویزای مهاجرت ینگه دنیا)، ثانیا دانشگاه به استاد القا نمیکند که باید همه در امتحانات قبول شوند تا مشتری هایمان پراکنده نشوند، ثالثا به تناسب امکانات، آزمایشگاه و هیئت علمی دارند، رابعا استاد رشته X را استاد راهنمای رشته Y نمی کنند، خامسا هم به استاد و اغلب به دانشجو حقوق مکفی میدهند تا فقط تحقیق کنند و تدریس و تحصیل و تدریس شغل چندم آنها نباشد، سادسا سیستم آموزشی به نحوی است که امکان ایجاد روابط حاشیه ای استاد و دانشجو در دادن و گرفتن نمره به حداقل رسیده و اساتید نمیتوانند با تبانی یا بدون خواندن پایان نامه، دانشجو را فارغ التحصیل کرده و یا مقاله منتشرکنند، سابعا نرم افزار هایی وجود دارد که امکان تقلب را از استاد و دانشجو به مقدار زیادی سلب میکند، ثامنا دانشجو حتا در دانشگاه پولی، فقط شهریه میدهد و نه هزینه مستقیم آزمایشهای پروژه اش را، که اگر بیشتر تحقیق کند هزینه هایش بیشتر و اگر اصلا نکند ارزانتر تمام شود و تاسعا در میادین شهرش آگهی فروش پایان نامه های دانشجویی روح رهگذران را سایش نمیدهد. متاسفانه اغلب این نکات در دانشگاه های خصوصی و حتي بعضا دولتی ما رعایت نمی‌شود.

حمید میرزاده
دکتری/ رییس دانشگاه آزاد اسلامی
افزايش ظرفيت تحصيلات تكميلي دانشگاه ازاد، پاسخ به سیصدهزار متقاضي سالانه
 کسانی که سال ۶۱ در مقابل تصمیم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای ایجاد دانشگاه آزاد اسلامی مقاومت کردند، امروز با تنگ نظری در مقابل توسعه کیفی این دانشگاه ایستاده‌اند. توسعه تحصیلات تکمیلی و افزایش ظرفیت کارشناسی ارشد و دکتری در این دانشگاه در چارچوب مصوبات قانونی و با اندیشیدن تمهیداتی مناسب مانند اجرای طرح تجمیع و استخدام ۲۰ هزار عضو جدید هیات علمی تا پایان سال ۹۶ بوده است. کسانی که امروز با توسعه تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد مخالفت می‌کنند، باید پاسخگوی سالانه ۳۰۰ هزار متقاضی تحصیلات تکمیلی در مقطع دکتری و حدود یک میلیون متقاضی کارشناسی ارشد در کشور باشند.سالانه میلیاردها دلار از سوی دانشجویان ایرانی در دانشگاه‌های خارج از کشور هزینه می‌شود که اگر فقط مبلغ دو میلیارد دلار مورد نیاز کارگاه‌های تمامی دانشگاه‌های ایران برای تجهیز را در نظر بگیریم، عمق فاجعه برای همه ما بیشتر مشخص می‌شود. توسعه کیفی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها پیش شرط تحقق اسناد بالادستی در توسعه علمی و فناوری کشور است و تداوم شتاب علمی کشور که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب است تنها با تحصیلات کاردانی و کارشناسی امکانپذیر نیست.

علیرضا زاکانی
دکتری/ نماینده ی مردم تهران در مجلس شورای اسلامی
افزایش هشت برابری پذیرش دکترای دانشگاه آزاد، ريشه‌كني علم و عالم!
در حال حاضر دانشگاه آزاد ظرفیت دکتری خود را هشت برابر کرده است بدون آنکه ظرفیت ارائه خدمات به دانشجویان را داشته باشد.این اقدام دانشگاه آزاد، ریشه‌کنی علم و عالم و برخورد زشت با محیط‌های علمی و آینده کشور و جوانان است. این اقدام، فاجعه خیلی بزرگی است كه ابعاد بسیار زیادی دارد و مجلس به این موضوع ورود خواهد کرد و مانع آن خواهد شد. انتظار ما از وزارت علوم این است که نگذارد چنین تخلف بزرگی در کشور صورت گیرد البته ما آرزو داریم اگر زیرساخت‌ها و ظرفیت‌ها مهیا بود در تحصیلات تکمیلی رشد پذیرش داشته باشیم اما این موضوع بدون زیر ساخت و مجوز شورای عالی قابل پذیرش نیست.

محسن غرویان
حوزوی / مدرس حوزه و دانشگاه
افزایش ظرفیت تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد، پاسخی به فرهیختگان جامعه
افزایش ظرفیت تحصیلات تکمیلی پاسخی به نیاز نسل جوان و فرهیختگان جامعه و لبیکی در راستای منویات مقام معظم رهبری است كه باعث افزایش آگاهی،ارتقای سطح سواد در کشور و در نهایت توسعه فرهنگی اجتماعی و اقتصادی می‌شود.
 بنده هم اکنون در رشته فلسفه مقطع دکتری دانشگاه آزاد واحد قم تدریس می کنم و اکثر دانشجویانی که در کلاس حضور دارند درشهرهای مختلف کشور دبیر هستند. خوشبختانه این افراد نسبت به مباحث مطرح شده در کلاس اشتیاق بسیاری هم دارند. به طور نمونه، یکی از دانشجویان که سابقه هشت سال تدریس در رشته فلسفه و منطق را دارا بود ، در بحثی که در کلاس شکل گرفت، توانست تفاوت بین مشترک معنوی و مشترک مرزی که از مباحث فلسفه و منطق است را به خوبی درک کرد.
اینگونه موارد خود نشانگر این مطلب است که اشتیاق به ارتقا تحصیلی در بین فرهیختگان کشور بسیار بالاست و بر همین اساس دبیران و حتی کسانی که در حوزه های علمیه هستند هم می توانند سطح تحصیلات خود را بالا برند و خوشبختانه این شرایط را دانشگاه آزاد اسلامی فراهم کرده است.

