صادق خرازی: قلب من 24 میلیون رأی احمدی‌نژاد را نمی‌پذیرد اما عقلم چرا

خانه نوه «حاج‌ سید مهدی» بیشتر از آن که به منزل یک دیپلمات و سیاستمدار شبیه باشد به خانه یک کلکسیونر عتیقه و کتاب‌های نایاب خطی شبیه است. او در این خانه که بیشتر شبیه موزه است، با عبا و عصا می‌نشیند و از مراجعه‌کنندگانش با قهوه فرانسه پذیرایی می‌کند. خانه آجری در حوالی پل «صدر» بی‌اختیار آدمی را به یاد سریال هزاردستان و تهران قدیم می‌اندازد.این البته مخصوص زمانی است که برای درمان بیماری سرطان «لنفوم» راهی آلمان نشده باشد.

معماری درونی و اشیای موجود در خانه چیزی از
دکورهای پرخرج خانه های قاجاری بعضی از فیلم ها کم ندارد؛ اندرونی، بیرونی،
محراب، کتابخانه، تالار آینه و…، روی دیوارها، از نقاشی های سهراب سپهری
و محمود فرشچیان یافت می شود تا طراحی های مرتضی ممیز و مجسمه های پرویز
تناولی و خط نقاشی های محمد احصایی.

 اجداد پدری اش همه بازاری بودند اما
هنگامی که نوبت به حاج سیدمحسن (پدر صادق) رسید، راهی حوزه علمیه قم شد.
صادق با این پیشینه و ریشه خانوادگی، نماد مجسم پیوند ناگسستنی روحانیت و
بازار به شمار می رود. سیدمحمد صادق خرازی این روزها به این دلایل خبر ساز
نیست.

او اکنون زعیم حزبی تازه تاسیس است که بیشترین یارگیری را از میان
نیروهای جوان دو حزب منحل اعلام شده سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و جبهه
مشارکت ایران اسلامی داشته است. «ندا» هنوز نیامده، سبب ساز درگرفتن بحث
های تند مخالف و موافق پیرامون خود شده است. پرسش کلیدی اما این است؛ ندا
به کجا صلا می دهد؟

از ندا بگویید.

ندا واقعیتی است که به ادبیات سیاسی امروز ایران اضافه شده و برخاسته از
عقلانیت و تفکر جمعی از جوانانی است که در منظومه تفکر اصلاح طلبی کشور
تعریف می شوند.

شما پدرخوانده ندا هستید؟

من متولی ندا نیستم، عضوی از ندا هستم. منتها به دلیل حضور در موقعیت ها
و مسوولیت های مختلف شناخته شده تر بودم. در سیاست داخلی و سیاست خارجی
دستی داشتم، خب قطعامقداری به دلیل ویژگی ها یا مشخصات مثبت و منفی ای که
در من وجود دارد، عده ای ندا را نقد کردند و آن هم به دلیل شخص من بود. به
جای اینکه یک پدیده سیاسی و تشکیلاتی را که عده ای از جوانان معتقد به
منظومه فکری اصلاح طلبی ایران، آن را تشکیل داده اند نقد کنند، شخصی سازی
کردند که پسندیده نبود و نیست.

«ندا» مخفف نسل دوم اصلاح طلبان است؛ یعنی خودتان را در طیف گسترده اصطلاح طلبان تعریف می کنید، درست است؟

اصلاح طلبی را باید اول به معنی واقعی کلمه تعریف و قرائت کرد. باید
گفتمان اصلاح طلبی را تعریف کرد. منظومه اصلاح طلبی، منظومه وسیعی است.
تفکری که می تواند در ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، امنیتی از
منتها الیه راست تا منتها الیه چپ تعریف شود.

