نقش موثر زنان در امنیت فردی و اجتماعی

پايگاه اطلاع رساني مجمع زنان فرهيخته انقلاب اسلامي: زن و جایگاه آن در جامعه و خانواده بارها در ابعاد مختلف مورد واکاوی و بحث پژوهشگران و رسانه ها قرار گرفته است. با توجه به عضویت کشور عزیزمان ایران برای نخستین بار در نهاد زنان سازمان بین الملل، برای بررسی یکی از وجوه آن با اهداف حمایت از بانوان، بر آن شدیم تا به واکاوی و تهیه گزارشی به اختصار درباره برخی از لایه های این موضوع با معیارهای منطبق با جامعه خویش با حضور اساتید، سرکار خانم ها؛ دکتر مریم خزعلی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر مریم معین الاسلام عضو هیات علمی دانشگاه فردیس حضرت معصومه (س)، دکتر انسیه خزعلی رییس دانشگاه الزهرا (ع) و دکتر معصومه زهیری مشاور استاندار و مدیر کل دفتر امور زنان و خانواده استانداری قم بپردازیم که ماحصل آن را می خوانید.
 نظر شما درباره نقش زن در مدیریت داخلی خانواده چیست؟
انسیه خزعلی: به تعبیر رهبر انقلاب، نقش بانوان در منزل نقشی بی بدیل و منحصر به فرد است. مدیریت خرد چه در سطح خرد و چه در سطح کلان یکی از اصول موفقیت هر جامعه ای است. مدیریت خانه و فرزندان که در گذشته و حکمت قدما به تدبیر منزل شناخته می شد، از زیربناهای اساسی تدبیر مدرن و سیاست کلان جامعه محسوب می گردد و بی تردید سرمایه گذاری برای بهبود این امر موجب بهره وری افزون فرد و جامعه خواهد شد.
 معین الاسلام: زن ساماندهی خانواده را بر عهده دارد و محور خانواده است. اگر زن در بعد مادر و همسر در خانواده شاد باشد همه اعضای خانواده شاد هستند، اگر زن دچار افسردگی و مسئله و مشکل باشد این غم و اندوه را به تبع منتقل می کند. فی حیث المجموع هم مدیریت فضای فیزیکی خانواده به عهده زن است و هم مدیریت عاطفی. هر دوی این موارد محور، اصل و اساس است که بر عهده زنان گذاشته شده است. یعنی در واقع بانوان با مدیریت خودشان می توانند منزل را مدیریت اقتصادی و عاطفی کنند و اساس خانه باشند.
زهیری: نقش مدیریتی زن در خانواده نقش گردانندگی است. اداره خانواده یک کار مکمل یکدیگر و یک کار هماهنگ با هم محسوب می شود اما زنان ما در این مسئله هم ایفاگر اصل و اولویت هستند و هم نقش مکمل را بر عهده دارند، که می تواند نفوذ در فکر همسر و فرزندان داشته باشد و خودش هم ایفاگر نقش اساسی باشد.