علی آهون منش
دکتری/ ريیس اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعي
افزايش ظرفيت تحصيلات تكميلي دانشگاه آزاد به سونامی فارغ‌التحصيلان بیکار دکتری و کارشناسی‌ارشد ختم مي‌شود
 توسعه در هر مقوله‌ای امر خوبی است، اما اگر به شکل نادرست ایجاد شود به نقطه مقابل آن تبدیل و به ضرر سیستم تمام می‌شود. در یک هرم آموزشی طبیعی هم تعداد تکنسین‌های کشور باید زیاد، کارشناسی‌ها کم، کارشناسی ارشد‌ها کمتر و تعداد دانشجویان دکتري بسیار کمتر باشد.
دولت در برنامه ششم توسعه تصویب کرده سالیانه ۸۰۰ هزار نفر کاردان تربیت شوند، حال اگر دانشگاه آزاد در همه رشته‌های پرجاذبه کارشناسی دانشجو بگیرد دیگر چه کسی حاضر است به سمت رشته‌های کاردانی برود و به همین دلیل هرم آموزشی کشور وارونه می‌شود.
دانشگاه آزاد در حالي كه اعضای هیئت‌علمی و ابزارهای تحقیقاتی و آزمایشگاهی مورد نیاز را ندارد “فقط” و “فقط” به خاطر پول ظرفیت تحصیلات تکمیلی را افزایش داده است.
رييس دانشگاه آزاد می‌گوید چون دانشگاه در حال ورشکستگی است تنها راه این است که تعداد دانشجویان را افزایش دهیم تا از ورشکستگی دانشگاه جلوگیری کنیم. با این دیدگاه حقیقتا ما راهی به سمت توسعه آموزش عالی نخواهیم برد و در آينده با سونامی دانشجویان بیکار دکتری و کارشناسی‌ارشد روبرو خواهیم شد. دیدگاه دانشگاه آزاد این است که من مسئول تربیت فارغ‌التحصیلان هستم و کاری به اشتغال آنها ندارم، در حالی که این دیدگاه اشتباه است. امکان ندارد شما امکانات داخلی کشور را صرف افرادی کنید که در آینده برای آنها شغلی وجود ندارد. وزارت علوم  هم اعلام می‌کند به این رشته‌ها مجوز نداده و دانشگاه آزاد افزایش ظرفیت دکتری را خارج از ضوابط وزارت علوم ظرفیت‌سازی کرده است.

محمد علی نجفی
دکتری/ سرپرست سابق وزارت علوم و فناوری
افزایش پذیرش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد، كاملا قانوني است!
افزایش پذیرش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد با نظر وزارت علوم صورت گرفته و از نظر ما کاملا قانونی است. اینکه گفته می‌شود، ظرفیت پذیرش دانشجویان دکتری در دانشگاه آزاد هشت برابر افزایش یافته، نظر منتقدین دانشگاه آزاد است؛ طبق محاسباتی که دکتر میرزاده انجام داده بود، این رقم صحیح نیست و میزان پذیرش در این مقطع نسبت به سال قبل، تنها ۱٫۷ درصد افزایش داشته است.

مجید عباسعلی زاده
دکتری/ عضو هيات علمي دانشگاه اروميه
افزایش ظرفیت در تحصیلات تکمیلی غیر منطقی است
 افزایش فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی مشکلاتی از نظر اشتغال و به کارگیری این افراد در جامعه به وجود می آورد که متاسفانه به نظر مي رسد مسئولان نظام آموزش عالی کمتر به آن توجه دارند. از سوي ديگر در دوره های تحصیلات تکمیلی لازم است دانشجو با استاد تعامل داشته باشد و اگر تعداد دانشجويان زیاد باشد، استاد فرصت رسیدگی به تحقیقات دانشجويان را ندارد. لذا نباید بیش ازحد نصاب دانشجوی ورودی در دانشگاه ها بپذیریم و به هر نحو که شده فارغ التحصیل را وارد جامعه کنیم كه در این صورت ناخودآگاه، کیفیت را فدای کمیت کرده ایم.تحصیلات تکمیلی اگر برای تمایل شخصی و برای کسب اطلاعات تخصصی باشد امری بجاست اما اگر به قصد کاریابی باشد درآینده به علت نبود زیرساخت های مناسب برای جذب تحصیل کرده ها بر اساس پتانسیل هر شخص، با مشکل مواجه شده و افراد فارغ التحصیل دچار افسردگی می شوند.واحدهاي دانشگاه آزاد چون می بینند تعداد فارغ التحصیلان كارشناسي ارشد افزایش یافته در صدد پذیرش دانشجویان دکتری هستند در حالي كه افزایش ظرفیت‌ها در پذیرش دانشجو باید با ساختار و تجهیزات دانشگاه‌ها همخوانی داشته باشد و در کنار پذیرش حجم عظیم دانشجو در دانشگاه آزاد عواملی چون تعداد اعضای هیات علمی، امکانات دانشگاه، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی متناسبی ایجاد شود و تنها برای جنبه اقتصادی اقدام نشود.