از منتها الیه چپ تا منتها الیه راست، اصلاح طلب داریم؟

نه، می خواهم نوع تفکر را بگویم؛ یعنی بعضی از دوستان اصلاح طلب ما
هستند که در نگاه اقتصادی شان کاملا چپ هستند و دوستانی که در نگاه اقتصادی
شان کاملا «اولترا کاپیتالیست» هستند؛ یک نگاه اصطلاح طلبی داریم که
موسیقی گوش نمی دهد، یا کسی که در مورد فرهنگ بسیار وسیع المشرب است. یک
نگاه اصلاح طلبی داریم که موارد امنیتی را به عنوان یکی از پدیده ها و
ضرورت های اجتماع امروزی نگاه می کند، یکی معتقد است که هر گفتمان سیاسی
اگر بخواهد جا بیفتد باید امنیت زدایی شود.

اما شخص شما هم – به لحاظ سنی – جز نسل دوم اصلاح طلبان هستید؟
کسانی که ندا را تشکیل دادند، جوانان مشارکت هستند. اینها چه نسبتی با شما
دارند؟ یعنی شما خودتان را در این تیم چطور تعریف می کنید؟

بعضی ها نسل دوم اصلاح طلبان را به لحاظ سنی تعریف می کنند و بعضی ها هم
نسل را به معنی «سن» تعریف نمی کنند. در واقع جریان جدید اصلاح طلبی را
نسل دوم اصلاح طلبی می گویند.

شما به کدامش قایل هستید؟

من به هردو آنها قایل هستم. معتقدم که «ندا» هم برخاسته از نسل دوم
اصلاح طلبی است و هم جریان جدید اصلاح طلبی. البته جریان جدید اصلاح طلبی
به این معنی نیست که اصلاح طلبی قدیم را قبول نداشته باشم. همچنین معنی نسل
دوم اصلاح طلبان این هم نیست که به نسل اول بگویند دیگر اینها کارآیی
ندارند و کارآمد نیستند؛ خیر، این تعبیر اشتباهی است. این بدترین برداشت و
تحلیل و قرائتی است که از نگاه ملی به همین واژه نسل دوم اصلاح طلبی شده
است.

شما و جوانان «مشارکت» کجا به هم رسیدید؟

خط بندی ها و مرزبندی ها بعد از سال٨٨ بیشتر شد. از سال ٨٤ مرزبندی
های سیاسی و فکری در بین اصلاح طلبان موضوعیت جدی و بیشتری پیدا کرد، خصوصا
جبهه بندی ای که در سال٨٤ شد و شکست اصلاح طلبی را به معنی واقعی در سه
صحنه انتخابات شوراها و مجلس و ریاست جمهوری به صورت پی درپی داشتیم. در
سال ٨٢ تا ٨٤ جریان های اصلاح طلبی تعریف شدند. یک جریان بالاخره جریاناتی،
تند بودند؛ جریاناتی که مسایل را سفیدوسیاه می دیدند و یک سری جریاناتی
بودند که مسایل را اجتماعی و فرهنگی می دیدند.

منظورتان اصلاح طلبان «پیشرو» است؟

اینها تعریف ها و تعابیر آنهاست و من از این تعابیر استفاده نمی کنم.
ادبیات سیاسی امروز ایران برخاسته از احساسات، عقلانیت و تفکر جمعی از
جوانان است.

من درباره عبارت پیشرو بحثی ندارم بحثم مرزبندی مشارکت مجاهدین با کارگزاران و اعتماد ملی و… است.

کارگزاران بودند و بعدا خودشان را متصل کردند. تفکر پیشرو و پس رو یعنی
چه؟ ما یک واقعیت اجتماعی داریم که یک سری ریزش و رویش داشته است. پدیده
های اجتماعی در بزنگاه های حساس خودشان را نشان می دهند. «مجمع روحانیون
مبارز» دگردیسی داشت؛ آقای کروبی از آن خارج شد و شکل دیگری یافت. «مشارکت»
هم دچار فرازوفرود شده است.

اما یارگیری شما بیشتر از اعضای سابق حزب مشارکت بوده.

خیر اکثریت مشارکت نیستند. چندنفر از اعضای مشارکت که از گذشته با مشارکت زاویه داشتند و نگاه دیگری داشتند با ما همکاری فکری دارند.

ولی چهره های شاخص «ندا» کسانی هستند که سال٨٨ با مشارکت وارد انتخابات
شدند و تا سال٨٨ که مشارکت غیرقانونی اعلام شد ما نشانه ای دال بر وجود این
زاویه ای که شما می گویید، نمی بینیم.