مریم خزعلی: مقام معظم رهبري در بيان موقعيت زن در خانواده فرمودند «زن مدير خانه است». اين توصيفي كاملا دقيق فرهنگ ساز است. حقيقتا هر مجموعه اي براي پويايي و بقاي خود، نيازمند يك مديريت صحيح و كارآمد است و مديريت موفق فقط فراهم كردن بودجه و ابزار مورد نياز و تهيه مايحتاج مجموعه نيست. زيرا ممكن است همه اين موارد و همه اسباب و عوامل مديريتي فراهم باشد اما مجموعه خوب مديريت نشود. خانواده سازماني است كه مديريت آن بيش از آنكه ابزار و وسايل رفاهي بخواهد، نيازمند ارتباطات صحيح و پايدار است و اين ارتباطات جز از راه محبت و عشق ورزي بين اعضا حاصل نمي­شود. مديريت زن در خانواده به گونه اي است كه علاوه بر آنكه امور اجرائي خانه را رتق و فتق مي­كند، برنامه ريزي، سازماندهي، آموزش، ايجاد امنيت ، كنترل و نظارت، همه و همه در حكمي نانوشته بر عهده زن در خانواده است؛ اما اينها هنر واقعي خاص زن نيست، مهمترين ويژگي مديريت زن در خانه اين است كه همه اين امور را با مودت، عشق و عاطفه بين اعضاي خانواده معماري مي­كند و بناي خانه را به زيبايي مي­سازد. ارزش هر خانه به در و ديوار و وسعت و مصالح آن نيست بلكه به گرمي ارتباطات و محبت و عشق حاكم بر آن فضاست كه اين به طور ویژه كار زن است. زيرا مادر تنها مديري است كه خود را وقف خانواده مي­كند و هيچ چيز جز رشد و كمال و رضايت اهالي خانواده، انگيزه او نيستند. البته مادر كمال گرا و الهي، همه اينها را در طول رضايت خداوند طلب مي­كند مثل حضرت زهرا( س ) كه خانه براي او ميدان جهاد و محراب طلب رضاي حق است. زنان نيز با پيروي از بانوي مطهر اسلام حضرت زهرا (س) مي توانند خانه را معبد و عبادتگاه خود قرار دهند و با هر خدمتي اندك، علمي جاودان در مسير بندگي داشته باشند تا هم در دنيا خرسند و موفق باشند و هم در آخرت رستگار و پيروز محشور شوند.
 با توجه به نقش زن در تربیت آینده کشور جایگاه زن در تامین امنیت روانی جامعه کجاست؟
مریم خزعلی: امنيت رواني از اصول اوليه سلامت جامعه و شرط حيات و بقاي هر جامعه است يعني هر گونه تهديدي عليه امنيت رواني جامعه، در حقيقت تهديد عليه سلامت و امنيت عمومي آن است. ناامني هاي ديگر تا زماني كه به ناامني رواني منجر نشده باشد، چندان تهديدكننده نيست. زيرا جامعه اي كه امنيت رواني دارد، توان برخورد با ناامني هاي ديگر را دارد و بر عكس اگر امنيت غذايي، امنيت جاني، امنيت اقتصادي، امنيت فرهنگي و … داشته باشند اما امنيت رواني نباشد، هيچ لذت و بهره اي از اين امنيت ها برده نمي­شود و كسي احساس ايمني نمي­كند. برخی از روان شناسان ۱۴ نشانه را براي ناامني رواني و مفهوم ناايمني بيان مي­كند، از جمله احساس طردشدن، احساس تنهايي، بد ديدن افراد، احساس عدم اعتماد و حسادت و بخل، مهرباني و علاقه در ديگران، بدبيني و ….  جالب است كه ريشه تمامي اين ۱۴ مورد به خانواده و رشد دوران كودكي بر ميگردد، يعني زماني كه كودك دوران با مادر بودن را سپري مي­كند. از اين رابطه نقش مادر در تقويت رواني كودك و نهايتا جامعه مشخص مي­شود. در حقيقت بنيان امنيت رواني جامعه، در خانواده و توسط مادران نهاده مي­شود. بنابراين اگر زنان در جامعه و فضاي اجتماعي حضور مستقيم و پررنگ هم نداشته باشند، نقش تربيتي آنان در تقويت رواني افراد و پرورش مردان و زنان رشيد، با اعتماد به نفس و با روحيه قوي، پايه گذار امنيت رواني در جامعه است.  يعني نقش اساسي و اوليه در ايمن سازي جامعه دارند. همين امر سبب شده جوامعي كه خانواده هاي بساماني ندارند و به تعبير خانواده در آنها فروپاشيده است، از ميزان امنيت رواني كمتري برخوردار باشد و براي تامين اين امنيت نيازمند برپايي خانواده هستند. اگر به ريشه تاريخي ناامني هاي رواني و رشد آن در صده اخير برگرديم. به زماني مي­رسيم كه زنان خانه ها را ترك كردند و فرزندان را از موهبت مادر در خانه محروم ساختند. با خروج زنان از خانه و سپردن كودكان به مهدها و كمرنگ شدن كنترل و نظارت مادران بر تربيت فرزندان، ميزان امنيت رواني در كشورها كمتر شده است.
انسیه خزعلی: بدیهی است مدیریت سالم، آینده نگر و جامع  زنان در خانواده می تواند در تامین امنیت فردی و اجتماعی جامعه نقش بسزایی ایفا کند.
