اهداف اعلام نشده اوباما از سفر به ریاض

عصرخبر به نقل از تسنیم: باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا روز سه شنبه سفر خود را به هند نیمه تمام گذاشت و برای عرض تسلیت به مناسبت مرگ ملک عبد الله پادشاه فقید عربستان و عرض تبریک به سلمان بن عبد العزیز پادشاه جدید این کشور وارد ریاض شد و مورد استقبال شخص وی قرار گرفت. تیمی متشکل از 30 نفر از مقامات قبلی و فعلی دولت آمریکا از هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات باراک اوباما را در این سفر همراهی می‌کردند و برخی از آنها جداگانه به تیم همراه اوباما پیوستند.

با وجود اینکه این سفر چهار ساعت بیشتر طول نکشید اما توجه رسانه های غربی و منطقه ای را به خود جلب کرد و هر یک از آنها از زوایای خاص دولت های متبوع خود این سفر را پوشش و تحلیل کردند.

علل و اهداف اعلامی و غیر اعلامی سفر اوباما به عربستان

هدف اعلامی از این سفر ابراز تسلیت به مناسبت مرگ ملک عبد الله پادشاه فقید عربستان و اعلام تبریک به سلمان بن عبد العزیز پادشاه جدید این کشور بوده است. اما واقعیت این است که اهمیت اهداف این سفر را باید از منظر غیر اعلامی آن جستجو کرد. بخصوص آنکه اوباما در ابتدا قصد سفر به عربستان نداشت و اعلام شده بود که جو بایدن معاون رئیس جمهوری رهبری هیات آمریکا در مراسم ملک عبد الله بر عهده خواهد داشت.

بنا بر این سوالی که پیش می آید این است که چه عواملی موجب شد باراک اوباما در تصمیم قبلی خود تجدید نظر کند و شخصا به ریاض سفر کند؟ در پاسخ دو  عامل محتمل به نظر می رسد: نخست اینکه برخی از کشورهای غربی از جمله انگلیس و فرانسه در سطح سران در مراسم درگذشت ملک عبد الله شرکت کردند و از این طریق کوشیدند بستر ادامه و گسترش روابط و همکاری خود را با عربستان در دوره پادشاهی سلمان بن عبد العزیز نیز فراهم کنند و همچنان از مزیت قرار دادهای سود آور اقتصادی و نظامی با این کشور بهره مند شوند.

طبعا در چنین وضعیتی آمریکا و دولت اوباما نیزنمی خواهد خود را از یک چنین فرصتی محروم کند.آنچه اهمیت این موضوع را برای آمریکا و دولت اوباما مورد تاکید قرار می دهد این است که کشورهای اروپایی و در راس آن فرانسه تلاش کرده بود از اختلافات پیش آمده در روابط عربستان و آمریکا بر سر موضوع هسته ای ایران حداکثر استفاده و بهره برداری را بکند و خود را در قراردادهای اقتصادی و نظامی سودآور جایگزین آمریکا کند. البته خود دولت عربستان بخصوص جناح سعود الفیصل در وزارت امور خارجه نیز تلاش می کرد با نزدیکی به فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی از آن به عنوان اهرم فشار علیه آمریکا و دولت اوباما استفاده کند.

با در نظر گرفتن این عوامل می توان گفت یکی از عوامل موثر در تصمیم اوباما برای سفر به ریاض این بوده است که از رقبای اروپایی خود برای تقویت و گسترش روابط آمریکا و عربستان در دوره پادشاهی سلمان بن عبد العزیز و مهمتر از آن در دوره نسل دوم پادشاهی عربستان عقب نماند و آنچه این موضوع را با اهمیت می سازد این است که در جریان مرگ ملک عبد الله عربستان بی سرو صدا زمینه را برای انتقال قدرت از نسل اول به نسل دوم فراهم کرد و با انتخاب محمد بن نایف وزیر کشور عربستان برای ولی ولیعهد (مقرن بن عبد العزیز) این هدف محقق شد.

ازاین دید رقابت سه کشور فرانسه، انگلیس و آمریکا در عربستان رقابت برای جلب توجه نسل دوم پادشاه عربستان به سوی خود نیز می باشد.باز نکته قابل توجه دیگری که در این زمینه وجود دارد این است نسل اول پادشاهان عربستان  تربیت شده انگلیس بودند اما نسل جدید آمریکایی هستند و از این جهت آمریکا تلاش می کند از این پتانسیل برای جذب بیش از پیش نسل دوم رهبران سعودی به سوی خود استفاده کند.