من وارد اختلافات نمی شوم و نشدم. نمی دانم که این اختلاف از کجا شروع
شده و حق با چه کسی است. بزرگ ترها یا جوان ترها؛ نمی توانم قضاوت یا
طرفداری بچه های خودم را بکنم. این یک بحث تاریخی است که باید بررسی شود.

ولی سال٨٨ نقطهعطفی است.

بله؛ نقطهعطف تحول سیاسی در تاریخ معاصر اصلاح طلبی است. یعنی ادبیاتی
وارد هنجارها و رفتارهای اصلاح طلبی شد که خودش به معنای واقعی دارای
حاشیه بود. یعنی حواشی این ادبیات و برخی دیدگاه ها باعث شده که درون اصلاح
طلبی ایران پدیده هایی ایجاد شود که فراتر از اصلاح طلبی تعریف می شود.
نمی دانم هدف این بود که به جنبش سبز برسیم یا اصلاح طلبی خود را جلو
ببریم؟ ما مسیرمان مسیر جنبش سبز است یا اصلاح طلبی؟ وقتی می گوییم اصلاح
طلبی، یعنی از درون یا بیرون؟ وقتی می گوییم جنبش سبز یعنی وابسته به
عناصری بیرون یا درون حاکمیت و کشور؟ اینها اختلافات جدی و ماهوی است که به
صورت یک حقیقت در ذهن کنشگران اصلی اصلاح طلبان وجود دارد. اگر الان شما
سراغ آقای خاتمی بروید تصور من این است که ایشان مسیرش ادامه مسیر حیات و
استمرار و ثبات جریان اصلاح طلبی است؛ حرکت ایشان، حرکت جنبش سبز نبوده
است.

شما چطور؟

«ندا» فکر می کند که باید حرکت مسیر اصلاح طلبی ایران را دنبال کند.
اصلاح طلبی یک گفتمان است که با کارهای بزرگ حل می شود و باید ظرفیت خودش
را در جامعه و بیرون احزاب ببیند و مطرح کند. اصلاح طلبی، هم پروسه و هم
پروژه است. اصلاح طلبی یک واقعیت جامعه ایران است جامعه ایران خشونت طلب
نیست.

برداشت من این است که شما به نوعی به اصلاح طلبی پارلمانتاریستی
– بدون کنش های اجتماعی – معتقد هستید. نگاه شما این است که فشار اجتماعی
را قبول ندارید.

من کف خیابان را قبول ندارم. نمی دانم منظور از فشار اجتماعی چیست. برخی
فشارهای اجتماعی قانونمند در جامعه وجود دارد. همه – حتی کارمندان دولت –
می توانند یک میتینگ قانونی برگزار کنند.

اما گاهی برخی اصول قانون اساسی معطل می ماند.

این نشان دهنده این است که یک بستری بوده که به اینجا رسیدهاست. الان
دنبال صحبت درباره گذشته یا آسیب شناسی نیستم. باور من این است که اگر
اعتماد سازی با حاکمیت داشته باشیم به علت موقعیت ویژه اصلاح طلبی در ایران
و بطن جامعه حتی فشار اجتماعی را می شود قانونمند جلو برد. جنبش اجتماعی
فقط در کف خیابان تعریف نمی شود. البته من در موضع نقد دوستان نیستم.

ما دنبال روشن کردن موضع شما هستیم.

موضع من به عنوان یک عضو ندا این است که فشارهای اجتماعی به موقع خودش از راه مدنی قابل تامین است.

آقای حجاریان در گذشته برای اصلاح طلبی یک ایده مطرح کرد که در
فرمول «فشار از پایین و چانه زنی از بالا» خلاصه می شد. به نظر می آید شما
تنها به «چانه زنی از بالا» اعتقاد دارید.