معین الاسلام: طبیعتا خانم ها که نیمی از پیکره جامعه هستند، اگر خودشان امنیت و سلامت روانی داشته باشند، این سلامت روانی را به اعضای خانواده منتقل می کنند. جامعه هم متشکل از اعضای خانواده است و چون سلول های تشکیل دهنده جامعه خانواده است، اگر زن خود سلامت عاطفی داشته باشد به اعضای خانواده این سلامت را منتقل می کند و به تبع جامعه هم دارای سلامت و امنیت عاطفی می شود.
در خصوص استفاده ابزاری از زنان در جامعه غرب چه نظری دارید؟
مریم خزعلی: دنياي غرب، دنياي سود و سرمايه است. يعني سود مادي و لذت شخصي، تعيين كننده تصميمات و اقدامات است. آنچه به نام آزادي زنان و حقوق زنان در اين كشورها تبليغ مي شود و گوش جهان را كر كرده، در حقيقت آزادي مردان در بهره گيري از زنان است. در اين فرهنگ به ظاهر زنان و مردان در همه عرصه ها مساويند. زنان در رقابت با مردان خود را از قيد خانه و خانواده رها كرده اند و همپاي مردان در تحصيل و اشتغال مي دوند و مسابقه مي­دهند؛ اما چرا سهم دست يابي زنان به مراتب قدرت، اعم از قدرت علمي و قدرت سياسي و اقتصادي اينقدر پايين است؟ آمار خودشان مي­گويد زناني كه به سمت هاي اجرايي دست پيدا مي­كنند بسيار كم اند. در اروپا، زنان تنها ۱۱ درصد هيات هاي اجرايي از قبيل هيات مديره و هيات نظارتي را بر عهده دارند. طي بررسي دانشگاه كلمبيا و مريلند در سال ۲۰۰۶ ايالات متحده، در ميان مديران اجرايي رده بالاي ۵۰۰ شركت برجسته و معروف تنها يك زن وجود دارد و جالب است كه بدانيد اخيرا كمپانيهاي كلان، اقتصادي متوجه شده اند كه اگر از زنان بيشتري در رده هاي بالاي شركت ها استفاده كنند، بازدهي اقتصادي بيشتري خواهند داشت،  باز مي بيند كه زن را فقط براي سود بيشتر به كار مي گيرند يعني از هر ارزش و توانمندي در زنان نهايت سواستفاده را دارند در سينما و هنر كه وضع بسيار بدتر و اسفبارتر است. دانشگاه كاليفرنياي جنوبي تحقيقي را در خصوص ۱۰۰ فيلم سينمايي ساخته شده در سال ۲۰۰۸ ميلادي انجام داد، نتيجه آن چنين بود كه ۸ درصد از كارگردانان اين ۱۰۰ فيلم، زن و ۹۲ درصد مرد بوده اند. ۶/۱۳ درصد از نويسندگان فيلمها و ۱/۱۹ درصد از تهيه كنندگان آنها زن بوده اند و بقيه مرد. بنابراين گزارش، در هاليوود از زنان، بالاخص سنين ۱۳ تا ۲۰ سال به عنوان يك ابزار جنسي و در نقشهاي غيراخلاقي استفاده مي­شود. اين نوع سوء استفاده از زنان در نقش­هاي غير اخلاقي به قدري شايع است كه بازيگران نقش زن هميشه گلايه مندند و از اين كه آنها را در نقش هاي مهم سينمايي به كار نمي گيرند اعتراض دارند و امروز بازگشت به خانواده و معنویت حرکتی است قابل ملاحظه در غرب و به ویژه در بین اقشار بانوان تحصیلکرده و متفکر اما منتظر ارائه الگوی عملی و قابل اجرا هستند.