از طرف دیگر نباید از این واقعیت نیز غافل شد که کشمکش های داخلی در آمریکا میان دولت و کنگره این کشور نیز درجلب توجه رهبران جدید سعودی به سمت آمریکا نیز موثر بوده است. ابعاد این کشمکش زمانی آشکار می شود که به ترکیب تیم همراه اوباما در سفر به ریاض توجه شود که در آن علاوه بر حضور همزمان اعضای دولت و کنگره آمریکا افرادی از دولت های قبلی آمریکا از هر دو حزب نیز حضور داشتند و نکته قابل توجه در این میان این است خیلی از افرادی که  خود را به هیات آمریکایی در عربستان رساند به صورت جداگانه وارد ریاض شدند و علت آن این بود که اوباما سفر خود را به هند نیمه تمام گذاشت و به طور مستقیم از دهلی نو وارد ریاض شد.

موضوعات مورد بحث در جریان سفر اوباما به عربستان

هر یک از رسانه ها از زاویه اولویت های خاص دولت های متبوع خود موضوعات مورد بحث در جریان سفر اوباما به ریاض را پوشش دادند.
خبرگزاری فرانسه اهداف این سفر را بیشتر از دو منظر ایران و ائتلاف ضد داعش بررسی کرد و در تشریح‌آن نوشت :”سران دو کشور در این دیدار درباره مبارزه مشترک با دولت اسلامی عراق و شام(داعش) گفتگو کردند. به گفته یکی از مقامات بلندپایه آمریکا، دو طرف همچنین درباره برنامه هسته ای ایران و مسئله حقوق بشر در کشور محافظه کار عربستان تبادل نظر کردند.”

گفتنی است همکاری دو کشور در قبال ائتلاف ضد داعش چندان چالش برانگیز نبوده چراکه عربستان نیز اکنون خطر داعش را در یک قدمی خود می بیند اما در خصوص موضوع هسته ای ایران تا حدودی اختلاف برانگیز بوده اما رسانه ها به نقل از سلمان عبد العزیز اعلام کرده اند که وی گفته است ایران نباید به سلاح هسته ای دست یابد که البته این تکرار واضحات است چرا که ایران هیچ وقت قصدی برای سلاح هسته ای نداشته و ندارد.همچنین از دیگرگزارش های فرانس پرس چنین بر می آید که حامیان طرح تحریم های جدید در کنگره نیز از مواضع خود عقب نشینی کرده اند و با توجه به اینکه این افراد از سوی لابی های یهودی و سعودی حمایت می شوند لذا اعلام این عقب نشینی نمی تواند بی ارتباط با این سفر باشد ضمن اینکه پیش از این اوباما نیز به وتوی هر گونه طرح افزایش تحریم ها تهدید کرده بود.

از طرف دیگرخبرگزاری رویترز سفر اوباما را به عربستان با تمرکز بردغدغه های این کشور از تحولات یمن انعکاس داد درتیتر اولین  گزارش ارسالی خود نوشت : “سفر اوباما به عربستان سعودی در بحبوحه تشدید بحران در یمن”.زمانی می توان به چرایی تمرکز رویترز بر موضوع یمن از بین دهها موضوع دیگر مرتبط به این سفر پی برد که دولت متبوع این کشور در شورای امنیت به محور رایزنی ها در این رابطه تبدیل شده است و در واقع مواضع عربستان را در این زمینه پیگیری می کند.

آسوشیتدپرس نیز بدون اینکه موضوع و محور خاصی را در جریان سفر اوباما به ریاض مورد تاکید قرار دهدادامه روابط و همکاری های امنیتی دو کشور را مورد تاکید قرار داد: “اوباما از همکاری امنیتی آمریکا و عربستان دفاع کرد”

در این میان نقطه مشترکی که می توان در رویکرد همه خبرگزاری ها پیدا کرد این است که سفر اوباما به عربستان اهدافی به مراتب فراتر از عرض پیام تسلیت یا تبریک دنبال می کرده است.

نتیجه گیری

بر این اساس می توان گفت اوباما از فرصت مرگ ملک عبد الله برای ترمیم روابط خود با عربستان در دوران پادشاهی جدید استفاده کرد و از این طریق کوشید این کشور را در مدار سیاست های جدید منطقه ای خود قرار دهد اما اینکه صاحبان جدید قدرت در عربستان تا چه اندازه با رویکرد آمریکا و دولت اوباما همراه خواهند شد  هنوز بدرستی مشخص نیست و آنچه در این میان روشن است رقابت شدیدی است که از یکسو بین کاخ سفید و کنگره و از دیگر سو بین آمریکا و رقبای اروپایی آن برای جلب نظر مقامات جدید عربستان وجود دارد.