آقایدکترحجاریان دیدگاه خودشان را دارند. البته ایشان می گوید که
نگاهشان این نیست که فشار از پایین به یک جنبش اجتماعی ویرانگر بدل شود؛
ایشان صحبت خود را بعدا اصلاح کردند. نکته این است: کسی که روزی سخن از
ادبیات «بود و نبود» و «عدم و وجود» می کند، نمی تواند یکدفعه اعتماد سازی
کند. طبیعتا شما هم اگر در جای حاکمیت بنشینید، بی اعتماد می شوید. در هاله
ای از فضای سیاسی، مهم ترین پدیده و فریضه کنشگران سیاسی این است که مراقب
باشند با تندروی، فضای سیاسی را امنیتی نکنند.

به نظر شما تنها مقصر امنیتی شدن فضا اصلاح طلبان بودند؟

نه، من فکر می کنم دوطرفه است و مقصر اصلی و متهم ردیف نخست پرونده
انتخابات سال٨٨ محمود احمدی نژاد است. من منکر نقش آن طرف نمی شوم اما
رفتار ما نباید تابع رفتار دیگری باشد. آقای احمدی نژاد فراتر از مسوولیت
قانونی خود و مصالح ملی عمل کرد. مقدمه فساد عین فساد است. کارهایی که آقای
احمدی نژاد در مناظره ها و بعد از انتخابات انجام دادند، خلاف بود. من خبر
دارم خیلی از این کارها از «آنجایی که باید» محکوم شد.

پس چرا با احمدی نژاد برخورد نشد؟

برخورد شد. منتها برخورد با فردی در جایگاه رییس جمهور با برخورد با یک
فرد عادی فرق دارد. نمی خواهم وارد جزییات شوم و در مورد ماهیت این
برخوردها صحبت کنم چون اجازه اش را ندارم. ولی معتقدم که با او خیلی برخورد
شد. هیچ رییس جمهوری به اندازه احمدی نژاد تذکر نگرفت. در زمان احمدی نژاد
بزرگ ترین مشکل ما بی قراری قانون بود و تصرف در همه چیز.

شما معتقدید که طرف مقابل نباید رفتار مشابه می کرد؟

مشکل ما این بود که جنگ روانی ای که رقیب ایجاد کرد، باعث شد که اصلاح طلبان زمین گیر شوند.

خیلی از اعضای ندا کسانی هستند که بعد از سال ٨٨ با برخوردهایی مواجه شدند؛ یعنی آنها تحت شرایطی ندا را تشکیل دادند.

من فکر نمی کنم هیچ آدم بصیر و عقیلی در صدر حاکمیت معتقد باشد که کسی
در زندان باشد. امیر مومنان(ع)، مولای ما پنج سال خلیفه و حاکم اسلام بود،
یک زندانی سیاسی در آن دوران نداشت. وقتی شهید شد یک زندانی بیشتر نبود آن
هم ابن ملجم قاتلش بود که در وصیتش آمده اگر خودم زنده ماندم، می دانم چه
برخوردی بکنم اما اگر نبودم شما با عدل و انصاف و رحمت با او برخورد کنید.
ما مدعی هستیم حکومتمان علوی است نمی توانیم خودمان را جدای از آنها
بدانیم.

یعنی اعضای ندا به خودیخود به اینجا رسیدند؟ شاید اگر آن
فضاها نبود خیلی از آنها تمایل و ضرورتی به تشکیل این حزب با زعامت شما
نداشتند؟

عقل خود بنیاد و هوشمندی در بسیاری از بچه ها به وجود آمد؛ اینکه بچه ها
می خواهند در چارچوب قانون اساسی، کنشگر سیاسی باشند. به نظرم به اتفاقات
سال٨٨ ارتباطی نداشت. نمی خواهم درباره کنش های درون مشارکت صحبت کنم اما
یکسری رفتارها و هنجارهای آنجا در طردشدگی برخی نقش داشت. دیدند می خواهند
فعال شوند و نمی توانند. حقیقت این است که ما از آنها سوال نکردیم که مشکل
شما با مشارکت چیست یا با اصلاحات؟ ما به آنها گفتیم اگر چارچوب و مرامنامه
ما را قبول داشتهباشید، کفایت می کند.

اما یک حزبی منحل شده و ارکانش منتظر هستند که تکلیفشان در
دادگاه مشخص شود. آن وقت یک تشکل نوخواسته دارد بدنه آن حزب را به سوی خود
می کشد.