واقعيت اين است كه گمشده زن امروز، رسيدن به امنيت و آرامش است ولي آن را در مقام بالاتر، شغل پردر آمدتر، زيبايي بيشتر و رها شدن از بند خانه و خانواده مي­داند يعني دنباله روي از همان رويه غربي و باصطلاح آزادي غربي را دارد، غافل از آن كه اين راه را همان غربي­ها تجربه كرده اند و اكنون با از دست دادن ارزشها و فروپاشي خانواده، در راه بازگشت از اين مسير هستند و قطعا اگر درست بينديشيد و راهنمايي شوند به الگويي چون حضرت زهرا( س )‌خواهند رسيد. ما كه اين نعمت عظيم و بي نظير را در دست داريم، بايد آن را بهتر و بيشتر بشناسيم و اطاعت كنيم و برای ارائه این الگو باید بتوانیم با گفتمان­سازی و ایجاد ادبیات مناسب و نظریه­پردازی و تهیه شاخص­ها و معیارهای زندگی فاطمی، راه رفتن و بلکه نقشه راه رسیدن به کمال مطلوب بشری را فراهم سازیم و این مهم­ترین نقش زنان انقلابی و نظام است که به فرموده رهبری در انجام این مسئولیت تأخیر داریم و آن عقب ماندگی نامیدند. بايد بدانيم كه عامل اصلي گرفتاري هاي بشردر عصر حاضر،  فاصله گرفتن از معناي زندگي و غفلت از خداوند است يعني خلاء الگوگيري از چنين ظرفيتهاي عظيمي كه مي­توانند دنيا را هدايت كنند و به سرمنزل سعادت برسانند، همه بشريت به خصوص دختران و زنان ما احساس مي­ شود و نیاز به ارئه الگوی مطلوب در دسترس و قابل تبعیت است.
انسیه خزعلی: لازمه نگاه مادی و منفعت جویانه غرب، استفاده ابزاری از هر چیزی است که سود آوری را تضمین نماید. متاسفانه در این بخش زنان با وجود بهره مندی از جلوه های مختلف رحمانی مورد سو استفاده قرار گرفته و متضرر شده اند.
معین الاسلام: در جامعه غرب چون همه چیز حول محور سرمایه در کشور های غرب می چرخد از زنان هم برای به جیب زدن سرمایه های بیشتر استفاده ابزاری می شود. تقریبا کشورهای اروپایی بیشترین سو استفاده را از زنان می کنند. از رنسانس به بعد زن به عنوان یک ابزار برای به جیب زدن سرمایه برای سرمایه داران در کشورهای غربی قرار گرفته است و کشورهای اروپایی در حال سرایت این فرهنگ استفاده ابزاری به اکثر کشورها هستند. در حال حاضر پورنوگرافی و استفاده از سکس سالیانه ۲۰۰ میلیارد دلار فقط سرمایه در جیب سرمایه گذاران می گذارد که بالاترین درآمد را دارد و این را از بدن زنان کسب می کنند.
زهیری: تاثیر ماهواره و جامعه غرب روی مادران حاضر  در کشور خودمان نیز تا حدی تاثیر گذار بوده است. ما فقط در تاثیرپذیری بحث رسانه و تبلیغات را در داخل نداریم. ماهواره، اینترنت، فضاهای خارج از محیط جغرافیایی همه نقش آفرین هستند، اما درصد نفوذ آن ها به اندازه تربیت در آموزش آموزه های تربیتی و علایق و وابستگی های داخلی ما نیست. حتی می توانیم آن ها را در پشت مرزهای جغرافیایی خود نگه داریم. این ما هستیم که عرصه، بستر، رخنه و نفوذ را برای آن ها فراهم می کنیم. 
نقش زنان در جامعه با اشاره به نشست اخیر رهبری را چگونه ارزیابی می کنید؟
خزعلی: دو ملاک بسیار زیبا و مطلوب توسط مقام معظم رهبری در مورد فعالیت زنان در جامعه مطرح گردیده که جا دارد به آن توجه ویژه شود و هر گونه فعالیت آنان با توجه به معیارهای مربوط تبیین گردد. نکته اول حفظ ارزش ها و معیارهای اخلاقی و اسلامی است و بحث دیگر حفظ خانواده و وظیفه های فردی است که هیچ بدیل و جایگزینی جز مادر و همسر ندارد.
معین الاسلام: از دیدگاه رهبری زنان عنصرهای بسیار تاثیرگذاری در جامعه هستند و ایشان جایگاه خاص و ویژه ای برای زنان قایل هستند. ایشان بیان کرده اند که زنان باید اصالت را به مسئولیت های خانه بدهند و در کنارش اگر تعارضی نبود، بتوانند با مدیریت خوب به فعل اجتماعی هم بپردازند.