نه این داوری شما و برخی دوستانی است که اطلاع ندارند. خیلی از اینها
اصلا چندسال است از مشارکت جدا شده اند و اگر حتی دوباره این حزب فعال شود –
که من امیدوارم این اتفاق رخ بدهد و به نشاط سیاسی رونق دهند – ممکن است
خیلی از این افراد به مشارکت باز نگردند. کنش ها و واکنش های مشارکت یک
واگرایی ایجاد کرده است که من دوباره می گویم که اصلا برای قضاوت درباره آن
صالح نیستم و درباره دلایلش هم نمی توانم اظهار نظر کنم. ولی با هرکسی که
صحبت می کنم، می پرسم که اگر مشارکت دوباره فعال شود آیا شما حاضرید بعدا
بازگردید به مشارکت؟ می گویند نه.

برخی چهره های ندا با نقد اصلاحات کار خود را شروع کردند. یکی از این
دوستان شما مقاله ای به این مضمون نوشت که اصلاح طلبان در طرف مقابل، هراس
انداختیم ولی گفته نمی شود که رفتار طرف مقابل چطور بود، آیا اصلا هراسی
وجود دارد؟ آیا در دل اصلاح طلبان متدینان وجود ندارند؟ انگار آن طرف متدین
هستند و این طرف بی دینان. ندا انگار قرار است نقد درون گفتمانی اصلاحات
باشد.

خیر، این تعابیری حاشیه ای است. در متن و تفکر ندا واقعا این نیست. ما
حرفمان این است که اصلاح طلبان متعلق به انقلاب هستند و هیچ گروهی نسبتش به
انقلاب و امام(ره) و حتی اندیشه های رهبری، نزدیک تر از قاطبه اصلاح طلبان
به آن نیست. کنشگران سیاسی از اشتباهات اصلاح طلبان سوءاستفاده کردند و
ناخواسته آن را مقابل نظام قرار دادند.

کنشگران این کار را کردند؟

معتقدیم که نسبت ما با اندیشه های ناب امام و قانون اساسی بسیار نزدیک
است. اما اشتباه اصلاح طلبان باعث شد برخی برداشت ها صورت بگیرد. کجای صحبت
آقای خاتمی ضددین است؟ یک سری جوان ها اشتباهاتی داشتند که به پای اصلاحات
نوشته شد. اگر کسی در حوزه روحانیت اشتباه کند نباید به پای کل روحانیت
نوشته شود. در بین اصلاح طلبان و اصولگرایان خطا و اشتباهاتی هست، خوبی
هایی هم هست. ما باید مراقب باشیم نسبت خودمان را با نظام نزدیک کنیم. برخی
برداشت ها از اصلاح طلبان انتزاعی است. ما معنی منافع و امنیت ملی را می
فهمیم. این طور نیست که طرف مقابل فکر کند چون من در موتلفه بودم عین نص
قانون اساسی و ولایت فقیه و اسلام هستم، نه. آنها در چارچوب حزب خود مورد
احترام هستند اما نمی توانند به زبان حاکمیت صحبت کنند همان طور که من نمی
توانم. عقلانیت این است که نگذاریم افراد و جریان هایی از زبان حاکمیت و
اسلام صحبت کنند و تفرقه و اختلاف ایجاد کنند.

نظر شما در مورد انتخابات سال ٨٨ چیست؟

صبح روز قبل از انتخابات من یک نظرسنجی دیدم. ٦٠درصد احمدی نژاد بود
٤٠درصد موسوی. یک نظر سنجی دیگر، موسوی را ٤٢ و احمدی نژاد را ٥٨ درصد
اعلام کرد. خودم به ٤٠ تا ٥٠ روستا و شهر رفتم. من معتقدم تخلف شد اما تقلب
١٠ تا ١٢میلیونی نه. قلب من نمی تواند قبول کند که احمدی نژاد در این کشور
٢٤میلیون رای آورده باشد، اما عقلم چیز دیگری می گوید. متاسفانه برخی
دوستان فقط تهران، اصفهان و شهرهای بزرگ را دیدند. آقای جهانگیری به من گفت
در منطقه ما (جیرفت) تخلف شده است، من به رهبری گفتم و آقای اژه ای ما را
خواست. رفتند تحقیق کردند دیدند که صندوق ها درست است. نمی شود اینطور
قضاوت کرد. احمدی نژاد جور دیگری انتخابات را باخته بود، او عقلانیت کشور
را باخته بود.

از سخنانتان می شود اینطور نتیجه گرفت که به نظر شما، عملکرد
اصلاح طلبان در سال٨٨، بین آنها و اعضای کنونی «ندا» مرز بندی ایجاد کرد؟

من معتقدم اگر در سال٨٨ همه اصلاح طلبان مسیر آقای خاتمی را دنبال می
کردند، جواب می گرفتند. تمام مشکل این بود که در سال٨٨ خاتمی را حذف کردند و
دوفاکتو عمل کردند. نگذاشتند که موقع انتخابات نامزد شود و بعد هم به شکل
دیگری حذفش کردند. اگر آقای خاتمی بود اصلا فضا به این سو نمی رفت. آقای
خاتمی اهل گفت وگو و مذاکره بود؛ اگر دوستان مسیر ایشان را رفته بودند الان
وضع به شکلی دیگر بود یعنی اگر هم شخصیت های سیاسی ما و هم بسیاری از گروه
های سیاسی ما در آن مقطع، سیاست آقای خاتمی را به عنوان شخصیت اصلی اصلاح
طلب پذیرفته بودند، ماجرای سال٨٨ زودتر از اینها تمام شدهبود و به اینجا
نمی رسید.

آقای خاتمی تنها بود و فقط توصیه می کرد. اما حرف های دلش اینها نیست.
یک بار نگفت که انتخابات را باید باطل کرد. آقای خاتمی دوست داشت با ادبیات
دیگری مواجهه شود. من خودم یکی از کسانی بودم که نقش پررنگی در رای دادن
آقای خاتمی داشتم و ایشان را تشویق کردم که در انتخابات مجلس نهم شرکت کند.
بعد از آن، اهانت های زیادی به من شد. خیلی ها می گفتند که آقای خاتمی
پایان یافته ولی ایشان با رایی که در انتخابات سال١٣٩٠ دادند، سند حیات
اصلاح طلبی را تثبیت کردند.

حرف شما این است که وقتی گام مناسب و مثبتی برداشته شود، حاکمیت هم این پاسخ را می گیرد و به آن پاسخ می دهد؟

بله اگر با حاکمیت بجنگی با تو تند می شود، مدارا کنی با تو مدارا می کند.

سر همین مسایل شما با دیگران به افتراق می رسید؟ مانند رای دادن آقای خاتمی در انتخابات مجلس نهم.

ما اعتقاد داشتیم شرکت نکردن بسیار ضربه می زند. در سیاست، کار صفر و
صدی نیست، بلکه نسبی است. با حاکمیت، قدرت و سیاست باید نسبت خود را تعریف
می کردیم.

آیا این رای دادن جرقه ایجاد یک تشکیلات جدید بود؟

نه. برآیند عقلانیت و همکاری با نظام و بازی در صحنه قانون چیزی بود که
بچه های ندا بعد از انتخابات سال٩٢ دریافتند. در سال٩٢ اگر حاکمیت می خواست
آقای روحانی را بیندازد با یکی، دوحوزه و چندصندوق می توانست که ایشان را
به دور دوم ببرد. مجموع آرای اصلاح طلبان ٥٠درصد بود و اصولگرایان ٤٩درصد.
آن اختلاف کوچک باعث موفقیت آقای روحانی شد. در حاکمیت و نظام سیاسی که
انتخابات را محمود احمدی نژاد برگزار و شورای نگهبان نظارت می کند. می
توانستند با چند صندوق بالاوپایین کردن، انتخابات را به دور دوم بکشانند و
تحولات دیگری رخ می داد ولی نظام این کار را نکرد.

این اتفاق نظر وجود دارد که نگاه نظام به انتخابات ٩٢ با ٨٨ متفاوت بود.