حضرت زهرا (س) به عنوان الگوی همیشگی جامعه با توجه به مقتضیات کنونی جامعه چه خصوصیاتی داشتند؟
انسیه خزعلی: در فرصت اندک امکان توصیف خصائص آن حضرت نیست و تنها باید به این نکته توجه نمود که ایشان مجمع اضداد بوده اند و دارای خصائصی هستند که در شرایط و موقعیت های متفاوت بروز گوناگون دارد. جامع الجهات بودن حضرت در ابعاد خانوادگی، اجتماعی و سیاسی می تواند برای زنان بهترین الگوی عملی را ترسیم کند.
مریم خزعلی: خداوند، ائمه معصومين (ع)را تماما الگوي عيني انساني براي هدايت بشر قرار دادند و امر فرمودند كه از اين ذوات مقدسه پيروي كنيد تا رستگار شويد. اين بزرگان وسيله شناخت خداوند هستند. در زيارت جامعه كبيره مي خوانيم كه: « السلام علي محال معرفه الله و  مساكن بركه الله». يعني سلام بر كساني كه جايگاه معرفت و شناخت خداوند هستند و محل فرودآمدن بركات الهي هستند. يعني فلسفه وجودي اين بزرگان، دستگيري از ما گم شدگان و غافلان طريق الهي است. بنابراين هر كس به اين مجموعه هدايت و بركت و رحمت راه پيدا كرد، نجات يافته است وگرنه صد در صد در دنيا و آخرت گمراه و خسارت ديده است. « من اتيكم نجي و من لم ياتكم هلك» يعني هر كس نزد شما آمد نجات يافت و هر كس نيامد، هلاك شد. زهرا سلام الله عليها جايگاهي ويژه در ميان اين انوار مقدس دارد به گفته همان معصومين عليهم السلام، همه بركت ها و خيرها از اين مادر نشات مي گيرد. و اين افتخار براي ما زنان مسلمان بس كه مي­توانيم از بهترين الگوي هدايت در جنس زن تبعيت كنيم و به نجات برسيم. امروزه كه زنان ما در مواجهه با تهاجم الگوهاي غلط مادي راه صحيح را گم كرده و در مسابقه تجمل گرايي و زيبايي جويي، زندگي معنوي و الهي را فراموش كرده زندگي مطهر و قدسي حضرت صديقه طاهره سلام الله عليها بهترين و عالي ترين الگوي همه زنان براي يافتن راه از چاه و دستيابي به خوشبختي دنيوي و رستگاري اخروي است.
معین الاسلام: این یک شعار نیست حضرت زهرا (س) یک الگوی واقعی هستند و بهترین الگو برای همه جهانیان، به خصوص زنان در همه ادوار هستند. وقتی امام زمان (عج) می فرمایند؛ الگوی من دختر رسول خدا است. پیامبر در یکی از روایات مشهورشان می فرمایند؛ اقتدا کنید به شمس که منظور خودشان هستند و اگر شمس نبود بعد از رحلت خودشان اقتدا کنید به قمر یعنی به ماه و اگر ماه نبود اقتدا کنید به زهره که مقصود همان حضرت زهرا (س) هستند. از این کلام می توان به جایگاه و ارزش زن به خوبی پی برد. لذا دردانه دخت نبی حتی با مقتضیات کنونی جامعه الگوی همیشگی هستند.
دلیل آن هم این است که اصول زندگی هیچگاه تغییر پیدا نمی کند و این فروعات زندگی است که تغییر می کند. اصول زندگی ایشان اصول انسانی بوده و در تمام دوره ها ثابت است که باید مورد الگو برداری قرار بگیرد. باید ویژگی های ایشان برجسته شود و این گونه نباشد که هر کس بر اساس سلیقه خود ویژگی به ایشان بدهد. شخصیت ایشان مثل یک پازل است که باید تماما در کنار هم قرار گیرد تا جامعیت شخصیتی ایشان کاملا مطرح شود و بانوان بتوانند از این بهترین الگو به نحو احسن استفاده کنند.