نظام و حاکمیت به اصولگرایی واصلاح طلبی با یک چشم نگاه می کند. اصلاح
طلبان حاکمیت گریزی می کردند اما نباید این کار را بکنند. ندا آمده بگوید
ما به این نتیجه رسیدیم که در بستر جامعه امروز، کنشگران و بازیگران صحنه
سیاسی هستیم.

اما اصلاح طلبان هیچ گاه خودشان را خارج از نظام تعریف نکردند.

ما می گوییم که دموکرات هستیم اما در تمرین با خود مشکل داریم. اگر مدعی
هستیم باید نشان دهیم. اگر در سیاست پیاده، دموکرات هستیم در سیاست سواره
هم باید دموکرات باشیم.

در این شرایط برای بخش مهمی از افکارعمومی مساله رفع حصر مورد توجه مهم است. نسبت ندا با این مطالبات چیست؟

ما هم آرزوی رفع حصر داریم. من خودم خیلی تلاش کردم و خیلی ها هم می
دانند این رفع حصر و محدودیت به همکاری دوطرف مربوط است. نمی شود گفت یک
نفر گذشت و همکاری کند و یکطرف نه. کسی که می خواهد میانجیگری کند باید
هردوطرف را در نظر بگیرد. من خودم را در موضع میانجی نمی بینم اما اگر
بخواهم عمل کنم، سعی می کنم به گونه ای عمل کنم که حرف دوطرف را به هم
برسانم. الان روی یک فرکانس نیستند؛ دوستان در حصر و حاکمیت در دوفرکانس
متفاوت سخن می گویند، اگر کسی بتواند این فرکانس ها را به هم نزدیک کند رفع
حصر، شدنی است.

نیاز عملی آن چیست؟

نیاز به طرح جامع و بحث و صحبت دارد. حق نظام و حاکمیت هم هست. ما نمی
توانیم بگوییم نظام حقی تضییع کرده، حالا طرف مقابل باید گذشت کند. نظام هم
می گوید که ٤٠میلیون نفر در انتخابات شرکت کردند و شما آمدید در انظار
عمومی این چهره را خراب کردید و اختلاف داخلی را به دعوای خیابانی تبدیل
کردید. اگر بخواهیم میانجیگری کنیم باید حرف دوطرف را شنید. بازی در عرصه
میانجیگری با ادعای سیاسی فرق دارد.

شما فکر می کنید که حاکمیت در یک شرایط مرضی الطرفین آماده گفت وگو است؟

مگر با آقای منتظری نداشت؟ مگر با مهندس بازرگان و ابراهیم یزدی و خیلی
های دیگر نداشت؟ حتما نظام قصدش را دارد. من قبول ندارم که این آقایان در
حصر باشند و علیه شان حرف زده شود. هروقت فضا برابر شد،می شود حرف زد.
رهبری هم با کسانی که در این شرایط تند برخورد کردند، خیلی برخورد کردند.

در مورد مرتضوی چطور؟

نظام مرتضوی را از موقعیت خودش عزل کرد. من سرنوشت خوبی برای آقای
مرتضوی پیش بینی نمی کنم. این بشارت تاریخ است. شایعه کرده بودند که نظام
از مرتضوی حمایت می کند. من خدمت رهبری رفتم و ایشان گفتند که من از مسند
قضاوت حمایت می کنم، نه عملکردها. اگر تخلفی صورت گرفته برخورد کنند. رهبری
در سال٧٦ گفتند که مردم در دوم خرداد حماسه آفریدند. اما برخی کار را در
هشت سال ریاست جمهوری آقای خاتمی به جایی رساندند که پس از آن کسی جرات نمی
کرد در این مملکت اسم دوم خرداد را بیاورد. همان کسانی که آقای هاشمی را
ترور شخصیت کردند الان مدعی ایشان هستند. عالیجناب سرخ پوش را چه کسی نوشت؟
برخی از اینها خاتمی را هم قبول ندارند. مگر سال آخر ریاست جمهوری آقای
خاتمی ندیدید در دانشگاه با ایشان چه کردند؟

به نظرم آنچه شبهه ایجاد می کند تاکید روی این مساله است. اصلاح
طلبی قرار است نقد حاکمیت در چارچوب قانون باشد اما این نقد را در ندا
کمتر دیدیم. انگار وجهه بارز ندا نقد اصلاح طلبی شده است.

نه؛ اینطور نیست؛ اگر کسی مخالف نقد اصلاحات باشد بزرگ ترین انحراف را
انجام می دهد. مگر می شود کسی بگوید که ما انحراف نداشتیم و نداریم، ولی
نمی توانیم اصلاحات را تخطئه کنیم. بلایی که سر اصلاحات آمد کم نبود. خیلی
از بلاهایی که سر اصلاحات آمده تقصیر جناح مقابل بود. حاکمیت نمی خواهد با
اصلاحات مقابله کند چون وجود جریان اصلاح طلبی را به نفع نظام می داند. هیچ
کسی نمی تواند موقعیت اصلاح طلبان را نادیده بگیرد.

شنیده اید که شما پدرخوانده ندا هستید؟ چرا چنین شائبه ای ایجاد
شدهاست؟ حتی گفته شد که بچه ها دنبال شما نیامدند بلکه شما رفتید سراغ
آنها.

نه؛ من سراغ آنها نرفتم. در رایزنی با چند نفر به این نتیجه رسیدم، نه
لباسی برای خودم دوختم؛ نه نامزد دبیرکلی شدم. من مسوول اداره جلسات هستم و
حتی گاهی به خاطر وضعیت جسمانی ام در همه جلسات شرکت نمی کنم.

ولی این نافی این نیست که شما خط مشی آنها را تعیین می کنید.

بله؛ ممکن است برخی افراد نافذ باشند. در هر حزب سیاسی برخی افراد
موقعیت خاصی داشته اند. من موقعیت خاص و ویژه سیاسی- اجتماعی داشتم و بچه
ها به این احترام می گذارند. اما نه بچه ها و نه ساختار ندا قبول ندارد که
من پدرخوانده باشم.

کاریزمای شما و تجربه شما ناخودآگاه این فضا را ایجاد می کند،
درحالی که در مشارکت اعضا تقریبا هم سطح بودند. وزن شما خیلی سنگین تر از
بقیه است.

من به خاطر همین تاثیر در بسیاری از امور به آنها اختیار دادم و گفتم
روند را دموکراتیک کنید تا فردگرایی در حزب مطرح نباشد. برای جلسه هیات
موسس، ما اکثریت رای اعضا را داشتیم اما برای یکی از دوستان سوءتفاهمی
ایجاد شدهبود. من جلسه را متوقف کردم تا این مساله حل شود و به دلایلی که
او استدلال کرد ما از نظر او تمکین کردیم. من می توانستم از موقعیت خودم
استفاده کنم، ولی نکردم.

در بزنگاه ها ولی ممکن است اتفاق بیفتد.

امکان ندارد. در شرایط خاص شاید من نظری داشته باشم که همه قبول کنند
ولی این به معنای این نیست که من برتری داشته باشم. میز شورای مرکزی هیات
موسس ندا گرد است و کسی موقعیت برتر ندارد.

منابع مالی ندا از کجا تامین می شود؟ آیا شما اسپانسر مالی ندا هستید؟

ما فعلا خیلی هزینه چندانی نداریم. یک دفتر در خیابان ویلا داریم که کل
هزینه هایش سه، چهارمیلیون بیشتر نیست. درحال تهیه یک طرح جامع هستیم که هم
هیات موسس و هم اعضا و هم دریافت های داوطلبانه در سطح کشور به ما کمک
کنند. تعرفه و بسته های کمک مالی را تهیه می کنیم. من تا به حال یک ریال از
منابع شخصی ام به ندا کمک نکرده ام. ندا بالاخره یک محل درآمد باید برای
خودش درست کند.

ولی این بچه های ندا بضاعت مالی خاصی ندارند.

همان طور که گفتم طرح هایی برای دریافت کمک های مردمی داریم. ایده و چشم
انداز مهم تر از پول است. تولید پول، برنامه ریزی دارد. ایده را می دهیم
هرکسی بخشی از آن را می گیرد و دنبال می کند.(شرق)